Milli ruhlu, mətin şair

Əli Tudə - 90

Noyabrın 26-da Rəşid Behbudov adına Dövlət Mahnı Teatrında Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatının tanınmış nümayəndəsi, Əməkdar incəsənət xadimi, şair Əli Tudənin (Cavadzadə) 90 illik yubileyinə həsr edilən tədbir keçirildi.

Tədbirdə əvvəlcə Xalq şairi Nəriman Həsənzadə çıxış edərək Əli Tudə ilə bağlı xatirələrini bölüşdü: “Onunla 30 il qonşu olmuşam. Çox yaxın əlaqələrimiz olub. O, daim azadlıq duyğuları, yurd həsrəti ilə yaşadı-yaratdı. Gənclik illərindən həyatı qaçaqaç-qovhaqovda, qadağalarda keçib. Ağır mühacir ömrü yaşayıb, zamanın çətin sınaqlarına çəkilib. Ruzigarın ən kiçik sevincinə belə həsrət qalıb”.

Qeyd olundu ki, şair əslən Ərdəbilin Çanaxbulaq kəndindəndir. Ailəsi ötən əsrin əvvəllərində Şimali Azərbaycana köçüb. Əli 1924-cü ildə Bakıda anadan olub. Bir yaşında ikən atası, beş yaşı olanda isə anası dünyasını dəyişib. O, nənəsinin himayəsində böyüyüb, 13 yaşında ədəbiyyat dərnəyinin üzvü olub, şeirləri dərc olunub.

Zavallı yeniyetmə 1938-ci ildə - repressiyalar dönəmində Cənubi Azərbaycan mənşəli olduğundan sovet Azərbaycanını tərk etməli olur. Ağır həyat tərzi yaşayır. 1940-cı ildə Cənubi Azərbaycanda azadlıq hərəkatı başlayır. O da inqilabi hərəkata qoşulur. Bütün varlığını və istedadını bu mübarizəyə həsr edir. Milli ruhlu şeirlər yazır və xalqı istiqlala səsləyir. Əli Tudə Təbrizdə mətbuatın inkişafında böyük rol oynayıb. Təbrizin şairlər məclisində ona “Tudə”, yəni “xalq” təxəllüsü verilib.

AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun əməkdaşı Ağahüseyin Şükürov görkəmli şairin yaradıcılığından bəhs etdi. Bildirdi ki, Əli Tudənin poeziyasında vətən və ayrılıq motivləri üstünlük təşkil edir. “Tellərdə çırpınan həsrətlər”, “Mənə elə baxma” kitablarında ədibin poema və hekayələri, “Öz gözlərimlə” əsərində isə Cənubi Azərbaycanla bağlı xatirələri toplanıb.

Yazıçılar Birliyi Cənubi Azərbaycan bölməsinin rəhbəri Sayman Aruz şairin ictimai fəaliyyətindən danışdı. Qeyd olundu ki, 1945-ci ildə qurulan Cənubi Azərbaycan Milli Hökumətinin Maarif Nazirliyində şöbə müdiri işləyib. “Ana dili” kitabının tərtibi və çap olunmasında fəal iştirak edib. Təbrizdə filarmoniya yaradılır. O, Cənubi Azərbaycanın şəhər və kəndlərini mahal-mahal, kəndbəkənd gəzərək istedadlı gəncləri bu mədəniyyət ocağına cəlb edir. Milli Hökumət onu ən ali mükafatla - “21 Azər” medalı ilə təltif edir. O vaxt bu alovlu şairin 22 yaşı var idi.

Bir il sonra böyük qurbanlar bahasına qurulan Cənubi Azərbaycan Milli Hökuməti süqut edir. Əli Tudə də mühacirət etmək məcburiyyətində qalır, yenidən Şimali Azərbaycana pənah gətirir, burada zəngin yaradıcılığını davam etdirir. 40-a yaxın kitabın müəllifi olan şairin əsərləri bir çox dillərə tərcümə edilib. Əli Tudə 1996-cı il fevralın 26-da vəfat edib, Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Tədbirdə şairin öz səsində xatirə lent yazıları dinlənildi. İncəsənət ustalarının ifasında şeirləri və şeirlərinə bəstələnən mahnılar səsləndirildi.

Sonda şairin oğlu Natiq Cavadzadə tədbirin təşkilatçılarına və iştirakçılarına öz dərin minnətdarlığını bildirdi.

Savalan Fərəcov

Mədəniyyət.- 2014.- 28 noyabr.- S. 4.