Çexiya Milli Kitabxanasında Azərbaycanla bağlı əlyazmalar tədqiq edilib

Azərbaycan Milli Kitabxanasının xarici ədəbiyyat və beynəlxalq kitab mübadiləsi şöbəsinin müdiri Xəyalə İsmayılova və AMEA Əlyazmalar İnstitutunun fars ədəbiyyatı şöbəsinin müdiri Möhsun Nağısoylu Çexiya Milli Kitabxanasında Azərbaycanla bağlı XVII-XVIII əsrlərə aid əlyazmaları tədqiq ediblər. Çexiya Milli Kitabxanasında ərəb, fars və Osmanlı türkcəsində 680 əlyazma var.

Fars dilindəki 149 əlyazmanın 22-si Azərbaycana aiddir. Əlyazmalar XIV-XIX əsrləri əhatə edir. Bu dildə Nizami Gəncəvinin “Xəmsə” (XVI), “İsgəndərnamə”, “Xosrov və Şirin”, “Külliyate Nizami”, Füzulinin “Hədiqətül süəda”, məşhur şərhçi Şadi Abadinin “Xaqani divanının şərhi”, “İksire təvarex” və “Ziynətül təvarix” adlı kitabları araşdırılıb. XIX əsrə aid “Ziynətül təvarix” və Əli Qulu ibn Xosrov Fəthəli şah Qacar tərəfindən yazılmış “İksiri təvarix” adlı əlyazmalarda geniş olaraq Səfəvi, Qacar, Ağqoyunlu, Qaraqoyunlu, İraq və fars tarixinə aid materiallar verilib, Azərbaycanın Gəncə, Göyçə mahallarının adı çəkilib, görkəmli sərkərdələri haqqında məlumat yer alıb.

Türk dilindəki (Osmanlı) 335 əlyazmanın 15-i Azərbaycana aiddir. Füzulinin “Hədiqətül süəda”sı, Nəsimi və Füzulinin divanları, Əbdül Məcid Fereştenin 2300 sözdən ibarət lüğəti, Mahmud ibn Məhəmməd əl-Təbrizi tərəfindən yazılmış ovçuluğun sirlərindən bəhs edən “Baznamə” kitabları öyrənilib. Bununla yanaşı, türk dilində tibbə aid müalicəvi reseptlər verilmiş “İlace şərbət”, hərbi memarlıqdan bəhs edən “Şərhə nosxeyi fənne hərb” kitabları tədqiq edilib.

Ərəb dilində 196 əlyazmanın 2-si Azərbaycana aiddir. Kitablar Sührəvərdi və Tusi haqqındadır.

Səfər çərçivəsində mütəxəssislərimiz bir neçə türk əlyazması ilə - Əhməd Əfəndi, İbrahim Çələbi, Əhməd Paşa, Suzi kimi şairlərin şeirlər toplusu və “Qurani-Kərim”in türk dilinə tərcüməsi ilə də tanış olublar.

Burada XVII əsrə aid Nəsiminin divanı, Nizami Gəncəvinin “Xosrov və Şirin”, “Leyli və Məcnun”, “Yeddi gözəl” və “İsgəndərnamə” əsərləri maraq doğurub. Araşdırma zamanı Qövsi Təbrizinin “Külliyyate divane Qövsi” adlı əlyazması diqqəti cəlb edib. Kitabda “Dişin ağrıyorsa çək qurtul”, “Ağac nə qədər bar gətirərsə başın aşağı dutar” və s. kimi qədim atalar sözləri, haşiyədə Füzulinin şeirləri və “Söz” qəzəlinə Q.Təbrizinin yazdığı nəzirə yer alıb.

Mədəniyyət.- 2012.- 5 oktyabr.- S. 4.