“Zınqırovlu
pişik” gəldi, sonda
hamı “Kimdir müqəssir?” soruşdu
Şəki Beynəlxalq Teatr Festivalında oynanılan tamaşalar haqqında qeydlər
III yazı
Şair deyəndə ki hər günün bir tamaşa, heç
şübhəsiz, neçə gün davam edən teatr
festivallarını nəzərdə tutmamışdı. Amma 10 gün ərzində
14 tamaşanı izləmək, üstəlik,
baxdıqların, gördüklərin barədə nəsə
yazıb paylaşmaq yalnız festival
zamanı mümkündür. Yəni tamaşaya baxmaqdan özgə
vacib işin yox, heç bir məişət qayğısı yox!.. Odur ki, festival izləyicisi
aldı görək nə dedi!..
Zınq-zınq... Gələn var!
Əgər böyük teatr bayramlarında uşaqlar yaddan çıxırsa, deməli, həmin festival qısaömürlü olacaq. Çünki 6 yaşınadək teatr tamaşasını səhnədən
seyr etməyən uşağın böyüdükdən
sonra bilet alıb teatra getmək istəyi yalnız ehtimal oluna bilər. Bu tam təsdiqlənməmiş nəzəriyyəyə
əsaslanıb deyə
bilərik ki, S.Rəhman adına
Şəki Dövlət
Dram Teatrının bəxti
gətirib. Festival günlərində nümayiş
etdirilən iki uşaq tamaşasında keçən anşlaqa şahidlik belə deməyə əsas verir.
Qax Dövlət
Kukla Teatrının tamaşası min nəfərdən
çox tamaşaçı
tutan amfiteatrda oynanıldı. Balacalar Elşad Rəhimzadənin
quruluşunda Əhməd
Orucun «Zınqrovlu pişik» tamaşasına baxdılar. Əslində səhnə kukla
teatrı tamaşası
üçün tam məqbul
(məkan həddən
artıq geniş olduğundan oynanılan tamaşanın effekti xeyli itirdi) sayılmasa
da, hələ ki ölçü-mizan prinsiplərindən xəbərsiz
balacalar tamaşanı
maraqla izlədilər.
Məstanın (Araz Mehrablı)
Uzun quyruq (Azər Kərimov), Uzun burun (Afət
Yaqubova) və Balaca (Aynurə Abbasova) adlı üç siçan ilə macərası onların çox xoşuna gəlmişdi.
Bunu elə gülüşlərindən,
tamaşada musiqi səsləndirilərkən ayağa
qalxıb rəqs etmələrindən anlamaq
olurdu.
Maraqlıdır ki, Elşad Rəhimzadə bu tamaşanı A.Şaiq adına Azərbaycan
Dövlət Kukla Teatrında da uğurla tamaşaya qoyub və Məstan
pişik rolunda da özü çıxış edib.
Bəs paytaxt teatrında illər uzunu böyük uğurla gedən bu tamaşa
ilə Qax kuklaçılarının oynadıqları
tamaşa arasında fərq nə idi? Sadəcə, bu, tamam başqa tamaşa idi.
Bu da bir başqa
vəzir...
Əgər Azərbaycan Dövlət
Kukla Teatrının «Zınqırovlu pişik» tamaşasını təxminən
dörd il (!) əvvəl gördüyümüz
üçün onun barəsində müqayisə
olsun deyə yazdıqlarım çoxdankı
təəssürata əsaslanırsa,
Akademik Milli Dram Teatrının təqdim etdiyi Mirzə Fətəlinin «Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran»
komediyasını ondan
üç gün əvvəl Şuşa Musiqili Dram Teatrının
quruluşunda gördüyümüz
üçün müqayisə
etmək şansımız
bol idi. Amma hələ antik dövrdə Sokratın dediyi «Hər cür müqayisə yanlışdır» kəlamını
yada salıb bu fikirdən vaz keçirik. Sadəcə, deməliyik ki, Şuşa teatrı bu komediyanın üst qatını - imkanlı və imtiyazlı şəxsin ikiarvadlılıq
səfasını və
cəfasını göstərmişdisə,
akademik teatr Axundzadənin üstüörtülü
çatdırdığı axmaq və məsuliyyətsiz
hakimlər ilə yaltaq, qorxaq kütlə və hakimiyyətdən uzaq salınaraq xalqa sığınan «yaxşı
padşahın» qələbəsini
qabartmışdı. Mərhum
rejissor Vaqif İbrahimoğlunun verdiyi quruluşu bərpa edən rejissor Tural Mustafayev də məhz ustadının seçdiyi
yozumu bir qədər də qabarıq göstərməyə
nail olub.
Tamaşanın ilk səhnəsində vəzir Mirzə Həbibin (Xalq artisti Cəfər Namiq Kamal) öz
evində tacir Hacı Salah (Əməkdar artist Məzahir
Cəlilov) ilə görüşü yaxın
keçmişdən, repressiya
dövründən bildiyimiz
tarixi faktları yadımıza salırdı.
Tacirə Rəştdən
nimtənə sifariş
edən vəzirin onu gecə ilə
yatağından qaldırıb
alt geyimindəcə saraya
gətirtməsi, yaxud
divan zamanı Xanın
(Xalq artisti Nurəddin Mehdixanlı) çıxardığı bəsit
qərarlardan məmnunluğu
ikiarvadlı kişinin,
yaxud cavan oğlanla gözəl qızın ilk baxışdan
yaranan məhəbbətini
kölgədə qoyurdu.
Ah, bu müsyölər, dərvişlər!..
S.Vurğun adına Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrı festivala Mirzə Fətəlinin "Hekayəti-müsyö
Jordan həkimi-nəbatat və
dərviş Məstəli
şah" komediyasını
gətirmişdi. Teatrın baş
rejissoru Aleksandr Şarovskinin quruluş verdiyi əsərlərə
fərqli yozumu, yenilikçi yanaşması
ölkənin teatr ictimaiyyəti üçün
təzə bir olay deyil. Milli dramaturgiyamızın banisinin
200 illik yubileyi münasibətilə hazırlanmış
tamaşa yaxın xaricdə dəfələrlə
müvəffəqiyyətlə oynanıldıqdan sonra Mirzə Fətəlinin yurduna gətirilmişdi.
Xalq artisti Məbud Məhərrəmovun,
əməkdar artistlər
Natalya Şarovskayanın, Səfa
Mirzəhəsənovun, Fuad
Osmanovun, teatrın gənc ulduzu Həcər Ağayevanın
öz obrazını yaşamaq və onu çatdırmaq qabiliyyəti, səhnədə
başqalaşmaq məharəti
bütün teatrallara
bəllidir.
Lakin bu kollektivin çıxışını bütün digər kollektivlərdən fərqləndirən
başlıca məqamı
çatdırmaq istərdik:
Rus Dram Teatrı tamaşanı yarışda
qalib gəlmək istəyilə çempionluğa
layiq çıxış
göstərən komanda
kimi təqdim etdi!.. Komediyanın əsl xalq komediyası
kimi çatdırılması,
müzikl janrında hazırlanması kimi sırf teatr özəlliklərini sadalamaq
istəmirik. Tamaşa teatrın
repertuarındadır. Əgər yumoru anlayan və Axundzadəni çox sevən şəkililərin 15 (!) dəqiqə
alqışladığı bu macəranı görmək istəyirsinizsə,
teatrın afişasını
izləyin.
Müqəssiri axtaraq, ya axtarmayaq?
Azərbaycan dramaturgiyasının daha bir nəhəngi
Əbdürrəhim bəy
Haqverdiyevin «Kimdir müqəssir?» komediyası Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrının təqdimatında
festivalın bağlanış
günü oynanıldı.
Bəlkə də insanlığın
özü qədər
qədim bir sual olan insan
cənnətdən nəyə
görə - alma istəyən
Həvvanın şıltaqlığı
üzündən, yaxud
Həvvanın xətrinə
onun sözündən
çıxmayan Adəmin
üzüyumşaqlığı üzündən qovuldu sualı bu əsərin
leytmotividir. Bütün
tamaşa boyu ehtiyac içində çırpınan gənc
ər-arvadın yaşam
mücadiləsi qabardılır,
Mahmudun (Hüseyn Əlili) bir qədər tənbəlliyi,
Baharın (Gültac Əlili) da ərinə qarşı tələbkarlığı, bir
qədər şıltaqlığı
və qazanclarına uyğun gəlməyən
bədxərcliyi fonunda
eyni mətləb bir neçə dəfə mübahisə
mövzusuna çevrilir:
insanın cənnətdən
qovulmağında daha
çox kim günahkardır? Əslində
böyük dramaturq da bu fikri
qabardır: insan daim nəfsi ilə çarpışmadadır
və bu savaşı uduzanlar nələrdənsə mütləq
məhrum olurlar.
Qasım bəy rolunun ifaçısı Əməkdar
artist Çingiz Əhmədovun
öz mətninə duzlu əlavələri, onun rolunun çəkisinin
rejissor tərəfindən
bir qədər də artırılması
əsərin əsl komediya kimi təqdimatını
gücləndirirdi. Mahir kamança
ifaçısı Fəridə
Məlikovanın səhnələri
öz solo ifası ilə müşayiəti
tamaşaya xüsusi şarm bəxş edirdi.
İradə Gözəlovanın kreativ rejissor təxəyyülünə bələd
olsaq da, «Kimdir müqəssir?» tamaşası Musiqili Teatrın aktyorlarının potensialını
göstərmək üçün
düzgün seçim
idi. Deməli, əsər güclü,
rejissor da istedadlı və yenilikdən qorxmayan olanda ciddi tamaşaçını
güldürən komediyalar
hazırlamaq mümkündür.
* * *
I Şəki Beynəlxalq
Teatr Festivalı başa çatdı. Üç ölkənin
14 kollektivi 10 gün ərzində çıxış
etdi, özünün
ən yaxşı sandığı tamaşanı
göstərdi. Festivalla bağlı
isti-isti nələri demək olar?
...Festival
göstərdi ki, biz bölgələrimizdə beynəlxalq
səviyyəli tədbirlər
keçirməkdən çəkinməməliyik.
Soydaşlarımız hər
yerdə hər zaman öz işgüzarlıqları
ilə üzümüzü
ağ edirlər.
...Festival
teatral şəkililərin
zövqünü bir qədər də cilaladı. İndən belə onlar
doğma teatrdan daha maraqlı və daha fərqli
əsərlərin oynanılmasını
tələb edəcəklər.
...Festival
göstərdi ki, Şəki şəhərində
mədəniyyət sahəsində
çalışan işçilər
öz çiyinlərini
belə sanballı tədbirlərin altına
verməkdən çəkinmirlər.
12 günlük ezamiyyətdən
sonra Şəkidəki
teatr festivalı barədə məndən
bu qədər. Qalanını da teatrşünaslar yazsın. Hərçənd Şəki ilə
bağlı söhbətlərimizin
davamı olacaq.
Gülcahan Mirməmməd,
Şəki – Bakı
Mədəniyyət.- 2014.- 24
sentyabr.- S. 5.