“Bir kə­rə yük­sə­lən bay­raq bir da­ha en­məz!”

 

   Yan­va­rın 30-da Nə­ri­man Nə­ri­ma­no­vun xa­ti­rə mu­ze­yin­də Azər­bay­can Xalq Cüm­hu­riy­yə­ti­nin ba­ni­lə­rin­dən bi­ri, ədə­biy­yat­şü­nas, pub­li­sist Mə­həm­məd Əmin Rə­sul­za­də­nin 130 il­lik yu­bi­le­yi ilə əla­qə­dar “Bir kə­rə yük­sə­lən bay­raq bir da­ha en­məz!” ad­lı təd­bir ke­çi­ril­di.

Təd­bi­ri gi­riş sö­zü ilə Ba­kı Şə­hər Mə­də­niy­yət və Tu­rizm İda­rə­si­nin əmək­da­şı Meh­ri­ban Qur­ba­no­va aça­raq Mə­həm­məd Əmin Rə­sul­za­də­nin kəş­mə­kəş­li hə­yat yo­lun­dan və çox­cə­hət­li fəa­liy­yə­tin­dən da­nış­dı.

Döv­lət İda­rə­çi­lik Aka­de­mi­ya­sı ta­rix ka­fed­ra­sı­nın mü­di­ri Fir­dov­si­yyə Əh­mə­do­va Mə­həm­məd Əmin Rə­sul­za­də­nin si­ya­si are­na­ya gə­li­şi haq­qın­da mə­lu­mat ver­di. Bil­di­ril­di ki, Rə­sul­za­də Şi­ma­li Azər­bay­can­la ya­na­şı, Cə­nu­bi Azər­bay­can­da da mil­li-azad­lıq hə­rə­ka­tı­nın mü­ba­riz ön­cül­lə­rin­dən olub. 1908-ci ilin so­nun­da o, çar üsul-ida­rə­si tə­rə­fin­dən həbs olun­ma­sı təh­lü­kə­si ilə əla­qə­dar ola­raq İra­na ge­dir. Təb­riz­də xalq hə­rə­ka­tı­nın rəh­bə­ri Sət­tar­xan və onun si­lah­daş­la­rı ilə gö­rü­şür. Av­ro­pa təh­si­li gör­müş bir qrup zi­ya­lı ilə bir­lik­də 1910-cu ilin sent­yab­rın­da İran De­mok­rat Par­ti­ya­sı­nın əsa­sı­nı qo­yur. Teh­ran­da fars di­lin­də “Tən­qi­di-firqeyi-eti­da­liy­yun” ad­lı ki­ta­bı­nı çap et­di­rir. 1911-ci il­də isə Ər­də­bil­də müəl­li­fin fars­ca “Səa­də­ti-bə­şər” ad­lı ki­ta­bı nəşr olu­nub.

1918-ci ilin 28 ma­yın­da Şi­ma­li Azər­bay­ca­nın is­tiq­la­liy­yə­tə qo­vuş­ma­sı Mə­həm­məd Əmin Rə­sul­za­də­nin və onun si­lah­daş­la­rı­nın ta­ri­xi­mi­zə yaz­dıq­la­rı şə­rəf­li sə­hi­fə­dir. Rə­sul­za­də­nin sədr­li­yi ilə ya­ra­nan Azər­bay­can Mil­li Şu­ra­sı mil­li döv­lə­ti­mi­zin - Azər­bay­can Xalq Cüm­hu­riy­yə­ti­nin ya­ran­dı­ğı­nı dün­ya­ya elan et­di. Fə­tə­li xan Xoys­ki­nin baş­çı­lı­ğı ilə Cüm­hu­riy­yət hö­ku­mə­ti təş­kil olun­du. Bu o de­mək idi ki, Azər­bay­can xal­qı öz var­lı­ğı­nı, bir xalq ki­mi möv­cud­lu­ğu­nu bü­tün bə­şə­riy­yə­tə çat­dı­rıb.

Tif­lis­də elan olu­nan Xalq Cüm­hu­riy­yə­ti­nin hö­ku­mə­ti iyun­da Gən­cə­yə köç­dü. 1918-ci il iyu­nun 17-də Azər­bay­can Mil­li Şu­ra­sı­nın ic­la­sın­da M.Ə.Rə­sul­za­də öz alov­lu nit­qin­də de­yib: “Dün­ya mü­ha­ri­bə­si və Ru­si­ya in­qi­la­bı­nın tə­si­ri ilə ye­ni do­ğul­muş və hə­yat si­ya­sə­ti­nə ilk qə­dəm bas­mış olan Azər­bay­can qa­yə­si əha­tə olun­maz mü­hüm də­qi­qə­lər ke­çi­rir...”

Təd­bir­də Döv­lət İda­rə­çi­lik Aka­de­mi­ya­sı­nın ta­rix ka­fed­ra­sı­nın müəl­li­mi, ta­rix elm­lə­ri dok­to­ru, pro­fes­sor Mu­sa Qu­li­yev, AMEA-nın A.­Ba­kı­xa­nov adı­na Ta­rix İns­ti­tu­tu­nun di­rek­tor müa­vi­ni, ta­rix üz­rə fəl­sə­fə dok­to­ru Cə­bi Bəh­rə­mov, ya­zı­çı-pub­li­sist Tey­yub Qur­ban və baş­qa çı­xış edən­lər Rə­sul­za­də­nin ic­ti­mai-si­ya­si fəa­liy­yə­tin­dən və ədə­bi ya­ra­dı­cı­lı­ğın­dan ge­niş söz aç­dı­lar.

Son­da İ.Ə­bi­lov adı­na Mə­də­niy­yət mər­kə­zi­nin “Vur­ğun” poe­zi­ya teat­rı­nın üz­vü, bey­nəl­xalq mü­sa­bi­qə­lər lau­rea­tı Tür­kan Məm­mə­do­va Ca­bir Nov­ru­zun “Se­vin Azər­bay­ca­nı” şei­ri­ni səs­lən­dir­di, L. və M.Rost­ro­po­viç­lər adı­na 21 say­lı 11 il­lik mu­si­qi mək­tə­bi­nin 5-ci si­nif şa­gir­di, bey­nəl­xalq mü­sa­bi­qə­lər lau­rea­tı Ay­xan Xə­li­li “A­la­göz”, “Qə­şəng­dir” mah­nı­la­rı­nı ifa et­di.
   
   Sa­va­lan Fə­rə­cov

 

Mədəniyyət.- 2014.- 31 yanvar.- S. 3.