Güldürən, düşündürən rejissor

Cahangir Mehdiyev-60

Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı İdarə Heyətinin üzvü, Əməkdar incəsənət xadimi, kinorejissor Cahangir Mehdiyev 1951-ci il yanvarın 13-də Bakıda anadan olub. 1968-1973-cü illərdə Dövlət İncəsənət İnstitutunun “teatr və televiziya rejissorluğu” fakültəsini (rejissor Mehdi Məmmədovun kursu) bitirib. 1974-1979-cu illərdə Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunda (G. Daneliyanın kursu) “bədii kino rejissoru” ixtisasına yiyələnib.

Bu yaxınlarda kinorejissor G.Daneliyanın qələmə aldığı “Biletsiz sərnişin”, “Tost deyən axıra qədər içir” kitabları əlimə düşdü. Maraqla oxunan memuarlarda rejissor bütövlükdə öz yaradıcılıq bioqrafiyasından, müasirlərindən, çəkiliş meydançalarından, kinofestivallardan, bir sözlə, böyük kinematoqrafiya ömrü yaşamış insanın taleyindən bəhs edir. Hər iki kitabda G.Daneliyanın Azərbaycandan olan sevimli tələbəsi Cahangir Mehdiyev haqqında çox səmimi qeydləri diqqətimi çəkdi. Onlarla tələbəsi olan Daneliyanın öz kitabında məhz Cahangiri xatırlaması məndə xoş hisslər oyatdı. Tələbəsinin istedadına inanan sənətkar ona olan inamında yanılmayıb. Bu gün Cahangir Mehdiyev filmləri ilə Azərbaycan kinematoqrafında öz yeri olan rejissorlardan biridir.

Onun diplom işi olan “Diplom müdafiəsi” qısametrajlı bədii filmi elə beynəlxalq kinofestivallarda (Karlovı Varda və Manqeymdə) mükafata layiq görülməklə, gənc rejissorun istedadından soraq verdi. Daha sonra “Mosfilm”in nəzdində fəaliyyət göstərən “Debut”da “Azərbaycanfilm”in iştirakı ilə “Vah! ” bədii kinokomediyasını çəkdi. İronik təbəssümlə yoğrularaq lentə alınan bu film IX Moskva beynəlxalq kinofestivalının və Minskdə keçirilən gənc kinematoqrafçıların festivalında diplomlara layiq görüldü. Bu uğurlu debütlərdən sonra gənc rejissor “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında “Evlənmək istəyirəm” musiqili komediyasını lentə aldı. Beləcə, Cahangir Mehdiyev kinoda xoş, nikbin əhval-ruhiyyəli emosiya yaradan sənət axtarışına başladı.

Musiqili-komediya janrında kinofilm çəkmək hər rejissorun işi deyil. Çünki bu janrda film ekranlaşdıran rejissorda professionallıqdan başqa, həm də yüksək musiqi duyumu, gülüş düşüncəsi və bu düşüncəni ekranda reallaşdıra biləcək aktyor seçimi olmalıdır. Bu baxımdan rejissor Cahangir Mehdiyevin kinonun dili ilə ekrandan tamaşaçılarla bölüşmək istədiyi öz sənət həqiqəti var. Bu həqiqət onun kinematoqrafa gəldiyi ilk gündən hiss olunurdu. Belə ki, “Vah!” qısametrajlı bədii kinofilmi bu rejissorun kinokomediyaya olan özünəməxsus fərdi dəst-xətti, ironik təbəssüm baxımından onun bu janra meylinin ilk göstəricisi idi.

Elə bu işartını ilk hiss edən də onun sənət müəllimi, görkəmli kinorejissor G.Daneliya oldu. Ustadın xeyir-duası, məsləhətləri Cahangir Mehdiyevin gələcək sənət axtarışlarına təkan oldu. Amma Cahangir Mehdiyevin bəxti bir də onda gətirdi ki, onun ssenarist axtarışında ilk qarşısına çıxan ədəbiyyat aləmində öz əsərlərinin lakonikliyi, şirin, duzlu və milli koloriti ilə seçilən istedadlı bir nasir, kinodramaturq İsi Məlikzadə oldu.

Beləliklə İ.Məlikzadənin görkəmli yazıçı-dramaturq Ə.Haqverdiyevin hekayələrinin motivləri əsasında ssenarisini yazdığı “Evlənmək istəyirəm” (1980) filmi ərsəyə gəldi. Filmin operatoru Aleksandr Kovalçuk, rəssamı Nadir Zeynalov, bəstəkarı Cahangir Cahangirov idi. Musiqili komediya janrında lentə alınan filmdə Həsən Məmmədov (Mirzə Səfər), Əlağa Ağayev (Kərbəlayı Zal), Səməndər Rzayev (Həsən ağa), Əfrasiyab Məmmədov (Axund), Şamil Süleymanov (Şamil), Rəqsanə Topçiyeva (Gülsüm), Kamil Məhərrəmov (Hüseyn), Fərhad İsrafilov, Vəliəhd Vəliyev (bəyzadələr) və başqaları özlərinə məxsus oyun tərzləri ilə filmə səmimi hiss və düşüncə, kolorit verməklə, bədii ekran əsərini ironik təbəssümlə yoğurmaqla, cazibəli, güldürən və düşündürən ediblər. Neçə illərdir, film özünün uğurlu ekran taleyini yaşamaqdadır.

C.Mehdiyevin İ.Məlikzadə ilə yaradıcılıq əlaqəsi daha bir filmin çəkilişinə yol açdı. Rejissorun “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında musiqili komediya janrında çəkdiyi “Kişi sözü” bədii filmi (1987) ekrana çıxdı. Filmin uğurlu alınmasında rejissorun çox maraqlı aktyor ansamblı seçməsinin xüsusi rolu olub. Leyla Bədirbəyli, Əfrasiyab Məmmədov, Tələt Rəhmanov, Muxtar Avşarov kimi sənətkarlarla yanaşı Əjdər Həmidov, Sənubər İskəndərova, Kəmalə Abdullayeva kimi aktyorlar öz təbii və səmimi oyunları ilə filmə canlı, emosional ovqat, ritm bəxş edib. Bəstəkar Vasif Adıgözəlov milli və müasir musiqi qaynaqlarından bəhrələnərək kinokomediya janrını tamamlayan musiqi bəstələməklə filmi daha da emosional və təsirli etmişdir. Filmdə quruluşçu operator Faiq Əsgərovun və rəssam Fikrət Əhmədovun da işləri diqqətə layiqdir.

C.Mehdiyev çəkdiyi kinokomediyalarda hər bir qəhrəmana, hətta kiçik bir epizod olsa belə, xüsusi sevgi ilə yanaşır. Sevgisiz həyat olmadığı kimi, sevgisiz sənət də yoxdur. C.Mehdiyevin insanlara sevgisi ekrandan keçir. Biz bu həqiqətə onun quruluş verdiyi “Gənc qadının kişisi” (ssenari - Maqsud İbrahimbəyov, 1990), “Hacı Qara” (ssenari - İsi Məlikzadə, 2002) kinokomediyalarından bir daha əmin olduq.

Rejissor C.Mehdiyevi “Azərbaycantelefilm” Yaradıcılıq Birliyi ilə uzun illərin yaradıcılıq əlaqəsi bağlayır. Onun hələ gənclik illərində sazçı qızlar ansamblının rəhbəri, Əməkdar artist Rəhilə Həsənova haqqında çəkdiyi eyniadlı sənədli televiziya filmi maraqla qarşılanmışdı. Bu uğurlu ekran əsərindən sonra C.Mehdiyev üçün “Azərbaycantelefilm” doğma bir kollektivə çevrildi. Daha sonra o, görkəmli mütəfəkkir, tarixçi, şair Abbasqulu Ağa Bakıxanovun taleyindən, yaradıcılığından bəhs edən “Qüdsi” (ssenari müəllifi -Yaqub Əlioğlu) bədii-sənədli televiziya filminə uğurlu ekran ömrü bəxş etdi. Filmdə bəstəkar Tofiq Bakıxanovun yazdığı “Rahab” simfonik musiqisi filmin daxili ritminin təsir gücünü daha da artırır. Filmdə maraqlı aktyor oyunu ilə yanaşı, operator (M. Cahangirov) və montaj işi (Y.Xeyirov) də qeyd olunmalıdır. Rejissorun “Azərbaycantelefilm”də quruluş verdiyi maraqlı sənədli televiziya filmlərindən biri də “Ömür urası” (ssenari müəllifləri -Yaqub Əlioğlu, Aygün Diridağlı, operator - Mahir Cahangirov) filmidir. Film Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus sanballı yaradıcılıq dəst-xətti olan, Xalq yazıçısı Sabir Əhmədova həsr olunub. Rejissorun Azərbaycan təsviri sənətində xüsusi yeri olan Elturan Avalova həsr olunmuş eyniadlı sənədli televiziya filmi (ssenari - Gülbəniz Hüseynova, operator - Adil Abbasov), “Saxurlar”(ssenari - Camal Yusifzadə, operator - Adil Abbasov) adlı sənədli televiziya filmi də özünün orijinal yozumu ilə diqqət çəkir. Son illərdə rejissor Azərbaycan kinosunda ilk dəfə parodiya janrında “Girişmə, öldürər”(1990), hind kinosuna parodiya “Ci və Mi”(2007) musiqili bədii filmlərini və iki hissəli “Məxfi planlar”(2010) bədii televiziya filmlərini, eləcə də “Azərbaycantelefilm”də “Vaqif Səmədoğlu”, “Süleyman Rəhimov” adlı sənədli televiziya filmlərini çəkib.

Azərbaycan kinematoqrafında özünəməxsus yaradıcılıq dəst-xətti olan C.Mehdiyev, əldə etdiyi nəticələrlə kifayətlənənlərdən deyil. Elə ona görə də inanırıq ki, tamaşaçılar gələcəkdə də onun yeni, təbəssüm dolu ekran əsərləri ilə baş-başa qalacaqlar. Sənət dostumuza cansağlığı və yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıram.

Yaqub Əlioğlu

Mədəniyyət.- 2011.- 14 yanvar.- S. 13.