Bir ağacın hekayəsi
Azərbaycanı
ikiyə bölmüş Gülüstan müqaviləsindən
iki əsr ötsə də, xalqımızın qəlbində
qövr edən yaralar sağalmayıb
Sərhəd boyu burdan keçən
heç dayanmaz, sürətlə ötər, dala qalamaz.
Uzaqdan bir ağac gördüm yepyekə, yanından keçəndə
qulağım düşdü səsə:
- Çox illər əvvəl
Mahmud kişi əkmişdi məni burda. Demişdi, meyvələrin ehsan olar bu yolda. Onda Vətən birdi, nə sərhəd vardı, nə tikanlı məftillər...
Mən də əncir ağacıydım,
şirin barım, şən iqbalım... Yolçular kölgəmdə
dincələr, meyvələrimdən
yeyər, ürəklərində
“çox sağ
ol, çox sağ ol” deyərdilər...
Fərəhdən ilbəil böyüyürdüm,
artırdım. Birdən yollar
bağlandı, gediş-gəliş
kəsildi, əllər
əldən üzüldü,
gözlər gözdən
çəkildi. Bura
sərhəd seçildi...
Mən də iki sərhədin
arasına düşdüm,
biganəlikdən üzüldüm,
üşüdüm... Daha
burdan keçənlər
az olurdu,
onlar da tələsik, qaçaraq...
Sərhəddir bura, durma, durma, tez
keç... Nə dinclik, nə əncir, nə kölgə?.. İllərlə gözlədim,
bəlkə bir sərhədçi əl
atar barıma, azacıq öyünəm,
şirinəm... Amma yox, məni heç görən yox... Sanki bu sərhədi mən çəkdim, ayrılıq
toxumun mən səpdim... Bircə ruhlar mənə
yaxın düşərdilər,
həsrətlərinə qovuşmaq
üçün üstümdən
keçərdilər. Onlar da mənə
biganə, etinasız...
Onlar da meyvələrimə təmənnasız...
Musanın ruhudur ağacda sızıldar, Möhtərəm
qarıdır, orada qan ağlar, Xədicə qardaşın,
bacısın haraylar,
bu Məmməd, o Sura, bu Salman...
Sayı yox, sanı yox onların...
* * *
- A bağlar, a
bağlar, içində
bulağım çağlar...
Anam məni qapıya haylar: - Rəml atan, o qızıma xoş gündən danışdın,
buna da baxaydın.
“Baş üstə” deyib o, rəmlini atdı, sevinci çox çəkmədi,
üzünün rəngi
qaçdı: - Nə
deyim, nə deyim qızına, düzünü söyləyim
mən ona. Yoxsulluq, səfalət görürəm, qəriblik,
sonsuzluq... - Sus, - deyə hiddətlə coşdu anam, başmağını çıxarıb
rəmmalı vuraraq həyətdən qovdu: “Balama yer yoxmu
bu boyda bağımda, payı var onun da
mülkümdə, varımda,
karımda”. Amma yox, ay ana, düz
imiş sözləri
rəmmalın, çoxunu
demədi o zalım...
Könlümü verdiyim bu taya qaçanda məni də gətirdi. Az
sonra qaranlıq gecədə mən onu itirdim... daxmama çəkildim... Sakitlik deyilmiş qismətim, qurtarmaq bilmirdi zillətim. Bizimlə Bakıya gələn
qardaşım Məmməd
də rast gəlmişdi bir rus övrətə.
Az sonra
başladı müharibə.
Qardaşım gedən kimi
cəbhəyə arvadı
iki uşağın atdı üstümə.
Analar balasın südüylə
doyurar, mən isə damardan qan verib saxladım
onları. Qardaşım
dönəndə dedim
ki, get evlən, qoy olsun balan,
ailən. Uşaqlar burada qalsınlar,
meyllərin həmişəlik
mənə salsınlar.
İllər keçdi,
Valyanı köçürdük,
Tofiq də qeyri millətin qızıyla evləndi, bununla da canım
yenə inlədi... Danışsam qurtarmaz macəram.
Vaxtın var, ey yolçu? Səninlə bölüşmək istəyir Xədicə bacı.
- Təbriz altda Sarabdı, yolum yaman xarabdı,
apar məni elimə, onda gör qiymətim neçə karatdı... Yollarım bağlı qaldı, ayağım çaşdı qaldı,
görsən çətin
ölürəm, sinəmə
bir şəkil qoy, denən - bura Sarabdı... Nə sən gəldin bu taya, nə
də ki mən o taya. Kim bilir ömrümə neçə il
qala. Gəlin, gördün çətin
can verirəm, denən
qardaşın Məşədi
Sadıq gəlir səni çiynində apara...
* * *
Bu heybətli
ağaca baxıram, meyvənin, yarpağın
yerinə üstündən
asılıb o taya can
atan narahat ruhlar. Eyhamlı baxışımı ağac
anlar: - Tək səninkilər deyil burda. Odur, bax,
lap yuxarıda Heydərbabanın,
Şəhriyarın göndərdiyi
güllər ilişib
qalıb, çələnglər
saralıb. “Yel gələndə ver gətirsin bu yana, bəlkə mənim yatmış bəxtim oyana...” deyən qızlar gözləməkdən yorulub,
qocalıb, usanıb...
Bəs mənim bəxtim oyanmaq üçün getsin hayana? Biganəlik ocağında
yas saxlayan mən bəxti yatmışların qəm
ocağıyam...
İradə Əsədova
Mədəniyyət.- 2011.- 12
oktyabr.- S. 15.