Quba Azərbaycanın multikultural
mərkəzlərindən biridir
Dini və milli tolerantlıq, fərqli mədəniyyətlərin yanaşı
mövcudluğu müasir
dünyada insanların
təhlükəsiz şəraitdə
yaşamasının ən
mühüm şərtlərindən
biridir.
Tarix boyu tolerant ölkə kimi tanınan Azərbaycan həmişə dünyaya
nümunə göstərilib. Prezident İlham Əliyevin
sərəncamı ilə
2016-cı ilin Azərbaycanda
“Multikulturalizm ili” elan olunması da ölkəmizin bəşəriyyətə örnək
mesajıdır.
Respublikamızın ayrı-ayrı bölgələrində
olduğu kimi, Qubada da tolerantlığın
qədim ənənələri
mövcuddur. Quba Azərbaycan tarixində
müxtəlif xalqların
və dinlərin birgə, qardaşcasına
yaşadığı qədim
mədəniyyət və
təfəkkür mərkəzi
kimi tanınır.
Burada azərbaycanlılarla yanaşı
dağ yəhudiləri,
tatlar, ləzgilər,
qırızlar, xınalıqlılar,
ceklər, buduqlular, haputlular əsrlərdir mehribancasına yaşayır
və öz milli mədəniyyətlərini,
dinlərini, dillərini
qoruyub saxlayırlar.
Quba rayonunda
yerləşən və
İsrail hüdudlarından
kənarda yeganə yəhudi məskəni hesab edilən, dağ yəhudilərinin kompakt yaşadığı
Qırmızı Qəsəbə
xüsusi maraq doğurur. Ölkəmizdə yaşayan digər
etnik qruplar kimi, dağ yəhudiləri də dövlətimizin diqqət
və qayğısı
ilə əhatə olunublar. Prezident İlham Əliyev
Qubaya səfərləri
çərçivəsində Qırmızı Qəsəbənin
əhalisi ilə də görüşür,
buradakı icmanın milli-mədəni tərəqqisi
ilə bağlı müvafiq göstərişlər
verir.
5 mindən artıq
sakini olan Qırmızı Qəsəbədə
iki sinaqoq, dağ yəhudilərinin milli mədəniyyət mərkəzi fəaliyyət
göstərir, “Birlik”
qəzeti, “Qudyal” jurnalı nəşr olunur. Rayon və respublika miqyasında təşkil edilən bədii-kütləvi tədbirlərdə
dağ yəhudilərinin
folklor nümunələri
də nümayiş etdirilir. Qırmızı Qəsəbənin yazarlarının əsərləri
çap edilərək
oxuculara təqdim olunur.
Qubada məscid
və sinaqoqun yanaşı fəaliyyət
göstərməsini, axundun
ravvinlə bir yerdə çay içməsini, bayramlarda
bir-birini təbrik etməsini, bir-birinin evinə qonaq getməsini görən xarici nümayəndələr
təəccübləndiklərini və belə bir halı dünyanın
heç bir yerində müşahidə
etmədiklərini məmnunluqla
bildirirlər.
Hələ 1918-ci ildə erməni-daşnak
hərbi birləşmələri
bölgədə bolşevik
hökuməti qurmaq adı altında etnik təmizləmə siyasəti - soyqırımları
həyata keçirərkən
Quba qəzasında həlak olan 16 min dinc sakin arasında
azərbaycanlılarla yanaşı
dağ yəhudiləri,
tatlar, qırızlılar
və s. etnik xalqlar da vardı.
Tarix boyu bu xalqlar
vətənimiz Azərbaycanın
toxunulmazlığı, ərazi
bütövlüyü uğrunda
səy göstərmiş,
düşmənə baş
əyməmişdir. Qırmızı Qəsəbədən olan
Albert Aqarunov Qarabağ
müharibəsi başlayan
kimi könüllü
olaraq cəbhəyə
getmiş və Milli Ordumuzun sıralarında tankçı
kimi vuruşmuşdur.
Daşaltı, Cəmilli
döyüşlərində düşmənin xeyli hərbi texnika və canlı qüvvəsini məhv edən Albert 1992-ci ilin 8
may tarixində Şuşa uğrunda
döyüşlərdə həlak olmuş və ölümündən
sonra Azərbaycanın
Milli Qəhrəmanı
adına layiq görülmüşdür.
Qubada yaşayan etniklərin mədəni inkişafından
xəbər verən daha bir məkan
dəniz səviyyəsindən
2360 metr yüksəklikdə,
Quba şəhərindən
58 km aralıda yerləşən,
cənubi Qafqazın ən ucqar yaşayış
məskəni olan Xınalıqdır. Tədqiqatçılar
Xınalıq kəndinin
5 min il yaşı
olduğunu bildirirlər.
Xınalıq kəndi sakinlərinin
özünəməxsus mədəniyyəti,
dili, əlifbası, adət və ənənələri mövcuddur.
Xınalıq dili də maddi-mədəni abidələr
qədər qiymətli
hesab olunur və qorunur. Dünyada bu dildə danışan
ikinci bir yaşayış məntəqəsi
yoxdur. Kənddə
orta əsrlərə
aid Atəşpərəstlər məbədi, Xıdır
Nəbi türbəsi,
Şeyx Şalbuz, Əbu Müslüm məscidləri, mağaralar
və çoxlu sayda öyrənilməmiş
arxeoloji abidələr
var. Kəndin mərkəzində
yaradılan Xınalıq
Tarix Etnoqrafiya Muzeyi bu qədim
yaşayış məskəninin
tarixini, məişət
və mədəniyyətini
əks etdirən eksponatlarla zəngindir.
2006-cı ildə dövlət
başçısının sərəncamına əsasən
Qubadan Xınalığa
asfalt yol çəkilib. Prezidentin 19 dekabr 2007-ci il
tarixli sərəncamı
ilə Quba rayonunun Xınalıq ərazisi “Xınalıq” Dövlət Tarix-Memarlıq
və Etnoqrafiya Qoruğu elan edilib.
Qubada təşkil
edilən rayon, respublika
və beynəlxalq miqyaslı mədəni-kütləvi
tədbirlərdə burada
yaşayan etnik qrupların mədəniyyəti,
adət-ənənələri, məişəti öz əksini tapır. Hər il Qubada təşkil
edilən tədbirlərdə,
o cümlədən Novruz
bayramında, ənənəvi
“Alma bayramı”nda tatların,
dağ yəhudilərinin,
ləzgilərin, xınalıqlıların,
Ahıska türklərinin
folklor nümunələri
geniş tamaşaçı
kütləsi qarşısında
nümayiş olunur. Mədəniyyət və
Turizm Nazirliyinin “Bölgələrdən paytaxta”
layihəsi çərçivəsində
2015-ci il aprelin 6-da Bakıda, Rus Dram Teatrının səhnəsində Quba incəsənət ustalarının
konsertində də rayonda yaşayan milli azlıqların folklor nümunələrinə
üstünlük verilmişdi.
Paytaxt tamaşaçıları həmin
folklor nümunələrini
böyük maraqla qarşıladılar. Rayonda fəaliyyət
göstərən “Ay işığı”
və “Gülüstan”
ədəbi məclisləri
bölgədə yaşayıb-yaradan,
fərqli etnik qruplardan olan yazarları özündə
birləşdirir.
Bu gün qədim
mədəniyyəti, çoxsaylı
etnik tərkibi, tolerantlığı, həm
əsrarəngiz təbiəti,
həm də müasir inkişafı ilə Quba Azərbaycanın
multikultural mərkəzlərindən
biridir. Odur ki, multikulturalizmin
Azərbaycan modelinin təqdimatı ilə bağlı beynəlxalq səviyyəli tədbirləri
Qubada da təşkil etmək maraqlı olardı. Bununla da xarici
dövlətlərin nümayəndələri
Azərbaycanın təkcə
paytaxtında deyil, regionlarda da multikulturalizmin, tolerantlığın
real nümunələri barədə
geniş informasiya əldə edər, həm də respublikamızın regionlarının
sosial-iqtisadi inkişafı
sahəsində qazanılan
nailiyyətlərlə yaxından
tanış olarlar. Son illərdə
Qubada həyata keçirilən infrastruktur
layihələri burada
irimiqyaslı, beynəlxalq
tədbirlərin keçirilməsi
üçün yeni imkanlar yaratmışdır.
Heydər Əliyev adına mədəniyyət
və istirahət parkı, Heydər Əliyev Mərkəzi, “Yaşıl teatr”, Quba meydanı, Soyqırımı Memorial Kompleksi,
Mədəniyyət sarayı,
5 və 4 ulduzlu hotellər, turizm mərkəzləri kütləvi
tədbirlərin keçirilməsi
üçün əlverişli
məkanlardır. Bundan əlavə,
Qubanın əsrarəngiz
təbiəti hər kəsi heyran edir və müxtəlif
məzmunlu tədbirlərin
təbiətin qoynunda
keçirilməsi üçün
olduqca əlverişli
təbii şərait
mövcuddur.
Bəşəriyyətin müharibələrdən uzaq
olmasının, birgə
həyatının yeganə
yolu məhz multikulturalizmdir. Çünki o, dünyanı sülhə
çağırır. Bu gün yer
üzündə yaşayan
insanların qarşılıqlı
ünsiyyətə ciddi
ehtiyacı var. Öz mədəniyyəti ilə
dünyaya qapı açan Azərbaycan multikultural, tolerant ənənələrinin
digər ölkələr
üçün bir
model olduğunu göstərir.
Bu model xalqların, dinlərin, ümumilikdə
mədəniyyətlərin vəhdətində, qarşılıqlı
ünsiyyətində və
cəmiyyətin inkişafı
naminə, sülhün
bərpası və qorunması naminə birgə təşəbbüslərin
həyata keçirilməsində
öz əksini tapıb. Multikulturalizm sahəsində Azərbaycan
modeli bu gün bütün dünya üçün ən səmərəli, sərfəli nümunədir.
Bəşəriyyətin gələcəyi, inkişafı və sülhün təminatı
məhz belə bir modelin tətbiq
olunmasından asılıdır.
Şübhəsiz ki, biz özünəməxsusluğumuzu
da qorumalıyıq.
Əslində isə tolerantlıq
və multikulturalizm Azərbaycan xalqının
özünəməxsusluğunun əsasını təşkil
edir.
Ramiz Ramazanlı
B.Səfəroğlu adına Quba rayon Mədəniyyət
mərkəzinin direktoru
Mədəniyyət.- 2016.- 3
fevral.- S. 15.