Xatirələr
işığında: Hacı Məmmədov
XX əsr
Azərbaycan mədəniyyəti tarixində bir çox sənətkarlar
olub ki, onlar yurdumuzun hər bölgəsində sevilib və
adları dillər əzbəri olub. Həmin görkəmli sənətkarların
bir çoxu sənətdə məktəb yaradıb. Onlardan
biri də tarzən Hacı Məmmədovdur.
Hacı Məmməd oğlu Məmmədov 1920-ci il
aprelin 28-də Şamaxıda dünyaya gəlib. Hacı 1927-ci ildə ibtidai məktəbə gedir.
1928-ci ildən təhsilini Bakıda davam etdirir, eyni zamanda
tar ifaçılığını
öyrənir. 1937-ci ildə orta məktəbi
başa vurur. Həmin
ildən dövlət filarmoniyasında çıxış
etməyə başlayır. 1938-ci ildə Moskvada
keçirilən 1-ci ədəbiyyat və incəsənət
ongünlüyündə iştirak edir. Sonra ailədə
narazılıq ucbatından musiqidən ayrılmaq məcburiyyətində
qalır. 1943-cü ildə Tibb Universitetinə
daxil olur. 1944-cü
ildə Aliyə adlı qızla ailə qurur.
Nadir, Tahir və Cəmilə
adında övladları dünyaya gəlir.
1948-ci ildə təhsilini başa vuraraq 2 saylı poliklinikanın cərrahiyyə
şöbəsində işə düzəlir. Sevimli musiqi sənətini də davam
etdirir. 1954-cü ildə ona
“Əməkdar artist” fəxri adı verilir. 1955-60-cı illərdə həkimlik
işindən uzaqlaşır. 1963-cü ildə isə Xalq artisti adına layiq görülür.
1968-ci ildə yenidən həkimliyə qayıdır. 5
nömrəli xəstəxananın baş
həkimi vəzifəsində çalışır.
1970-ci ildə öz ərizəsi ilə tutduğu vəzifədən azad
olunur. 1981-ci ildə, ömrünün
kamillik çağında
dünyasını dəyişir.
* * *
Hacı Məmmədovun xatirələrindən: “Gözümü dünyaya açanda tar səsi eşitdim. Çünki atamın tarı vardı. 1927-ci ilin payız günü - 7 noyabr idi. Şamaxıda Oktyabr inqilabının 10 illiyinə həsr edilmiş bayram gecəsi keçirilirdi. Şənlikdə biz də iştirak edirdik. Atam tarını köynəyindən çıxardıb kökləməyə başladı. Bu vaxt Şirvan mahalının çox tanınmış tarzəni Cəlil kişi məclisə daxil oldu. Onun gəldiyini görən atam ayağa qalxdı. İrəli gedib onunla görüşdü. Cəlil kişi tarını köynəyindən çıxardıb lovğa-lovğa çalmağa başladı. Atamın bu mənzərədən pərt olduğunu gördüm. Ona ürəyimdə acıdım. Çünki o vaxta kimi elə bilirdim atamdan yaxşı tar çalan yoxdur”.
O daha sonra yazır: “1944-cü il idi. İranda qastrol
səfərində idik.
Bədii
rəhbərimiz Əfrasiyab
Bədəlbəyli idi.
Şahpur şəhərində konsertdə solo “Orta mahur”u çaldım.
Uzun sürən alqışdan
sonra bayıra çıxdım. Bir siqaret
yandırdım. Elə
bu vaxt mənə
yaşlı bir kişi yaxınlaşdı.
Əlimi
sıxdı və ifamı həddindən artıq bəyəndiyini bildirdi. Sonra hansı şəhərdən
olduğumu soruşdu.
Dedim ki, Şamaxıdanam. O, Şamaxı
sözünü eşidəndə
duruxdu. Sonra soruşdu: - Orada kimlərdənsən? Dedim:
- Məhəmmədin oğluyam.
O, heyrətləndi: - Sən
o balaca Hacısan? Adını soruşdum. “Adım Cəlildir”, - dedi. Bu təsadüfi görüş
məni xəyalən
1927-ci ilə qaytardı...”.
1929-cu ilin bir fevral
günü Hacı əmisi Hüseynlə şəhərə gəzintiyə
çıxır. Gəzə-gəzə gəlib Hüsü Hacıyev küçəsinə
çatırlar. Bir
dükanın qabağından
keçəndə Hacı
vitrində tar görür.
Qeyri-ixtiyarı ayaq saxlayır.
Dönüb diqqətlə
tara baxır.
Əmisi soruşur: “Hacı, nə çox baxdın! İstəyirsən sənin üçün
onu alım”. Hacı razılığını bildirir.
Əmisi
də dərhal dükana girir və tarı alır.
Hacı Məmmədovun xatirələrində
oxuyuruq: “Əmimgilin həyətində bir tarzən yaşayırdı.
Tarı onun yanına apardım. Xahiş etdim ki, kökləsin. O da tarı alıb köklədi. Sevincək evə qayıtdım.
Başladım radioda çalınan
havaları öz-özlüyümdə
tarın pərdələrində
axtara-axtara çalmağa.
Təxminən bir il ardıcıl
olaraq gecə və gündüz öz üzərimdə çalışdım. 1930-cu il idi. Bir həyətdə
yaşadığımız Rəşid Əfəndiyev
bir gün məni yanına çağırdı və
səmimi söhbət
etdi. Ertəsi gün məni Dövlət Xalq Orkestrinin rəhbəri ilə tanış
etdi. Sabahısı gün orkestrə
gəldim. Orkestr
üzvləri mənim
tar çalmağımdan heyrətə
gəldilər. Onda on bir
yaşım vardı”.
* * *
Hacı Məmmədovun həyat yoldaşı Aliyə xanımın xatirələrindən:
“Heç yadımdan çıxmır. 1971-ci il idi. Hacı artıq
həkim işləmirdi.
Öz ərizəsi ilə işdən çıxmışdı.
Bir gün Moskva şəhərindən bizim
evə telefon zəngi oldu. Telefonu Hacı götürdü.
Moskvadan zəng edən şəxs “Əziz Hacı Məmmədov, sizi ümumittifaq xarici kino studiyasından narahat edirlər” dedi. Bildirdilər ki, sizi xaricdə göstərmək
üçün film çəkmək
istəyirik. Bu filmi çox nadir şəxslər haqqında
çəkirik. Axı sizin
iki sənətiniz
var. Respublikanın Xalq
artisti - musiqiçisiniz,
eyni zamanda həkim, cərrahsınız.
Sizi hər iki sahədə
kinoya çəkmək
istəyirik. Hacıdan hazırda
həkim kimi işləyib-işləmədiyini soruşdular. O da bildirdi ki, bəs
həkimlik fəaliyyətini
dayandırıb. Bu cavabdan
çox mütəəssir
oldular...”
* * *
Sənətkarın
oğlu Nadir Məmmədov
isə atasının
1970-ci ildə Mərakeş,
Əlcəzair və Tunisə qastrol səfərlərindən bir
xatirəsini onun dilindən belə nəql edir: “Bağlanış konsertində
Tunisdəki sovet səfiri Alekseyev, Macarıstan, Bolqarıstan
və Rumıniyanın
səfirləri də
iştirak edirdilər.
Konsert qurtardıqdan sonra Alekseyev səhnəyə çıxıb bizi səmimi salamladı.
Ertəsi günü isə
banketə dəvət
etdi. Banketdə bir neçə
musiqi ifa etdim. Çox bəyənildi və
alqışlandı. Orada
bir cavan erməni mənə yaxınlaşıb dedi:
- Mən sizinlə “Yaşa-yaşa
Azərbaycan”ı oxumaq
istəyirəm. Mahnının nəqarətini çaldım.
O, səlis Azərbaycan
dilində oxumağa başladı... Öyrəndik ki, bu oğlan Tunisdə yaşayan bir milyarderin oğludur. Sonra o mənə dedi:
- Maestro, istəyirəm
sizinlə kontrakt bağlayam. İfanızda olan bütün
repertuarları Parisdə
qrammofon valına yazdıram. Əvəzində nə istəyirsiniz,
razıyam.
Güldüm və təşəkkürümü
bildirərək dedim:
- Sabah Moskvaya uçacağam. Vətəndə böyük qastrol
səfərim var.
O üzr istəyib ayrıldı...
Bizimkilər dedilər :
- Hacı, çox gözəl cavab verdin. O, böyük kapitalistdir. Səndən külli miqdarda pul qazanmaq fikrində
idi...”
Xalq artisti, təkrarsız
sənət ustası
Hacı Məmmədovun
həyatından belə
maraqlı xatirələr
çoxdur. Çünki o, bənzərsiz bir ömür yaşamışdır.
Savalan Fərəcov
Mədəniyyət.-
2012.- 27 aprel.- S. 12.