Yetmiş yaşlı cavan

Təbəssümlü yubiley yazısı

...Ağaxan Salmanlı səhnəyə təsadüfən yox, taleyin hökmü ilə gələn aktyorlardandır. 50 ildən çoxdur ki, onun yolu səhnədən keçir. Bu illər ərzində o, səhnədə müxtəlif xarakterli, müxtəlif xasiyyətli, müxtəlif əqidəli insanların fərqli, bir-birinə bənzəməyən obrazlarını özünəməxsus ustalıqla oynayıb. Ağaxan Salmanlı həm də o xoşbəxt aktyorlardandır ki, balaca, epizodik rolları bir ştrixlə, bir jestlə, bir sözlə əsas, yaddaqalan obrazlar səviyyəsinə qaldırmağı bacarır.

Çünki onun istedadı ilə intellekti bir-birini tamamlayır. Öyrəndikləri ilə kifayətlənməyib öyrənmədiklərini öyrənir. Onunla tək teatrdan yox, ədəbiyyatdan, musiqidən də söhbət etmək maraqlıdır.

Ağaxan Salmanlı həm də tamaşaçılar tərəfindən sevilən aktyordur. Bu sevginin arxasında onun səmimiyyəti dayanır...

Oktyabrın 29-da Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyoru, Xalq artisti Ağaxan Salmanlının 70 yaşı tamam olacaq. Həyatının 50 ildən çoxunu teatr sənətinə həsr edən Ağaxan Salmanlı ömrünün 70-ci payızından dönüb gəldiyi yollara baxdı...

- Bütün fəsillərin öz gözəlliyi olduğu kimi ömrün payızının da öz gözəlliyi var. Payızda yarpaqlar saralır, tökülür, təbiət öləziyir, amma bununla yanaşı payız həm də barlı-bəhərli fəsildir. Mənə elə gəlir ki, yaradıcılığımın ən bəhrəli, bol dövrünə indi - ömrümün payızında gəlib çatmışam. Və bu dövrdən dönüb yaradıcılıq yoluna nəzər yetirəndə ilk olaraq uşaqlıq illərimi xatırlayıram.

Mən Bakıda - Yeni Suraxanıda dünyaya gəlmişəm. Atam poeziya həvəskarı idi, Əli Fani təxəllüsü ilə şeirlər, qəzəllər yazırdı. Yadımdadır, evimizdə tez-tez ədəbi məclislər qurulurdu. Mən də onlara qulluq edirdim. Anam isə bağçada tərbiyəçi işləyir, uşaqların bədii tərbiyəsi ilə məşğul olurdu. Bağçada, müxtəlif səhnəciklər hazırlayanda anam da məni o tədbirlərə cəlb eləyirdi. Yəqin ki, o mühitin mənə təsiri oldu. Amma böyüyüb orta məktəbi bitirəndə sənət seçimim ailədə müsbət qarşılanmadı.

- Maraqlıdır, niyə?

- Dedilər, bu sənətə getmə, aclıqdır (gülür), amma mən inanmadım. Ürəyimin səsinə qulaq asdım, aktyor oldum.

Bu məqamda balaca bir haşiyə çıxıb deməliyəm ki, Ağaxan Salmanlı orta məktəbi bitirib aktyor olmaq sevdasına düşəndə, valideynləri əməlli-başlı narahat olur. Elmlər Akademiyasında işləyən Əli kişi oğlunu bu fikrindən daşındırmaq üçün Fizika İnstitutunda işə düzəldir. Ağaxan yay aylarında üç ay mühasib işləyir və günlərin birində işini atıb Kukla Teatrına gedir. O gedən, bu gedən...

- Cavanlığımda çox utancaq idim, amma səhnəyə həvəsim o qədər güclü idi ki, səhnədən əl çəkmədim. Rola hazırlaşırdım, tamaşaçı qarşısına çıxmaq istəyəndə, utanırdım. O utancaqlıq mənimlə xeyli yol yoldaşı oldu. Teatr İnstitutunun dram-kino aktyorluğu fakültəsində təhsil alanda özümə inamım bir az artdı. Ancaq “dördüncü divar” söhbəti uzun illər məni tərk etmədi. Sovet vaxtı teatrımız 10 il təmirə dayandı. On il ərzində teatrımız səyyar fəaliyyət göstərdi. Rayonlarda qastrollarda olduq, tamaşaçı ilə üz-üzə, göz-gözə dayandıq. Belə-belə dördüncü divarı tamaşaçı özü qırdı.

“Sən sənətkar olacaqsan”

- İnstitutda oxuduğum vaxt Rauf Kazımovski televiziyada “Danabaş kəndinin əhvalatları” tamaşasını hazırlamışdı. Həmin tamaşada Əliağa Ağayev Xudayar bəy rolunu, mən də Səkinə xanımın oğlu Əliqulu rolunu oynayırdım. Maraqlı bir rol idi. Mən Xudayar bəyin qızını istəyirəm, Xudayar bəy də anamı istəyir, anam da ona getmir. Orda maraqlı bir səhnə vardı, mən anama çımxırırdım ki, get də Xudayara. Məqsədim var axı. Anamın üstünə çımxıranda bilərəkdən səsimdə xoruz buraxırdım. Rauf Kazımovskinin ürəyi gedirdi. Deyirdi ki, tələbə ola-ola bu rola belə incəliklə yanaşırsansa gələcəyin var, sən sənətkar olacaqsan.

Gənc Tamaşaçılar Teatrında fəaliyyətə başlayan Ağaxan Salmanlı bir-birindən maraqlı obrazlar yaradır.

Seyfəddin Dağlının Cəfər Cabbarlının həyatından bəhs edən “Bahar oğlu” əsərində Cəfər Cabbarlı obrazı Ağaxan Salmanlının böyük teatrda debütü olur. Vilyam Şekispirin "Romeo və Cülyetta"sında Romeo, Nəcəf bəy Vəzirovun “Hacı Qəmbər”ində Cəbi, İmran Qasımov və Həsən Seyidbəylinin birgə qələmə aldıqları “Sən nə üçün yaşayırsan”da Səməd, Altay Məmmədovun “Yadındamı” tamaşasında Dinar obrazları həyatiliyi, təbiiliyi ilə yadda qalır, istedadlı aktyor tezliklə tanınıb məşhurlaşır.

Ağaxan Salmanlının bir aktyor kimi tanınıb məşhurlaşmasında televiziya tamaşalarının və ədəbi-bədii verilişlərin də böyük rolu olur. Üzeyir Hacıbəyovun telenovellaları əsasında hazırlanan “Ordan-burdan” televiziya tamaşasında yüksək sənətkarlıqla oynadığı doktor Bayram və “Səhər görüşləri”ndə yaratdığı Feliçita rolları tamaşaçılar tərəfindən sevilir.

“Bizim sənətdə tamaşaçı sevgisi əsasdır”

- Tələbə vaxtı Arif Babayevin, Rauf Kazımovskinin, Ağəli Dadaşovun dəvəti ilə televiziyanın “Səhər görüşləri”, “Yumoristik hekayələr”, “Satirik novellalar” verilişlərində, xeyli sayda televiziya tamaşalarında iştirak etmişəm. Azərbaycan Dövlət Televiziyasına ona görə minnətdaram ki, populyar olmağımda, tanınmağımda, sevilməyimdə bu televiziyanın müstəsna xidmətləri olub. Cəlil Məmmədquluzadənin “Danabaş kəndinin əhvalatları”, Qılman İlkinin “Bam nağılı” televiziya tamaşalarında oynadığım obrazlar öz yerində, məni televiziyada ən çox tanıdan rollarım “Ordan-burdan” tamaşasında oyandığım doktor Bayram, bir də “Səhər görüşləri”ndə oynadığım Feliçita rollarım oldu. “Ordan-burdan”da kiçik bir rolda mən xarakter yarada bildim. “Eto mne nado?” sözü bir anın içində qanadlanıb uçdu. “Mani mani Feliçita” sözləri də qanadlı oldu. Aktyor ömrü boyu çoxlu rollar oynayır, ancaq onların içində bir-iki rolu seçilən, sevilən olur. Onu da biz seçmirik, tamaşaçı seçir. Ona görə də bizim sənətdə tamaşaçı sevgisi əsasdır.

- İstərdim 50 illik sənət yolunuzun ən yaddaqalan üç məqamını xatırlayasınız...

- Çətin sual oldu... “Bahar oğlu” tamaşasında oyandığım Cəfər Cabbarlının obrazı mənim üçün çox möhtəşəm bir rol idi. Cəfər Cabbarlı obrazı qəribə bir obraz idi. Bu obrazda həm dramatiklik, həm liriklik, həm də faciə vardı.

İkincisi, 1971-ci ildə mənim teatrdan çıxarılmağım oldu. Bu mənə ən böyük zərbə idi. Teatrımızda Etel Lilian Voyniçin “Ovod” əsərini tamaşaya qoymuşdular, mən də Ovod rolunu oyanırdım. O dövrdə ən uğurlu tamaşalarımızı Akademik Dram Teatrının səhnəsində oynayırdıq. Belə oldu ki, axşam bu tamaşanı oynadıq, çox da uğurla oyandıq. Səhəri gəlib gördüm ki, “Qaraca qız” tamaşasında mənə meymun rolunu veriblər. Bu mənə çox pis təsir etdi. O rolu oynamadım, məşqlərə getmədim. Cavan idim, ağılla yox, emosiya ilə hərəkət etdim. Roldan imtina elədiyimə və əmək intizamını pozduğuma görə məni işdən çıxartdılar. Gedib üç il Mədəni-Maarif Texnikumunda dərs dedim.

Bu da taleyin bir işidir. Mədəni-Maarif Texnikumunda dərs deyərkən, tələbəmlə ailə qurdum. Üçüncü yaddaqalan məqam isə təkrar teatra qayıtmağım oldu. Düzdü, kollektivdə təzədən özümü təsdiq eləmək çətin oldu, amma bir-iki roldan sonra Altay Məmmədovun “Yadındamı” əsərində oynadığım Dinar obrazı ilə səhnədə bir daha özümü təsdiqlədim. Bu rol mənə uğur gətirdi.

Ağaxan Salmanlı aktyor olmaqla yanaşı özünün dramaturgiya və rejissorluq sənətində də sınayıb. Uşaqlar üçün yazdığı pyeslər (“İgidlik imtahanı”, “Niyyət gecəsi” və s.) müxtəlif teatrların səhnəsində tamaşaya qoyulub. Ağaxan Salmanlı quruluşçu rejissor kimi Dərbənd Azərbaycan Dram Teatrında 10 tamaşaya quruluş verib, ümumilikdə isə müxtəlif teatrlarda 30 tamaşanın quruluşçu rejissoru olub. “Pul dəlisi”, “Məhəbbət bir bəladır”, “Məzəli hadisə”, “Nənənin kələyi”, “Dovşanın ad günü”, “O da mənəm, bu da mənəm” tamaşaları maraqlı rejissor yozumu, incə musiqi duyumu, rəqsləri ilə yadda qalıb.

Ağaxan Salmanlı eyni zamanda üç kitab müəllifidir. Onun ən çox sevdiyi dramaturqlar isə Cəfər Cabbarlı, Vilyam Şekspir və Karlo Qaldonidir...

Son 10 ildə ən çox sevdiyi rolu isə Elçinin “Ağ dəvə” əsərində oyandığı Balakərim roludur...

- Hamı məni komik aktyor kimi tanıyır. Amma mən dramatik rolları daha çox sevirəm. Bu mənada Balakərim rolu sevdiyim rollardan biridir.

- Bildiyimizə görə, filmlərə az çəkilmisiniz. Bunun səbəbi nədir?

- Kinoda məni rejissorlar görmürlər. Həmişə xırda-para rollara çəkilmişəm. Son vaxtlar tez-tez filmlərə dəvət olunuram.

- Səhnənin o üzündəki Ağaxan Salmanlı kimdir?

- Çox sadə, çox aciz, utancaq, kömək olmasa küncdə qısılıb qalan bir kəs. Ağaxan bax, budur.

- Bir insan kimi istəyirəm özünüzü xarakterizə edəsiniz.

- Bircə bunu deyə bilərəm ki, bir insan kimi pislik eləmək məndə alınmır, bacarmıram (gülür).

- Ömrünüzün bu məqamında ürəyinizdən hansı rol keçir? Özünüz özünüzə hansı rolu arzulayırsınız?

- Ürəyimdən Kral Liri oynamaq keçir. Özüm özümə bu rolu arzulayardım.

- Adamın inanmağı gəlmir ki, 70 yaşınız tamam olur. Özünüz necə, buna inanırsınız?

- Mənim də inanmağım gəlmir. Amma bu faktdır, gərək faktla barışam, çarəm yoxdur... (gülür).

Təranə Vahid

Mədəniyyət.- 2011.-12 oktyabr.- S. 10.