“Məmməd Araz poeziyaya dərk olunan tarix gətirdi”

Dekabrın 9-da Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Akademik Milli Dram Teatrında müasir Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndəsi, Xalq şairi, Dövlət mükafatı laureatı Məmməd Arazın (1933-2004) 80 illiyinə həsr olunmuş təntənəli yubiley gecəsi keçirildi. Tədbirdə Baş nazirin müavini Elçin Əfəndiyev, Milli Məclis sədrinin birinci müavini Ziyafət Əsgərov, mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev, digər rəsmilər, millət vəkilləri, elm və mədəniyyət xadimləri, ədəbi ictimaiyyətin nümayəndələri iştirak edirdilər.

Teatrın foyesində Məmməd Arazın kitabları, onun ədəbi irsinə həsr edilmiş tədqiqat əsərləri və müxtəlif dövri nəşr nümunələrindən ibarət “Poeziyamızın Məmməd Araz zirvəsi” adlı sərgi təşkil olunmuşdu.

Yubiley gecəsində çıxış edən ədəbiyyatşünas alim, AMEA-nın müxbir üzvü, Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri Nizami Cəfərov Prezident İlham Əliyevin müvafiq sərəncamına əsasən Xalq şairinin 80 illiyinin geniş tədbirlərlə qeyd edildiyini, yubiley tədbirlərinin ölkəmizin ədəbi-mədəni həyatında əlamətdar hadisə olduğunu diqqətə çatdırdı. Bildirildi ki, il ərzində ali və orta məktəblərdə, mədəniyyət ocaqlarında, müxtəlif mərkəzlərdə, ümumiyyətlə, ölkəmizdə bir Məmməd Araz əhval-ruhiyyəsi yaşanmaqdadır.

Məmməd Arazı Azərbaycan poeziyasının nəhəng simalarından biri kimi xarakterizə edən Nizami Cəfərov şairin ədəbiyyatımıza yeni üslub, yeni modellər, yeni düşüncə konstruksiyaları gətirdiyini dedi: “Məmməd Araz poeziyaya dərk olunan tarix gətirdi. Onun vurğusu, intonasiyası, ritmi Azərbaycan poeziyasının damarlarından axıb keçdi”.

Nizami Cəfərov görkəmli söz ustadının etnoqrafik bir şair kimi ədəbiyyata gəldiyini dedi: “Əlbəttə, şair gərək ədəbiyyata belə gəlsin. Millətinin, torpağının ruhunu, vətənin əhval-ruhiyyəsini, coğrafiyasını gətirsin. Əgər belə olmasaydı, onun şeirləri bu qədər təsirli alınmazdı. Məhz bunun nəticəsi idi ki, Məmməd Araz Azərbaycanın böyük şairlərindən birinə çevrildi”.

Qeyd olundu ki, alovlu qələm sahibi siyasi poeziyanın ən gözəl nümunələrini yaradıb. Azərbaycan tarixinə onun qədər dərindən müdaxilə edən, ona gələcək kimi baxan ikinci bir şair təsəvvür etmək çox çətindir. Şair inamla, yüksək milli ideologiya ilə ədəbiyyata gəldi. Sovet dövründə bu o qədər də asan deyildi. Buna görə şair dəfələrlə təqiblərə, təzyiqlərə məruz qalsa da, bu onun yaradıcılıq iradəsini sındıra bilmədi. O, ömrü boyu milli ruhu özündə daşıyan iddiasından əl çəkmədi. Məhz bu keyfiyyətlərinə görə ədəbiyyat və mədəniyyətimizin böyük hamisi ulu öndər Heydər Əliyev Məmməd Arazın həm şəxsiyyətini, həm də yaradıcılığını həmişə yüksək qiymətləndirir, onu qoruyurdu.

Məmməd Araz yaradıcılığı o səviyyəyə gəlib çatmışdı ki, onun haqqında danışmaq ümumən Azərbaycan poeziyası, ədəbi-ictimai fikrinin səviyyəsi haqqında danışmaq demək idi. Məmməd Araz deyirdi ki,

Azərbaycan - mayası nur,

qayəsi nur ki...

Hər daşından alov dilli ox ola bilər.

“Azərbaycan!” deyiləndə

ayağa dur ki,

Ana yurdun ürəyinə toxuna bilər.

Bu mənada Məmməd Araz xalqın üslubunu ifadə edən sənətkar kimi ortaya çıxmışdı. Ən ağır zamanlarda onun poeziyası susmadı, döyüşdü. Məmməd Araz Vətən daşından, onun nə demək olduğundan, eləcə də bir-birinə daş atan vətən övladlarından danışırdı. Onun ədəbi irsi mürəkkəb polemikalarla dolu bir yaradıcılıqdır. Heç bir şeiri təsadüfən meydana çıxmayıb, onların hər birinin konkret ünvanı var.

Məmməd Arazın poeziya dili mürəkkəbdir. Bəzən olduqca sadə, aydın ifadələr arxasında ciddi mətləbləri ehtiva edən anlayışlar, mülahizələr dayanır. Buna görə də Məmməd Araz həm də bizim dilimizin tarixində, düşüncəmizin modernləşməsində bir hadisədir. Məmməd Araz misra-misra yazmırdı. O, fikir-fikir, ideya-ideya yazırdı. Amma bunu o qədər mükəmməl bir konstruksiya ilə təqdim edirdi ki, bu da onun bir şair kimi orijinallığından xəbər verirdi.

Bu gün demək olar ki, hər kəsin bir Məmməd Arazı var. Şair öz idealları ilə ədəbi, ictimai, ideoloji, mədəni bir obrazdır. Şeirləri qədər mükəmməl, yaradıcılığı qədər canlı bir obrazdır.

Tədbirdə çıxış edən Azərbaycan Ağsaqqallar Şurasının sədri, Milli Məclisin deputatı Fəttah Heydərov Məmməd Arazla olan münasibətlərindən danışdı, onu sadiq dost, böyük söz sərrafı kimi dəyərləndirdi: “Hər kəs bu gün Məmməd Araz haqqında ən gözəl sözlər söyləyə bilər. Onun kitabları stolüstü kitablarımız, şeirləri qəlbimizin şeirləridir. Ölkəmizin hansı bölgəsinə gedirsən, Məmməd Arazı xatırlayırsan. Çünki o, vətənin hər bir guşəsinə şeirlər həsr edib. O, mehriban insan, sadiq dost idi. Məmməd Arazın təkcə şeirləri yox, söhbətləri də ədəbiyyat idi”.

Xalq şairinin ailəsi adından çıxış edən yazıçı-publisist, Milli Məclisin deputatı Aqil Abbas Məmməd Arazın 80 illik yubileyinin dövlət səviyyəsində keçirilməsi haqqında Prezident İlham Əliyevin imzaladığı sərəncamın əhəmiyyətindən danışdı, tədbirin təşkilinə görə dövlət başçısına, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə minnətdarlığını bildirdi.

Tədbirin bədii hissəsində tanınmış incəsənət ustaları şairin dillər əzbərinə çevrilmiş şeirlərini səsləndirdilər, sözlərinə bəstələnmiş mahnıları ifa etdilər.

Fariz Yunisli

Mədəniyyət.- 2013.- 11 dekabr.- S. 3.