Kəndlərimizin turizm potensialı: Kiş
Azərbaycanda kənd turizminin
potensialı çox genişdir. Hər il yüzlərlə
turist paytaxtın səsli-küylü həyatından
uzaq, təbiətin qoynunda dincəlmək üçün səfalı
yerlərə üz tuturlar. Hazırda ölkəmizdə 4300-ə yaxın kənd tipli yaşayış məntəqəsi mövcuddur.
Onların əksəriyyəti
gözəl təbiətə,
tarixi abidələrə,
özünəməxsus adət-ənənələrə,
maraqlı etnoqrafik xüsusiyyətlərə və
zəngin mətbəxə
malikdir. Şəki rayonunun Kiş
kəndi də ekzotikası ilə turistlərin diqqətini çəkir.
Böyük Qafqazın ətəklərində,
rayonun şimal-şərqində
yerləşən kənd
vaxtilə Qafqaz Albaniyasının mühüm
yaşayış məntəqələrindən
olub. Onu da deyək ki, Kiş adlı
yaşayış məntəqəsinə
Monqolustandan ön Asiyayadək müxtəlif
yerlərdə, hətta
Avropada da rast gəlmək mümkündür. Şəkinin Kiş kəndi ilk baxışdan adi kənd təsiri bağışlamır. Onun görünüşündə,
küçələrinin salınmasında,
evlərin tikilməsində
qədim şəhər
mədəniyyətinin üslubları
görünür. Qırmızı kirəmitli ikimərtəbəli
evlər, çaylaq daşından hörülmüş
hasarlar, salınmış
küçələr, qapı
və pəncərələrdəki
qədim memarlıq əlamətləri Kişin
keçmişindən xəbər
verir.
Qədim Kiş məbədi
Kiş kəndinə dünyanın
müxtəlif yerlərindən,
xüsusilə xristian
ölkələrindən turistlər
gəlir. Onları daha
çox cəlb edən isə buradakı qədim xristian (alban) məbədidir.
Kiş Tarix-Memarlıq Qoruğunun
direktoru İlhamə Hüseynova deyir ki, ərazidə Kiş Alban Məbədi ilə yanaşı, e.ə. IV əsrə aid Doxon nekropolu, XV əsrə aid Gələrsən-görərsən
qalası, XIX əsrə
aid məscid aiddir. 2003-cü ildən Mədəniyyət və
Turizm Nazirliyinin müvafiq əmri ilə Tarix-Memarlıq Qoruq Muzeyi kimi
fəaliyyət göstərən
Kiş 2009-cu ildə qoruq statusu alıb.
Abidə Cənubi Qafqazda
ən qədim xristian məbədi hesab olunur. Tarixi qaynaqlara görə, I əsrdə apostol Faddeyin şagirdlərindən
biri - müqəddəs
Yelisey Qafqaz Albaniyasında “alban kilsələrinin anası”
sayılan bu kilsənin əsasını
qoyub. Aparılan qazıntılar sübut
edir ki, çox-çox əvvəl
bura ibadət yeri olub. Xristianlığın təşəkkül tapdığı vaxtlarda bu dinin yayılması
üçün əvvəllər
buranın ibadət yeri olması nəzərə alınaraq
tikilib. Bu gün də qoruq ərazisində muzey kimi fəaliyyət
göstərməsinə baxmayaraq
məbəd insanların
inanc yeridir.
Qeyd edək ki,
2000-ci ildə Azərbaycan
- Norveç Kiş layihəsi üzrə burada arxeoloji qazıntılar aparılıb.
Qazıntılar zamanı məbədin
həyətində bir
çox qəbirlər
aşkar edilib. Qəbirlər tunc dövründən
başlayaraq son orta əsrlərə qədər
uzun dövrü əhatə edir. Bundan əlavə, qazıntılar
zamanı üzə çıxarılmış müxtəlif
inşaat layları Kiş məbədinin bir neçə dəfə yenidən qurulmasını, həm də Kişin həqiqətən, şəhər
olmasını təsdiqləyib.
Burada abidənin bərpasına
vasitəçilik edən
tanınmış norveçli
alim-səyyah Tur Heyerdalın büstü qoyulub.
”Gələrsən-görərsən”
Kişin ikinci abidəsi “Qız(lar) qalası“ adlanır. Qala haqqında məlumat
verən yeganə mənbələr Kərim
Ağa Fatehin və Hacı Seyid Əbdülhəmid Əfəndinin əsərləridir.
Həmin mənbələrdə
bu qala Qız(lar)
adı ilə deyil, ”Gələrsən-görərsən”
adı ilə xatırlanır. Bu adların qalaya sonradan, 1743-cü ilin hadisələri ilə əlaqədar olaraq verildiyi təsadüf edilir. Həmin vaxt Nadir şahın
qoşunları qalaya hücum etsələr də, onu ala bilmirlər. Deyirlər
ki, bir dəfə
Nadir şah soruşub: ”O qala necə
qaladır ki, onu almaq olmur?”
Şaha cavab verirlər ki, “Gələrsən - görərsən”. Rəvayətə görə, elə o vaxtdan qala iki
adla çağırılmağa
başlanıb.
Kənddə turizm xidməti şəbəkəsi
genişləndiriləcək
Şəki Şəhər Mədəniyyət
və Turizm Şöbəsinin müdiri
Aydın İbrahimxəlilovun
sözlərinə görə,
Kiş kəndinin özünəməxsus təbiəti
burada ekoturizm üçün geniş imkanlar açır: “Kənddə turistlərin
mənalı istirahəti
üçün hər
cür şərait
var. Qonaqlar həm istirahət obyektlərində,
həm də evlərdə qala bilərlər. Burada ekoturizmin imkanları
çox genişdir.
Kənd
rayon mərkəzinə yaxın
ərazidə yerləşir.
Kənddən Xan yaylağına
yol gedir. Hər il
kəndə çoxlu
sayda turistlər gəlir, onlar üçün ekskursiyalar
təşkil olunur. Turistlərin
çoxluğu nəzərə
alınaraq burada yeni turizm obyektlərinin
istifadəyə verilməsi
planlaşdırılır”.
Ceyhun Zərbəliyev
Mədəniyyət.-
2011.- 7 oktyabr.- S. 7.