Təsviri sənətimizin əbədi
mövzusu
20
Yanvara həsr edilmiş rəsm əsərlərində, heykəltəraşlıq
nümunələrində Azərbaycan xalqının iradəsi,
yenilməzliyi əks olunub
20
Yanvar faciəsi təkcə Azərbaycan tarixinin deyil, bəşər
tarixinin ən qanlı səhifələrindən biri,
insanlığa qarşı həyata keçirilmiş
qanlı aksiya idi. SSRİ Silahlı Qüvvələri
bölmələrinin Bakıda törətdiyi
qırğından 21 il keçsə də, Yanvar faciəsi
unudulmur, şəhidlərin əziz xatirəsi Azərbaycan
xalqının qəlbində yaşayır.
20 Yanvar həm də Azərbaycan
tarixinin qəhrəmanlıq səhifəsidir. Bu hadisə Azərbaycan
xalqının iradəsini, yenilməzliyini bütün
dünyaya nümayiş etdirdi. Tariximizin bu səhifəsi incəsənətimizdə
də dərin iz qoyub. Bunu 20 Yanvara həsr edilmiş təsviri
sənət əsərlərində, heykəltəraşlıq
nümunələrində görmək mümkündür.
Şəhidlərimizin
xatirəsi hər bir yaradıcı insanın qəlbində
yaşayır
Görkəmli fırça
ustası Rasim Babayevin "Təcavuz", rəngkar Hacırza
Fərzəliyevin "Ağlı-qaralı dünya", Fikrət
İbrahimovun "Gələcək naminə", Həmzə
Abdullayevin "Çərxi-fələk", İsmayıl
İsmayılovun "Həqq tərəzisi", Qafar
Seyfullayevin "Öncə vətəndir...", Asim Səmədovun
"Ruhlar" və s. tablolarında qanlı gecənin
acılı-ağrılı yaşantıları yaddaqalan bədii
ifadəsini tapıb. Qrafika ustası Arif Hüseynovun "Qara
tağlı natürmort", Fəxrəddin Məmmədvəliyevin
"Qara yanvar" və Arif Ələsgərovun "20
Yanvar" qrafik əsərləri də Azərbaycan
xalqının məruz qaldığı qanlı təcavüzə
münasibəti təcəssüm etdirir.
Azərbaycan Rəssamlar
İttifaqının katibi, Xalq rəssamı Ağəli İbrahimov
deyir ki, 20 Yanvar faciəsi Azərbaycan təsviri sənətinin
əbədi mövzularından biridir: “Bu tarix yaddaşlardan
silinməyəcək və indiyədək olduğu kimi,
bundan sonra da 20 Yanvar Azərbaycan rəssamlarının vətəndaşlıq
mövqeyindən daima müraciət etdiyi mövzu olaraq
qalacaq. İndiyədək mərhum Xalq rəssamı
Mikayıl Abdullayev, xalq rəssamları Kamil Nəcəfzadə,
Xanlar Əhmədov və başqaları bu mövzuda yaddaqalan
sənət əsərləri yaradıblar. Düşünürəm
ki, nəinki rəssamlarımız, heykəltəraşlarımız
və incəsənətin digər növləri ilə məşğul
olan bütün yaradıcı insanlar hər zaman bu mövzuya
müraciət edəcəklər”.
Azərbaycan Milli
Konservatoriyasının nəzdində fəaliyyət göstərən
Respublika İncəsənət Gimnaziyasının müəllimi,
rəssam İlqar Əkbərov 20 Yanvar faciəsinə həsr
olunmuş ilk əsərini hadisənin baş verdiyi 1990-cı
ildə çəkib. Sonralar yaradıcılığında
bu mövzuya bir neçə dəfə müraciət edib.
“Şəhidlər” əsəri Rüstəm Mustafayev
adına Dövlət İncəsənət Muzeyində
nümayiş olunan sərgilərdə yer alıb. Rəssam
deyir ki, hər bir kəs tarixini bilməli və onu
unutmamalıdır. Rəssamlıqla məşğul olan
yaradıcı uşaqlara bu mövzu təbliğ
olunmalıdır. İlqar Əkbərov deyir ki, fəaliyyət
göstərdiyi gimnaziyada nəinki bütün tarixi hadisələrlə,
əlamətdar günlərlə bağlı uşaqlara
tematik mövzular verilir. “İncəsənət
Gimnaziyasında bu il də 20 Yanvar faciəsinə həsr
olunmuş sərgi təşkil olunacaq. Biz şagirdlərə
tematik mövzu vermişik. Bu mövzuda çəkən
iştirakçıların sayı isə həddən
artıq çoxdur. Şagirdlərin 20 Yanvarla bağlı
düşüncələrini rəsmlərdə necə əks
etdirməsi böyük maraq doğurur”.
Rəssamlar İttifaqının
Heykəltəraşlıq bölməsinin rəhbəri Xalq
rəssamı Xanlar Əhmədov 20 Yanvar mövzusunda “Ana
harayı”, “Bir güllə vurulmuş ata və oğul” və
digər əsərlərin müəllifidir. Rəssam deyir
ki, bu mövzuda əsər yaradıb-yaratmamasından
asılı olmayaraq 20 Yanvar mövzusu hər bir rəssamın,
yaradıcı insanın qəlbində yaşayır: “Ola
bilsin ki, hansısa rəssam, heykəltəraş indiyədək
bu mövzuya müraciət etməyib. Lakin Qanlı Yanvar
heç vaxt unudulmayacaq. Zaman-zaman bu mövzuya müraciət
olunacaq. Nəzərə alaq ki, tarix həm də incəsənət
əsərlərində yaşayır”.
Memar və heykəltəraşların əsərləri
tarixi yaşadır
Azərbaycanın müxtəlif
bölgələrində 20 Yanvar faciə qurbanlarının
xatirəsinə həsr olunmuş sənət əsərləri,
xatirə kompleksləri ucaldılıb. Hər il yanvar
ayında bütün mədəniyyət ocaqlarında bu təqvim
qeyd olunur, sərgilər, tədbirlər keçirilir. Ötən
il həm də faciənin 20-ci ildönümü günü
Bakının Yasamal rayonundakı "20 Yanvar" dairəsində,
Həsən bəy Zərdabi və Müzəffər Həsənov
küçələrinin kəsişməsində Qanlı
Yanvar şəhidlərinin xatirəsinə memorial abidə
kompleksinin açılışı ilə yadda qalıb.
Memorial kompleksin maraqlı
kompozisiyası var. Ümumi
sahəsi 1500 kvadratmetrdir.
Xatirə kompleksinin mərkəzində hündürlüyü
postamentlə birlikdə
8 metr olan əzəmətli abidə
ucaldılıb. Abidənin
ətrafındakı meydana
qranit plitə döşənib.
Ədalət Məmmədov sözügedən
abidə kompleksinin memarıdır. Memar deyir ki, memorial kompleks 20 Yanvar şəhidlərinin ruhuna
ümumxalq hörmətinin
ifadəsidir: “Abidənin
heykəltəraşları Cavanşir Dadaşov və Azad Əliyevdir.
2009-cu ildə biz layihə
çərçivəsində görülən işləri
yekunlaşdırdıq və
faciənin 20 illik ildönümü münasibətilə
abidə kompleksinin açılışı oldu.
Bu, dövlətimiz tərəfindən
faciə qurbanlarının
xatirəsinə verilən
qiymət idi”.
Kompleksin üzərində 20 Yanvar
faciəsi zamanı həlak olmuş 147 nəfərin adı və soyadı, habelə ümummilli lider Heydər Əliyevin Qanlı Yanvar hadisələri ilə bağlı dediyi "1990-cı il yanvarın 20-si Azərbaycanın
tarixinə ən faciəli günlərdən
biri, eyni zamanda xalqımızın
qəhrəmanlıq səhifəsi
kimi daxil olmuşdur" sözləri
qızılı hərflərlə
həkk olunub. Postament üzərində
isə "20 Yanvar şəhidlərinin əziz
xatirəsinə" sözləri
yazılıb.
* * *
Tarix bütün hadisələri
özündə yaşadır.
Bu mövzuya həsr olunmuş təsviri sənət əsərlərində,
heykəltəraşlıq və memarlıq nümunələrində həm
tarix yaşadılır,
həm də xalqımızın qəhrəmanlığı
təbliğ olunur. Nə qədər ki, Azərbaycan incəsənəti var, 20
Yanvar mövzusuna həmişə müraciət
olunacaq və tarixi həqiqətləri
özündə yaşadan
yeni-yeni sənət əsərləri yaranacaq.
Ceyhun
Mədəniyyət.-
2011.- 19 yanvar.- S. 8.