“Kipr tarixən mədəniyyətlərin gəlib keçdiyi məkandır”

Sadəddin Topukçu: “Bir-birimizi daha yaxşı anlaya bilmək üçün ortaq dəyərlərimizi müxtəlif vasitələrlə möhkəmlətməyimiz lazımdır”

Noyabrın 15-i Şimali Kipr Türk Respublikasının (Kuzey Kıbrıs Türk Cümhuriyyəti) yarandığı gündür. 1974-cü ildə adada alovlanan müharibə nəticəsində Kipr iki yerə bölündü. Türk icmasının adanın şimalında yaratdığı dövlət 1975-ci ildən 1983-cü ilədək Kipr Türk Federativ Dövləti adlanıb. 1983-cü ildə Şimali Kipr Türk Respublikasının yarandığı elan edildi. Ötən müddətdə Kipr türklərinin dövləti sadəcə Türkiyə tərəfindən tanınsa da, ayrı-ayrı ölkələrlə müxtəlif səviyyələrdə əlaqələr qurur, TÜRKSOY-da təmsil olunur, qurumun mədəniyyət tədbirlərinə ev sahibliyi edir. Kipr adası dünyanın tanınmış turizm məkanıdır, o cümlədən Şimali Kiprdə turizm infrastrukturu geniş inkişaf edib. Bu imkanlar azərbaycanlı turistləri cəlb edir.

Şimali Kipr Türk Respublikasının Azərbaycandakı səlahiyyətli nümayəndəsi Sadəddin Topukçu ilə müsahibəmizdə ikitərəfli əlaqələrə nəzər saldıq. Əvvəlcə o, özü haqqında məlumat verməklə yanaşı, Azərbaycanla bağlı təəssüratlarını bölüşdü.

- Azərbaycan mənim diplomat kimi çalışdığım beşinci ölkədir. Ümumiyyətlə, diplomatiya mənim peşəmdir. 1980-ci ildə Xarici İşlər Nazirliyində işlədikdən sonra müxtəlif ölkələrdə fəaliyyət göstərdim. İlk diplomatik fəaliyyətimə Pakistanın paytaxtı İslamabadda başlamışam. Orda nümayəndəliyimiz yox idi. 1987-ci ildə Pakistanda nümayəndəliyin təməlini qurduq. Onu da deyim ki, Pakistandakı nümayəndəliyimiz tamamən səfirlik formatındadır. Bundan əlavə, İstanbulda 4 il konsul kimi fəaliyyət göstərmişəm. Azərbaycana gələnə qədər ölkəniz haqqında çox eşitmişdim. Ona görə də qədim Odlar Yurdunda işləmək mənə maraqlı gəlirdi. Belə bir imkan yarandıqda çox sevindim. Nəhayət, ötən il Şimali Kipr Türk Respublikasının Azərbaycan nümayəndəliyinin rəhbəri kimi Bakıya gəldim.

- Şimali Kipr Türk Respublikası ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin hazırkı səviyyəsi haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Ölkələrimiz arasında çox gözəl əlaqələr mövcuddur. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra əlaqələrimiz genişlənməyə başladı. Son 8-10 il ərzində münasibətlərin inkişafı intensiv xarakter almağa başlayıb. Əlbəttə, əlaqələrin genişlənməsinin əsas faktoru yüksək səviyyəli təhsil verən universitetlərimizdir. Təsadüfi deyil ki, hazırda 1000-dən çox azərbaycanlı tələbə Şimali Kiprin universitetlərində oxuyur. Bu münasibətlər doğrudan da, bizi sevindirir. Universitetlərimizdə yüksək səviyyəli təhsil sayəsində məzun olan tələbələrin diplomları xaricdə tanınır. Ümumiyyətlə, ölkəmizi tanıtmaq üçün təhsil sahəsinə çox önəm veririk. Şimali Kiprin ali təhsil ocaqlarında 60 min tələbə təhsil alır. Onların çoxu Türkiyədən, qalanları isə 35-40 ölkədən gəlir. Beləliklə, ölkəmiz beynəlxalq tanınmış təhsil mərkəzinə çevrilib. Biz daha çox azərbaycanlı tələbənin Kiprə gedib orada universitetlərdə təhsil almasını istəyirik.

İkinci mühüm sahə olaraq turizmi önə çıxarırıq. Ölkəmizə dünyanın bir çox yerlərindən, Avropadan turistlər gəlir. Azərbaycanlılar da səyahəti sevir. Bu da əslində Şimali Kipr Türk Respublikası üçün bir fürsətdir. Hər il xeyli azərbaycanlı qardaşımız Şimali Kiprdə istirahət edir.

- Yeri gəlmişkən, ölkələrimiz arasında turizm əlaqələrini necə qiymətləndirmək olar?

- Qeyd etdiyim kimi, Şimali Kiprin iqtisadiyyatı iki faktor üzərində qurulub - biri təhsil, digəri isə turizmdir. Kipr kiçik ada olduğu üçün böyük sənaye təsisatları qurmaq mümkün deyil. Ona görə də xidmət sektoruna önəm verməyimiz lazımdır. Sevindirici haldır ki, hər il turizm sahəsində əhəmiyyətli nailiyyətlər əldə edirik. Belə ki, ölkəmizə gələn turist sayı ildən-ilə artır. Yeni təsislər, binalar inşa edilir ki, bu da öz növbəsində turizmin inkişafına yeni imkanlar qazandırır. Kiprdəki gözəl və cəlbedici məkanlara azərbaycanlı qardaşlarımız böyük maraq göstərir. Eyni zamanda Bakıda keçirilən beynəlxalq turizm sərgilərində bizim turizm şirkətləri də iştirak edir. Sevindirici haldır ki, artıq ölkələrimiz arasında gediş-gəliş də nisbətən asanlaşıb. Kiprdə turizmin müxtəlif sahələri, məsələn, mədəni turizmi, dəniz (çimərlik) turizmi, dini turizm inkişaf edir. Ölkədə müxtəlif dinlərə aid qədim məbədlər var ki, onlar da ziyarət edilir. Bundan başqa, turist marağına səbəb olan tarixi yerlərimiz də çoxdur. Çünki Kipr doğrudan da tarix içərisində bütün mədəniyyətlərin gəlib keçdiyi bir məkandır. Bu izləri yerində görmək baxımından Kipr əsrarəngiz bir məkandır. Azərbaycandan Kiprə müalicə üçün gedənlər də var. Yaxın Doğu Universiteti xəstəxanasında çox müasir cihazlar qurulub. Bu baxımdan ölkəmizin müalicə imkanları da ən yüksək səviyyədədir.

- Azərbaycanın turizm imkanlarını necə görürsünüz?

- Azərbaycan turizm potensialı olan bir ölkədir. Artıq bu sahəyə yatırımlar qoyulur. Amma inkişaf üçün zamana ehtiyac var. Çünki ölkənizdə turizmə son illərdə daha çox yer ayrılıb. Növbəti illərdə bu sahədə daha böyük inkişaf olacağını düşünürəm. Burada olduğum müddətdə Şəkiyə, Şahdağa getmək imkanım oldu. Turizm baxımından çox gözəl yerlərdir və inanıram ki, yaxın illərdə daha da əsrarəngiz məkanlara çevriləcəklər. Bakı yaxınlığındakı palçıq vulkanlar isə çox ilgincdir. Hərçənd o yerlərə baş çəkmək üçün yolu tapmaq çətin oldu. Halbuki bu vulkanlar turizm baxımından cazib məkandır. Dünyanın çox yerində belə nadir təbiət hadisəsinə rast gəlmək olmur. Azərbaycan bu imkandan yararlanıb daha çox turist cəlb edə bilər. Bir sözlə, palçıq vulkanlar ölkəniz üçün turizmdə önəmli nöqtədir. Qobustan qoruğu, oradakı muzey və onun memarlıq quruluşu xoşuma gəldi.

Onu da deyim ki, Kiprdə tarixən bir çox mədəniyyətlər olub və indi onların izləri yaşadılır. Məsələn, ölkəmizdə qədim amfiteatr, Salamis bölgəsində qədim şəhərin qalıqları mövcuddur. Bu bölgələrdə arxeoloji qazıntılar davam etdirilir. Şimali Kipr Türk Respublikasının hökuməti bu işə xüsusi önəm verir. Qazıntılar zamanı aşkar edilən abidələr qorunur.

- Azərbaycanla Şimali Kipr arasında mədəni əlaqələr barədə nə deyə bilərsiniz?

- Mədəniyyət bizim ortaq dəyərlərimizdən biridir. Dilimiz, mədəniyyətimiz, tariximiz biri-birinə yaxındır. Bir-birimizi daha yaxşı anlaya bilmək üçün bu dəyərlərimizi müxtəlif vasitələrlə möhkəmlətməyimiz lazımdır. Ötən il Azərbaycan Dövlət Milli Dram Teatrı ilə Şimali Kiprin teatrı arasında bir anlaşma imzalandı. Tanınmış Azərbaycan yazıçısı Elçinin bir əsəri Kiprdə səhnələşdirildi. O tamaşanı Azərbaycandan gedən bir rejissor bizim aktyorlarla birgə səhnəyə qoydular. Hər il Şimali Kiprin Girne şəhərində TÜRKSOY opera günləri çərçivəsində konsertlər keçirilir. Bu tədbirlərdə Azərbaycandan da ifaçılar iştirak edirlər. Əlbəttə, qarşılıqlı işbirliyi, mədəni mübadilə vasitəsilə belə əlaqələrimizi genişləndirməliyik.

- Yaxın vaxtlarda qarşılıqlı əlaqələr zəminində hansısa tədbirlərin keçiriləcəyi gözlənilirmi?

- Bakıda hər il 15 noyabr - Şimali Kipr Türk Respublikasının yaranma günü qeyd edilir. Bundan başqa, dünya şöhrətli bir pianoçumuz, Ria Taneri Bakıya dəvət edib konsert təşkil etmək istəyirik. Şimali Kiprdən Bakıya musiqi təhsili almaq üçün gələnlər də var. Artıq insanlarımız bilir ki, Azərbaycanda təhsil yaxşı səviyyədədir. Eyni zamanda kiprlilər Azərbaycan incəsənət nümunələri haqqında məlumata malikdirlər. Mənim də Bakıda olduğum müddətdə kino, konsert proqramlarını seyr etmək imkanım olub. Bilirəm ki, bu sahədə gözəl sənətkarlarınız var, onlar dünya çapında da məşhurdurlar. Bu gün azərbaycanlı istedadlar beynəlxalq yarışmalarda çoxlu uğurlar qazanırlar.

- Şəkidə, Şahdağda olduğunuzu dediniz. Azərbaycanda daha hansı tarixi, görməli yerləri ziyarət edə bildiniz?

- Qəbələdə də olmuşam, çox əsrarəngiz məkandır. Lənkəranı da görmək istərdim. Boş vaxtlarımda ailəmlə birlikdə Bakıda sahildə gəzirik. Nizami küçəsində, Fəvvarələr meydanında, İçərişəhərdə gəzməyi də xoşlayırıq. Hər gün daha da gözəlləşən Bakını “kəşf etməyə” çalışırıq.

- Mərasimlərimiz, milli mətbəximizlə yəqin tanışsınız? Eyni kökdən gələn, ortaq dəyərlərə malik xalqlarımız arasında hansı oxşarlıq elementlərini qeyd edə bilərsiniz?

- Bizdə toy mərasimləri sizdəkinə nisbətən daha qısa olur. Bundan başqa, Azərbaycan toylarında yeməklər çox olur. Bəlkə siz doğru edirsiniz. Çünki sosial hadisələr, məsələn, toylar unudulacaq hadisələr deyil. Mətbəxlərimiz, tam olmasa da, bənzərdir. Amma siz duzu, yağı, şəkəri çox istifadə edirsiniz. Burada şirniyyatı çox sevirlər. Bir sıra yeməklərə şəkər qatılır. Qutablarınız isə çox dadlıdır. Kiprdə əsasən göyərti qutabları hazırlanır. Sizdə isə qutablar əsasən ətdən hazırlanır. Xanımım Azərbaycan mətbəxi ilə daha çox maraqlanır.

Toylarımızda da bənzər xüsusiyyət aşkarladım. Kiprdə bu mərasim zamanı nəzər dəyməmək üçün zeytun, Azərbaycanda isə üzərlikdən istifadə edilir. Yəqin ki, mənim hələ də müşahidə etmədiyim çox bənzərliklər var. Əgər xalqları yaxınlaşdırsaq, insanlar bir-biriləri ilə daha sıx münasibət quracaq. Öz növbəsində insanlar bir-birilərinin mədəniyyətlərini də o qədər yaxından tanıyacaqlar. Bu yerdə də oxşar bir xalq məsəli çəkəcəyəm, sizdə də, bizdə də “Gec olsun, güc olsun”, deyərlər.

Mehparə

Məədəniyyət.- 2013.- 15 noyabr.- S. 10.