Ötən beş ildə milli kinomuz yeni mərhələyə qədəm qoyub

2006-2010-cu illərdə Azərbaycan filmləri 40-dək ölkədə 90-dan artıq festivalda iştirak edib

Azərbaycan dövləti tərəfindən milli kinomuzun inkişafına göstərilən diqqət və qayğı ötən beş ildə həyata keçirilən bir sıra tədbirlərdə, qəbul edilən qərarlarda əksini tapıb. Ölkə prezidenti tərəfindən təsdiq olunmuş “Azərbaycan kinosunun 2008-2018-ci illər üzrə inkişafına dair Dövlət Proqramı” bu sahədə işlərə geniş zəmin yaradıb.

Ötən müddətdə kinonun inkişaf etdirilməsi, kino müəssisələrinin fəaliyyətinin müasir tələblər səviyyəsində qurulması istiqamətində görülən işlər barədə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin Kinematoqrafiya şöbəsinin müdiri Cahangir Məmmədov məlumat verdi:

- Öncə onu qeyd edim ki, 1998-ci ildə qəbul olunmuş «Kinematoqrafiya haqqında» qanunun filmlərin dövlət reyestri haqqında müddəasının normativ bazası məhz yalnız 2006-cı ildən yaradılmağa başlanıb. Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə təsdiq olunmuş «Filmlərin yayımı və nümayişi Qaydaları»na uyğun olaraq Filmlərin Dövlət Reyestri yaradılıb və hesabat dövrü ərzində ayrı-ayrı televiziya kanalları, audiovizual məhsulun yayımı ilə məşğul olan şirkətlərin, dövlət studiyalarının təqdim etdiyi 9 mindən artıq film qeydə alınıb və müvafiq yayım vəsiqəsi verilib.

Dövlət Proqramının icrası ilə əlaqədar dövlət sifarişi ilə filmlərin istehsalının təkmilləşdirilməsi məqsədilə artıq üçüncü ildir ki, aktual mövzulara həsr olunmuş kino layihələrinin müsabiqə yolu ilə seçilmə mexanizmi işə salınıb.

Gənc istedadlı kinematoqrafçıları aşkar etmək məqsədilə 2010-cu ildə 4-cü dəfə keçirilən “Bu meydan, bu ekran” müsabiqəsi bu vaxtadək kino sənətimizə müxtəlif qısametrajlı filmlər bəxş edib. 2006-2010-cu illər ərzində 19 qısametrajlı bədii film çəkilib ki, onların da istehsalına yarım milyon manatdan çox vəsait xərclənib. Bu ekran əsərləri aşağıdakılardır: “Çalış, nəfəs alma” (rejissor Alina Abdullayeva), “Lal çinar” (Vasif Məmmədzadə), “Ev” (Asif Rüstəmov), “Qrinviç meridianından kənarda” (Yusif Quliyev), “Nəfəs” (Elməddin Alıyev, Xəyyam Abdullayev), «Qanadlarıma sığal çək» (Samir Kərimoğlu), “Düyün” (Əli İsa Cabbarov), “Yalançılar” (Əbdülqəni Əliyev), “Pəri Qala” (İlqar Safat), “Dünən qəfildən gəldi» (Mübariz Nağıyev), “Koramal” (Elməddin Alıyev, Xəyyam Abdullayev), “Saat” (Nəsimi Əliyev), “Qocalar” (Fariz Əhmədov), “Bir addım” (Nərgiz Bağırzadə, Fariz Əhmədov), “Qara qutu” (Elməddin Alıyev), “Daşatan” (Cavid İmanverdiyev), “İki” (Hacıbaba Həsənov), “Bəyaz Mersedes” (Həbibə Mirzəyeva), “Psixiatr” (Zamin Məmmədov).

Bu filmlərin əksəriyyəti “Bu meydan, bu ekran” kino layihələri müsabiqəsi çərçivəsində çəkilib. Müsabiqənin qaliblərindən olan bir neçə film ötən müddətdə 30-dək ölkədə 50-dək beynəlxalq kinofestivalın müsabiqələrinə qatılıb, bir qismi mükafatlar qazanıb. Uşaqlar üçün, eləcə də vətənpərvərlik mövzusunda filmlər üçün bədii və cizgi filmləri ssenari müsabiqələri keçirilir.

Cahangir Məmmədov son beş ildə həm dövlət sifarişi ilə çəkilən tammetrajlı ekran əsərlərinin, həm də böyük kinoda debüt filmlərinin sayının artdığını qeyd etdi:

- 2006-cı ildə dövlət sifarişi ilə film istehsalına büdcədən 2,1 milyon manat ayrılmışdısa, 2010-cu ildə bu vəsait 6 milyon manata çatıb. Son beş ildə dövlət sifarişi ilə 23 tammetrajlı film çəkilib: “Yalan (rejissor Ramiz Əzizbəyli), “Əlvida, cənub şəhəri” (Oleq Səfərəliyev), “Cavid ömrü” (Ramiz Həsənoğlu), “Məhkumlar” (Mehriban Ələkbərzadə), “Biz qayıdacaqıq” (Elxan Qasımov), “Hökmdarın taleyi” (Ramiz Fətəliyev, Dilşat Fathulin), “Qala” (Şamil Nəcəfzadə), “Günaydın, mələyim” (Oqtay Mir-Qasım), “40-cı qapı” (Elçin Musaoğlu), “Cavad xan” (Rövşən Almuradlı), “Niyyət” (Samir Kərimoğlu), “İstanbul reysi” (Eldar Quliyev), “Kabusun gözüylə” (Rüstəm İbrahimbəyov), “Sahə” (İlqar Safat), “Ölüm növbəsi” (Fikrət Əliyev), “Kuklalar” (Çingiz Rəsulzadə), “Buta” (İlqar Nəcəf), “Bəşəriyyətin xilası” (Elxan Cəfərov), “Vəkil hekayətləri” (Ülviyyə Könül), “Tərsinə çevrilmiş dünya” (Ənvər Əbluc), “Ondan yaxşı qardaş yox idi” (Murad İbrahimbəyov), “Aktrisa” (Rövşən İshaq), “İlahi heyvan” (Yavər Rzayev). Hazırda 5 bədii film istehsalatdadır. Müqayisə üçün qeyd etmək olar ki, bundan əvvəlki beş ildə (2000-2005) 10, 1995-2000-ci illərdə isə 8 tammetrajlı film çəkilmişdi.

Xarici kino şirkətləri ilə müştərək filmlərin çəkilişləri də davam edir. Bu filmlər arasında “Sahə”, “Kabusun gözüylə”, “Qala”, “Ondan yaxşı qardaş yox idi”, “Tərsinə çevrilmiş dünya” bədii, “İz...Qala”, “Qafqaz qartalının uçuşu” sənədli filmlərini qeyd etmək olar. Yaxın perspektivdə Türkiyə, Rusiya ilə bədii film layihələri üzərində işə başlanacağını vurğulayan şöbə müdiri beynəlxalq əlaqələrin genişlənməsi çərçivəsində də bir sıra tədbirlər görüldüyünü vurğuladı:

- Moskvada və Sankt-Peterburqda “Hökmdarın taleyi”, Ottavada (Kanada) “Qala”, Moskvada “Cavad xan”, Parisdə “Kabusun gözü ilə” bədii filmlərinin, Sloveniyada “Onun adı Mixaylo idi”, Almaniyada “Ümid yeri”, Sankt-Peterburqda “Qafqaz qartalının uçuşu” sənədli filmlərinin təqdimatları keçirildi. Nazirliyin xaricdə keçirdiyi Mədəniyyət günləri çərçivəsində film proqramları Almaniya, İsveçrə, Kuba, Meksika və b. ölkələrdə nümayiş olundu. 2006-2010-cu illərdə dövlət sifarişi ilə istehsal edilmiş bədii və sənədli filmlərin xaricdə keçirilən beynəlxalq festivallarda iştirakını təmin etmək məqsədilə nazirliyin müvafiq strukturları tərəfindən müəyyən işlər görülmüşdür. Bu müddət ərzində filmlərimiz 40-a yaxın ölkədə 90-dan artıq festivalda iştirak edib. Onların arasında Avropa ölkələrində, o cümlədən dünya kinosunun aparıcı dövlətlərindən olan Fransa, Almaniya, İtaliya, İspaniya, eləcə də Amerika Birləşmiş Ştatlarında, Rusiyada, İranda keçirilən festivalları qeyd etmək olar. Festivallarda milli kinomuzu həm dövlət studiyalarında, həm də nazirliyin sifarişi əsasında özəl prodüser mərkəzlərində çəkilmiş müxtəlif janrlı filmlər təmsil edib.

Ötən müddətdə “Debüt” studiyasında 5 qısametrajlı bədii film çəkilib, onların istehsalına 250 min manata qədər pul ayrılıb. Hazırda “Debüt” studiyasında iki, “Bu meydan, bu ekran” müsabiqəsi çərçivəsində üç qısametrajlı bədii filmin çəkilişləri başa çatmaq üzrədir. 2010-cu ildə “Salnamə” studiyasında musiqili film-nağıl janrında “Onun ürəyi” qısametrajlı bədii filminin (rejissor Samir Kərimoğlu) çəkilib. Ümumilikdə son beş ildə “Salnamə” və “Yaddaş” studiyalarında 40-a yaxın sənədli, “Azanfilm” studiyasında 8 animasiya filmi çəkilib, “Mozalan” studiyasında satirik kinojurnalın 10 buraxılışı hazırlanıb. «Milli kino və tənqid», “Vətən and yerimizdir”, eləcə də cizgi filmləri üçün ssenari müsabiqələri keçirilir.

Ölkədə nüsxəsi olmayan milli filmlərin və digər kinomateriallarının mübadilə yolu ilə əldə olunduğunu da qeyd edən C.Məmmədov Rusiya və Gürcüstan kino arxivlərindən bir sıra bədii, sənədli cizgi filmləri, səs yazıları, foto-material əldə olunduğunu dedi:

- Dövlət Proqramı çərçivəsində 2008-ci ildə Dövlət Film Fondunun yeni binası istifadəyə verilib. Beynəlxalq Kino Arxivlər Federasiyasının (FİAF) məlumatında deyilir ki, Azərbaycan Dövlət Film Fondu son illərdə dünyada inşa edilmiş ən uğurlu kino-arxiv binasıdır. Fondda yararlı nüsxələri olmayan dəyərli milli filmlərimizin Rusiyada rəqəmli daşıyıcıya köçürülərək Dövlət Film Fondunun kolleksiyasına əlavə etdirmək üzrə iş aparılıb, onlarla filmimiz Fondun kolleksiyasına əlavə olunub. Mütəmadi olaraq gənc kinematoqrafçıların filmlərindən ibarət «Gənclərin qısa filmləri» kino axşamları təşkil olunur. Dövlət Film Fondu yanında “Uşaq Kino Evi” yaradılıb.

2008-2018-ci illər üzrə kinonun inkişafına dair Dövlət Proqramı çərçivəsində Bakı şəhərinin «Nizami» kinoteatrının yeni texnoloji avadanlıqla təmin edilməsi və tamaşaçılar üçün müasir tələblərə cavab verən xidmətin təşkili məqsədilə yenidənqurma işləri həyata keçirilir. Son 5 ildə Heydər Əliyev Fondu ilə birgə layihə çərçivəsində çəkilən milli cizgi filmləri bərpa edilib və onlardan ibarət “Bir nağıl söylə mənə” iki DVD toplusunun təqdimatı keçirilib, diskin nüsxələri uşaq evləri, qeyri-hökumət təşkilatları, təhsil müəssisələri və digər təşkilatlara, həmçinin televiziya kanallarına təqdim edilib.

Bundan əlavə, 2006-2010-cu illərdə Mikayıl Mikayılov, Muxtar Dadaşov, Həsən Məmmədov, Şahmar Ələkbərov, Ağarza Quliyev, Qəmər Salamzadə, Arif Babayev, Teyyub Axundov, Həsənağa Turabov, Lütfəli Abdullayev, Ceyhun Mirzəyev, Şərif Şərifov, Leyla Bədirbəyli, Ələsgər Ələkbərov, Sabit Rəhman, Adil İsgəndərov, Rasim Ocaqov, Kamil Rüstəmbəyov, Şamil Mahmudbəyov, Lətif Səfərov, Həsən Seyidbəyli və başqa kino xadimlərinin xatirə axşamları keçirilib.

Mədəniyyət.- 2011.- 26 yanvar.- S. 11.