Kitablar kitabı

Milli Ensiklopediyanın növbəti cildləri üzərində iş davam edir

Ensiklopediya müxtəlif məlumatların sistemli şəkildə toplandığı, lakonik və dolğun şəkildə oxucuya çatdırıldığı nəşrdir. Ensiklopediyalar universal və xüsusi olaraq iki yerə bölünür. Universal ensiklopediyalar oxucular üçün ümumi bilgiləri əhatə edir, sahə ensiklopediyaları isə konkret istiqamət üzrə məlumatları özündə əks etdirir.

Milli ensiklopediyalarda ölkənin tarixi və mədəniyyəti də daxil olmaqla müxtəlif sahələr haqqında ətraflı məlumatlarla yanaşı, dünya ölkələri və xalqları barəsində də detallı informasiyalar yer alır. Milli ensiklopediyalar hər bir xalqın mühüm mədəni inkişaf atributu hesab olunur.

İlk ensiklopediyamız

Ölkəmizdə ilk ensiklopediyanın nəşr olunması təşəbbüsü sovet dövrünə - ötən əsrin birinci yarısına təsadüf edir. 30-cu illərdə “Azərbaycan Şura Ensiklopediyası”nın yaradılması ilə əlaqədar bir sıra işlər görülsə də, onun nəşri baş tutmamışdır. 1965-ci il dekabrın 30-da Azərbaycan KP MK və Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti “Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası”nın nəşr olunması haqqında qərar qəbul edir. Qərarda 10 cildlik “Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası” və “Azərbaycan SSR” xüsusi cildinin Azərbaycan və rus dillərində nəşr olunması nəzərdə tutulurdu. Bu proses xeyli uzandı, o cümlədən “Azərbaycan SSR” xüsusi cildinin hazırlanması problemlər doğurdu. Nəşr milli-tarixi məsələlərin qabardılması, sovet ideologiyasının tələblərinə cavab vermədiyinə görə dayandırıldı. Azərbaycan KP MK-nın 1975-ci il 24 oktyabr tarixli qərarı ilə ensiklopediyanın nəşrinə yenidən başlanıldı və 1976-1987-ci illərdə 10 cildlik “Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası” nəşr edildi.

Azərbaycançılıq təməl prinsipdir

Ölkəmizin müstəqillik əldə etməsi, sürətli iqtisadi inkişafı, elmin tərəqqisi, milli-mənəvi dəyərlərə bağlılıq Azərbaycanın yeni universal ensiklopediyasının nəşr olunması zərurətini ortaya qoydu. Prezident İlham Əliyev ensiklopediyanın yüksək səviyyədə hazırlanması, nəşri üçün tələb olunan maddi-texniki bazanın yaradılmasının təmin edilməsi məqsədilə 12 yanvar 2004-cü il tarixdə “Azərbaycan Milli Ensiklopediyasının nəşri haqqında”, həmin ilin 5 may tarixində isə AMEA-nın “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” Elmi Mərkəzinin yaradılması haqqında sərəncamlar imzaladı.

“Azərbaycan Milli Ensiklopediyası”nın hazırlanmasında sovet dövründəki nəşrdən fərqli olaraq azərbaycançılıq ideologiyası təməl prinsip kimi önə çəkilib. Nəşrin qarşısında müstəqil Azərbaycanın yeni dövrdəki tələblərinə cavab verməsi, xalqımızın həyatında baş vermiş mühüm tarixi, ictimai-siyasi, elmi və mədəni hadisələri obyektiv şəkildə əks etdirmək kimi mühüm vəzifələr qoyulub.

Ensiklopediyanın artıq ilk cildləri nəşr olunaraq oxucuların istifadəsinə verilib. “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” Elmi Mərkəzi tərəfindən hazırlanan çoxcildli universal nəşrin A hərfinə aid olan I və II cildləri, B hərfinə aid olan III və IV cildləri işıq üzü görüb. B, C, Ç hərflərinin yer aldığı V cild isə yaxın günlərdə oxuculara təqdim ediləcək. “Şərq-Qərb” nəşriyyatında çap olunacaq 25 min nüsxə kitabxana variantıdır. Kitabın abunə variantı isə 10 min nüsxə ilə Almaniyada nəşr olunacaq.

“Azərbaycan Milli Ensiklopediyası”nın I cildinə 4323, II cildinə 2676, III cildinə 2986, IV cildinə 1957, V cildinə isə 2979 termin daxil edilib. Ensiklopediyada dünyanın bütün xalqları, o cümlədən ibtidai şəraitdə yaşayan azsaylı xalqlar haqqında, müxtəlif elmi, mədəni, tarixi hadisələr barədə məlumat verilir. Məqalələrin hazırlanmasında Rusiya, Böyük Britaniya və dünyada məşhur olan digər ensiklopediyalardan, həmçinin “Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası”ndan da istifadə olunur.

“Azərbaycan” cildinin ingilis dilində nəşri də planlaşdırılır

AMEA-nın “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” Elmi Mərkəzinin 2007-ci ildə nəşr etdiyi “Azərbaycan” xüsusi cildində ölkəmiz haqqında müfəssəl məlumatlar yer alıb. Bu cilddə Azərbaycanın dünəni və bu günü: qədim tarixi və müasir həyatı, təbii sərvətləri və geosiyasi mövqeyi, elm, təhsil və mədəniyyət sahələrində qazandığı nailiyyətlər əksini tapıb. Bununla da Azərbaycan haqqında indiyə qədər bənzəri olmayan yeni və müfəssəl məlumat toplusu hazırlanıb.

Kitab müstəqil dövlətçiliyimizin qazandığı uğurları obyektiv şəkildə əks etdirir. Cildin hazırlanmasında AMEA-nın alimlərinin, həmçinin ölkənin nazirlikləri, komitələri və digər dövlət qurumlarının təqdim etdiyi materiallardan istifadə edilib. “Milli Ensiklopediya”nın “Azərbaycan” cildi 14 bölmədən ibarətdir. 155 məqalənin, 55 xəritə, 69 xəritə-sxem, 588 illüstrasiya, 17 sxem və 97 cədvəlin əks olunduğu nəşrdə gətirilən rəqəmlər, faktlar və cədvəllər son illərin statistik məlumatları əsasında hazırlanıb.

“Azərbaycan” cildi 2012-ci ildə rus dilində də işıq üzü görüb. Bu cildin ingilis dilində variantının nəşri də planlaşdırılır.

Fariz Hüseynov

Mədəniyyət.- 2015.- 18 fevral.- S. 15.