“Yaşananı bir də yaşamaq mümkün deyil”

Ömrünün 56 ilini səhnəyə həsr edən, sənətinin canlı əfsanəsinə çevrilən, teatr və kinoda yaratdığı obrazlarla milyonların qəlbinə yol tapan Xalq artisti Səyavuş Aslanın bu gün - sentyabrın 5-də 77 yaşı tamam olur.

Onunla 70 illik yubileyi ərəfəsində çox sevdiyi məkanda - Dənizkənarı Milli Parkda görüşüb söhbət etmişdik. Beş ildən sonra, 75 illik yubileyi ərəfəsində yenə eyni məkanda görüşdük. Daha iki il keçdi. Bu dəfə səhnəmizin əvəzolunmaz sənətkarı ilə evində görüşürük.

Məkan da dəyişib, zaman da, müsahibim də... Gəlişimizə sevinir, nurani çöhrəsi işıqlanır. Hə, illər öz işini görsə də, Səyavuş müəllim yaxşı görünür. Bunu özünə də deyirəm. Oğlu Çingizi göstərib “Məni yaxşı saxlayan odur”, - deyir.

Səyavuş müəllimlə söhbətə başlayıram. Suallara diqqətlə qulaq assa da, cavablar ləngiyir. Həyat onu əvvəl sevdiyi insandan, sonra səhnədən, indi də yaddaşından uzaqlaşdırıb. Ömrünün sahilində oturub yaşadıqlarını xatırlamağa çalışır. Soruşuram ki, ən çox kim üçün darıxırsınız? Cavabı gözlənilməz olur: “Camaat üçün”. Kövrəlir. Xatirələrini qanatmaq istəmirəm. İllər öncə aldığım müsahibələri diktofonun yaddaşından kağıza köçürürəm.

- Səyavuş müəllim, son illərdə nələr oldu, nələr baş verdi?

- Yağış yağdı, külək qopdu, bir çox hadisələr oldu, xəstələndim, teatrdan uzaqlaşdım.

- Səhnə üçün darıxmısınız?

- Yox, darıxmamışam, çünki səhnəni o qədər çox istəyirəm ki, elə kənardan baxmağın özü də bəs eləyir.

- 50 ildən artıq sənətdə olan Səyavuş Aslan arzularını gerçəkləşdirə bildimi?

- Haradasa hə, haradasa yox. Sənət aləmində əsl sənətkar olmaq üçün kəşməkəşli yollardan keçməlisən. O yollarda çətinliklər də, dözülməz vəziyyətlər də olur, xoş, sevincli günlər də. Əlbəttə, uzun bir yoldur. Kim bütün çətinliklərə dözürsə, sənətkar olur. Mən də buna nail olmuşam.

- Nələrin hesabına?

- İstedadımın, Allah tərəfindən verilən verginin hesabına. Yolum həmişə açıq olub, çox asanlıqla istədiyimə nail olmuşam.

“Gərək səhnənin, sənətin dəlisi olasan”

- Yarım, əsrlik səhnə həyatından sonra deyə bilərsinizmi, səhnə sizin üçün nədir?

- Necə ki, məscidə səcdə etməyə gedərsən, teatr da elə bir yerdir. Orada başqalarının taleyini oynamaq, başqalarının taleyini yaratmaq əsl sənətkarlara nəsib olub. Mənim üçün səhnə həmişə ən əziz yer olub, olacaq da. Həmişə! Çünki mən bu sənətə uşaqlıqdan bağlı olmuşam, gənc vaxtımdan rəhmətlik Ağadadaş Qurbanovun - biz ona Mirzəqədeş deyərdik - tələbəsi olmuşam, ondan sənətin ilk sirlərini öyrənmişəm. Səhnə həmişə mənim üçün böyük məbədgah olub. Gərək bu səhnənin, sənətin dəlisi olasan.

- İlk addımlarınızı Musiqili Komediya Teatrında atmısınız. Amma sonra ayrıldınız bu teatrdan...

- Bayaq dedim ki, sənətə bağlı, vergili, Allahı sevən adamam. Həmişə də istəmişəm ki, sənətlə bağlı xalqıma, tamaşaçılarıma yeni bir söz deyim. Amma Musiqili Komediya Teatrında bu alınmırdı. Alınmırdı ona görə ki, bu teatrın tavanı vardı. Bu tavandan yuxarı qalxmaq olmurdu. Həmişə sənətdə özümü göstərmək istəmişəm. Rəhmətlik Lütfəli Abdullayev, Nəsibə xanım Zeynalova söhbət edəndə eşitmişdim ki, Akademik Dram Teatrı böyük sənət ocağıdır. Bu teatrda hər bir aktyor püxtələşib, hərtərəfli, böyük sənətkar ola bilər. Çünki orada klassiklərimizin əsərlərini oynamaq olur. Azərbaycan Milli Dram Teatrının tavanı o qədər hündürdür ki, qalxıb göylərə ucala bilərsən. Onu nəzərə alaraq mən komediya teatrından getdim və istədiyimə də nail oldum.

- Azərbaycan teatrının “qızıl dövr”ünün şahidi kimi sənətin qızıl qaydalarının pozulmasından narahatsınız?

- Mən teatrın “qızıl dövr”ünü görmüşəm. Onda bütün teatrlar böyük sənətkarların ocağı idi. Çoxları dünyasını dəyişib. İndiki dövrdə də yaxşı aktyorlar var, amma o dövrə çatmaz. Çünki o dövrdə birinci sənət idi. Gənclərdən xahişim budur ki, sənətlərində möhkəm olsunlar.

- Onun üçün nə etməlidirlər, bəlkə məktəbləri zəifdir?

- O zaman bizim məktəbimiz yalnız sənətkarların oyununa baxmaq və onlardan nə isə götürmək idi. İndi dövlətimizin gözəl məktəbləri var.

- Amma nə Adil İsgəndərov var, nə də Ağadadaş Qurbanov.

- Baxma, o məktəbi götürən müəllimlər dərs deyir. Amma əgər tələbə bu sənətə fəxri ad üçün gəlirsə, ondan sənətkar olmayacaq.

“O əsəri çox sevirəm”

- Niyə siz də bir çox sənətkarlarımız kimi Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində dərs demədiniz?

- Nə gizlədim, universitetin rektoru neçə il əvvəl mənə belə bir təklif etmişdi. Razı olmadım. Dərs deməyə nə vaxtım, nə də həvəsim olmadı.

- Hansı rolunuzu dəfələrlə oynasanız yorulmazsınız?

- Vallah, mən çox rollar oynamışam, bütün rolları sevirəm, hamısı ləzzət verir, amma bu ləzzətin içində tam bir ləzzətlisi var. Elçinin “Mənim ağıllı dəlim” əsərində oynadığım idarə rəhbəri rolu. O əsəri çox sevirəm və o rolu nə qədər oynasam da, doymaram.

- Aktyor sənətində kumiriniz kim olub?

- Lütfəli Abdullayev səhnəyə çıxanda bütün salon ayağa qalxırdı. O, böyük sənətkar, çox böyük ürək sahibi idi. Bizim sənət aləmində elə bir adam yox idi ki, çörəyin qıt, pulun olmayan vaxtında Lütfəli ona köməklik eləməsin. İlk addımlarımı Musiqili Komediya Teatrında atmışam, mənə kömək eləyən Lütfəli olub. Özünü vururdu xəstəliyə ki, mənim yerimə Səyavuş oynasın. Sənətə yenicə gəlmiş gənc bir aktyor o boyda sənətkara dublyorluq edirdi. Elə bil, o dövrdə aktyorlar quş südü içmişdilər, ürəkləri böyük idi.

“Özümə deyirəm ki, bir az dözümlü ol”

- “Hicran” tamaşası, səhv etmirəmsə, üç böyük sənətkarın - Nəsibə Zeynalova, Hacıbaba Bağırov və Səyavuş Aslanın son birgə işi oldu.

- O yaxşı bir xatirədir. Necə ki, yaşlı nəsillərdən bizə yaxşı xatirə qalıb, “Hicran” tamaşası da bizim nəsildən qalan yadigardır.

- Ömrünüzün hansı anını təkrar yaşamaq istərdiniz?

- Təkrarçılıqdan xoşum gəlmir. Yaşananı bir də yaşamaq mümkün deyil.

- Nə vaxt özünüzü xoşbəxt saymısınız?

- Sənətə gələn gündən özümü xoşbəxt saymışam. Heç vaxt heç nədən narazı olmamışam. Ona görə də həmişə taleyimdən razı qalmışam. Bircə ailədə... Görünür, qismət belə imiş.

- Niyə ailə səadətiniz sona kimi davam etmədi?

- Çox çalışdım ki, xoşbəxtliyimizi qoruyub saxlayaq. Qismət...

- Sevib ailə qurmuşdunuz?

- Əlbəttə, o vaxt teatrda bir yerdə işləyirdik. Orada bir-birimizi sevmişik, anası qızı verməyib, götürüb qaçmışam. Sevmişik, istəmişik, evlənmişik. Amma axıracan bu xoşbəxtliyi qoruyub saxlaya bilmədik. Həyatımda bir qadını sevmişəm, o da həyat yoldaşım Ofeliya olub. Həyatımın tək və yeganə qadını o olub (kövrəlir, gözləri dolur).

- Sizi əsasən komik aktyor kimi qəbul edirlər?

- Məni komik rollarda görəndə komik, dramatik rollarda görəndə xarakterik aktyor kimi qəbul edirlər.

- Hansına daha yaxınsınız?

- Hər ikisinə.

- Həyatınızı hansı janra aid edərdiniz?

- Bütün janrlara.

- Elə bir rol var ki, bu günə kimi arzulayıb, ancaq oynamayasınız?

- Ürəyimdə elə rollar olub ki, istəmişəm, mənə qismət olmayıb, amma yoldaşıma qismət olub, mən də baxıb ləzzət almışam.

- Təklikdə özünüzə ən çox nə deyirsiniz, nəyi tövsiyə edirsiniz?

- Özümə deyirəm ki, bir az dözümlü ol. Səbirli olmaq yaxşı şeydir. Elə vaxt olub səbirsizlik eləmişəm, ağrısını da çəkmişəm.

- Boş vaxtınızı necə keçirirsiniz?

- İndi yaşın o vaxtıdır ki, vaxtımı tənhalıqda keçirirəm. Oturub ötən günlərimi xatırlayıram. Harada düz hərəkət eləmişəm, harada düz hərəkət eləməmişəm.

- Ad gününüzü qeyd edirsiniz?

- Heç vaxt ad günümü keçirməmişəm, sənətkar olduğuma görə yubileylərim dövlət tərəfindən keçirilib.

- Həyat şirindir...

- Əlbəttə.

- Yaş üstə yaş gəldikcə nə fikirləşirsiniz?

- İnsan yaşa dolduqca uzaq bir səfərə hazırlaşır. İllər keçdikcə o səfərin yolu yaxınlaşır.

- İki ömrünüz olsaydı təkrar bu sənəti seçərdiniz?

- Başqa əlimdən nə gəlir, nə bacarıram ki? Mən bu sənəti sevib, vurğunu olub, gəlmişəm. Neçə ömrüm olsaydı, yenə bu sənətə gələrdim. Deyirlər ki, insan ölüb gedəndən sonra yenə dünyaya qayıdır. Əgər nə vaxtsa mənim kimi, mənim səpgidə bir aktyor görsələr, demək, o elə mənəm, gəlmişəm...

***

Teatrımızın sonuncu nəhəng mogikanlarından olan Səyavuş Aslan bizimlə şəkil çəkdirir, qapıya kimi yola salır, görüşüb ayrılırıq. Allahdan arzu edirik ki, bir də teatrımızın əfsanəsi ilə 80 illik yubileyində görüşək. Çünki böyük sənətkarlar özləri boyda bir tarixdir. Tarixi yada salmaq isə hər birimizin borcudur...

Təranə Vahid

Mədəniyyət.- 2012.- 5 sentyabr.- S. 5.