Amerikadan dünyaya yayılan
“Nar və zəfəran”
hekayəti
“Bu kitabda yer alan
bütün isti-soyuq yeməkləri, şirniyyatı
əvvəlcə özüm
bişirmişəm”
Ötən il ingilis dilində Amerikada nəşr olunmuş “Nar və zəfəran: Azərbaycana
yemək səyahəti”
(«Pomegranates and Saffron: A Culinary Journey to Azerbaijan») kitabını Azərbaycan
mətbəxi barədə
nəşr kimi səciyyələndirmək onun
əhəmiyyətini və
sanbalını azaltmaq
olardı. Azərbaycan
kulinariyasını ədviyyatdan
şorabalaradək əhatə
edən bu nəfis tərtibatlı maraqlı kitab bir azərbaycanlı qızını da dünyada, o cümlədən
də vətəndə
tanıtdı.
Əgər Fəridə Sadıxova-Buyuranı
“Nar və zəfəran”adək
yalnız doğmalar, qonşular və tanışlar tanıyırdısa,
bu dəfə çoxları tanıdı. Onun barəsində
xəbərləri qəzetimiz
də oxucularına təqdim edib. Bu kitabın qısa müddətdə “Best in the World Gourmand
Cookbook Award” (“Qurman yemək
mükafatı - dünyada
ən yaxşı”),
“Living Now Award Silver Medalist” (etnik yemək kitabları arasında gümüş
medal) kimi mükafatlara
layiq görülməsi
barədə yayılan
xoş xəbərlər
Azərbaycan adına
bütün yaxşı
işlərə sevinən
kəslərin yadındadır.
Fəridə xanımla elə
bu kitabdan xəbər tutandan söhbətləşmək istəyirdim.
Amma, görünür, vətən
məhəbbətini öz
əməlində göstərməyi
bacarmış bu zərif xanımla, üzündən təbəssüm
əskik olmayan soydaşımızla söhbətin
qələmə alınması
əlamətdar gün
ərəfəsinə təsadüf
etməliymiş.
Onunla Bakıda
yayın son qızmar günlərinin birində
görüşmüşdük. Amalı,
ruhu, canı ilə əsl azərbaycanlı olsa da, hər halda
həm də amerikalı olan bu xanımla söhbətimizi onu uzaq qitəyə aparan tale yolundan başladıq:
- Bakıda Xarici
Dillər İnstitutunun
ingilis dili fakültəsini bitirmişəm. Magistraturada oxuyan
zaman işləmək
üçün “Azerbaijan International” jurnalının Bakı ofisinə müraciət etdim. Bir qədər çalışdıqdan
sonra məni Amerika ofisinə treninqə yolladılar.
Bir il
orada qaldım. Elə orada da gələcək həyat yoldaşımla tanış oldum. Bakıya qayıdandan bir il sonra
evləndik. Yoldaşım türkdür, Kütahyada
böyüyüb. O da ABŞ-da işləyir, təhsil alırdı və karyerasını Amerikada qurmaq istəyirdi deyə, mən də ora getməli
oldum. Artıq 14 ildir ki,
Los-Ancelesdə yaşayıram.
- Sizi mətbəxlə sıx maraqlanan amerikalı evdar qadın kimi təsəvvür etmək
olmur. Nədənsə, 50-ci illər Hollivud
filmlərinin evdar qadın qəhrəmanlarına
heç oxşada bilmirəm sizi.
- Kaliforniya Universitetində
marketinq üzrə magistr təhsili aldım, ixtisasım üzrə çalışmağa
başladım. Etiraf edim ki, Bakıda yaşayanda heç vaxt xörək bişirməmişdim.
Sadəcə, bayramlarda salat
düzəldər, bildiyim
iki-üç tortdan,
piroqdan birini bişirərdim. Amma ailə
qurandan sonra istədim ki, evimizdə milli xörəklərimiz bişsin
və bişirirdim də.
Digər tərəfdən, kitabxanalarda,
kitab mağazalarında
Azərbaycan mətbəxinə
dair nəsə axtaranda gördüm ki, milli mətbəximizə
dair heç bir kitab yoxdur. Amerikada
tanınan yemək yazarı Anya Von Bremzen
SSRİ milli mətbəxlərinə
həsr olunmuş kitabında Azərbaycan mətbəxi barədə
belə yazmışdı
ki, Cənubi Qafqazda ən dadlı, ən zəngin, lakin dünyada ən az tanınan mətbəx azərbaycanlılarındır.
Bu fikir mənə belə bir kitabı
ingilis dilində yazmaq ideyasını verdi. Üstəlik, qərara gəldim ki, bu, adi
resept toplusu olmayacaq. Bilirsiniz, amerikalılar evdə
yemək hazırlamağı
çox da xoşlamırlar. Amma dünya
xalqlarının mətbəx
mədəniyyəti barədə
araşdırmaları oxumağı
sevirlər. Ağlıma bir fikir də
gəlmişdi ki, hər məqaləni dolayısı da olsa, yeməyə dəxli olan bir Azərbaycan atalar sözü müşayiət etsin.
İlk reseptləri anamdan öyrənirdim. Bütün tanışlarımdan
reseptlər toplamağa
başladım. Üstəlik, çalışdım ki,
Azərbaycanın bütün
bölgələri təmsil
olunsun. Vətənə gələndə rayonlara, kəndlərə
gedir, həmin bölgənin mətbəxi
ilə maraqlanırdım.
Elə kitabı vərəqləsəniz,
görərsiniz ki, məsələn, Qax yeməyi olan sürfülünün resepti
verilən səhifədə
mütləq bu bölgə barədə məlumat vermişəm ki, amerikalıda bu bölgə barədə də təsəvvür yaransın.
Üstəlik, Azərbaycanda yaşayan
digər xalqların da mətbəxinə yer vermişəm ki, bizim tolerantlığımız
bir daha sübut olunsun. Məsələn, rus piroqunun
reseptini İvanovkada öyrənmişəm deyə,
molokanlar, onların Azərbaycana gəlişi
barədə məlumat
vermişəm. Kitabın sonunda
yemək reseptini aldığım insanların
da adlarını qeyd edərək, minnətdarlığımı bildirmişəm.
- Özünüz necə, bu yeməkləri hazırlayırsınızmı?
- Bəs necə! Bu kitabda yer alan bütün isti-soyuq yeməkləri, şirniyyatı əvvəlcə
özüm bişirmişəm.
Amerikalılara yemək reseptini
dəqiq vermək lazımdır. İlk dəfə
bişirəndə nəsə
alınmasa, bu, onlar üçün faciəyə çevriləcək,
onlar həmin kitaba artıq etibar etməyəcək və bir də
həmin yeməyi hazırlamayacaqlar. Buna görə də bütün yeməkləri
özüm hazırlayandan
sonra hazırlanma qaydasını dəqiqliyi
ilə kitabda təsvir etmişəm.
- Belə çıxır ki, fotolar da
özünüzündür?
- Bəli, 99 faizini özüm çəkmişəm.
- Deməli, Azərbaycan mətbəxini öz evinizdə yaşadırsınız...
- Əlbəttə! Azərbaycan
və türk yeməklərini.
- Bəlkə də elə buna görə
də özünüz
doğma dili zərrəcə unutmamısınız,
üstəlik, övladlarınız
Azərbaycan dilini və Türkiyə türkcəsini çox yaxşı bilirlər. Axı, bir müdrik demişkən, biz yediklərimizdən
ibarətik.
- Bəlkə də. Biz həyət evində
yaşayırıq. Rəhmətlik qayınatam Türkiyədən
bizə qonaq gələndə, həyətimizdə
üzüm tənəyi
əkmişdi. Odur ki, ilboyu yarpaq dolması
bişirmək imkanım
var. Nənə və
babalarım Ordubaddandır.
Ordubaddan
apardığım göyərti
toxumlarını da həyətimizdə əkirəm.
Valideynlərim isə Balakəndə
böyüyüb, ona
görə o bölgənin
mətbəxi də mənə yaxındır
və ona tez-tez müraciət edirəm.
- Yəqin ki, bu kitaba daxil
etdiyiniz reseptlər əsasında hazırladığınız
yeməkləri qonaqlarınıza
da təklif edirsiniz. Onların yeni dad ilə
tanışlığı necə baş verir?
- Çox yaxşı. Kaliforniyalılar yeniliyə, yeni
dadlara açıq adamlardır. Bizim yeməkləri,
tutmaları, şirniyyatı
çox bəyənirlər.
- Belə sanballı, rəngli şəkillərlə
zəngin kitab-albomun nəşri böyük vəsait tələb edir. Normal halda
belə bir kitabın ərsəyə
gəlməsində bütöv
bir kollektiv. Amma siz çox işin öhdəsindən
tək gəlmisiniz.
Dizaynerlə, redaktor və korrektorla təkbaşına çalışmağın
çətinliyi bir yana, bu
işin maliyyə tərəfi də var axı...
- Əlbəttə, bu
yükü qaldırmaq
mənim hünərim
deyildi. «Nar və
zəfəran» kitabının
birinci nəşrinə
SOCAR sponsorluq etmişdi,
ikinci nəşrinə
də Azərbaycanın
ABŞ-dakı səfirliyi
maliyyə dəstəyi
göstərdi. Amma kitabın
yayılması, müştərilərə
çatdırılması, təbliği kimi işlərin hamısını
özüm görürəm.
- Yaxşı, «Nar və zəfəran» işıq üzü gördü. Yeddiillik zəhmətinizin bəhrəsi bir neçə beynəlxalq kitab sərgisində uğur qazandı. Bəs sonra?
- Düzü, çox istəyərdim ki, televiziyada mətbəx və səyahət barədə bir proqramım olsun. Amma belə bir layihəni həyata keçirmək çox çətindir. Ümid edirəm ki, bir gün bunun da öhdəsindən gələcəyəm.
- Fəridə xanım, bu sualı Azərbaycandan kənarda yaşayan bütün soydaşlarımıza verirəm. Sərhədin o tərəfindən baxanda Azərbaycan necə görünür?
- Vətən kimi. Doğmalarım, uşaqlıq, məktəb, institut rəfiqələrim buradadır. Özümü Bakıda daha güvənli, arxayın hiss edirəm. Məsələn, mən Amerikada uşaqlarımın küçədə oynamağına heç cür icazə vermərəm, qorxuram ki, nəsə ola bilər. Amma Bakıda qonşu uşaqlarına qoşulub ürəkləri istəyən qədər oynayırlar. Orada hər şey yaxşıdır, sadəcə, mənim də, yoldaşımın da heç bir qohumu Amerikada yaşamır. Sadəcə, dostlarımız ətrafımızdadır, vəssalam.
Fəridə xanımla müsahibəmiz bir sıra səbəblərdən gecikdi. Yeni il, 31 dekabr - Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü ərəfəsində ABŞ vətəndaşı olan, amma qəlbi vətəni Azərbaycanda qalan Fəridə Sadıxova-Buyurandan xahiş etdim ki, bu müsahibəyə öz bayram arzularını əlavə etsin. Fəridə xanım bunları dedi:
- Bəlkə də ömrüm boyu Amerikada yaşayacağam. Amma dəxli yoxdur ki, hər şeyin ən yaxşısını Azərbaycan üçün, soydaşlarım üçün istəyirəm. Burada yaxşı nəsə görəndə ürəyimdən keçən ilk fikir bu olur - kaş ki, bu, Azərbaycanda da belə olsun. Azərbaycanda yaşayan soydaşlarıma yalnız gözəl günlər arzu edirəm.
Gülcahan Mirməmməd
Məədəniyyət.- 2015.- 30
dekabr.- S. 12.