Qulliveri səhnədə axtarın

Dünya ədəbiyyatında, xüsusən də uşaq ədəbiyyatında elə əsərlər var ki, onlara indiki nəslin də bələd olması arzulanandır. Amma bəs bu günün uşaqlarını qalın romanları oxumağa necə həvəsləndirməli? Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı da neçə nəslin sevimli əsəri olmuş «Qulliverin səyahəti» romanına müraciət edib.

İlk baxışda Conatan Sviftin bu əsərinin səhnə variantını təsəvvür etmək ağlabatan görünmür. Amma axtaran belə macəra romanının da səhnə həllini tapar. Necə? Biz balaca teatrsevərlər qədər hövsələli olmadığımızdan oktyabrın 27-ni, yəni “Qulliver Cırtdanlar ölkəsində” tamaşasının premyera gününü gözləmədən yolumuzu teatrdan saldıq...

Məşq saatında teatrımıza gəldiyimizi zənn etsək də, demə, fasiləymiş. Lakin tamaşanın quruluşçu rejissoru Elşad Rəhimzadəni boş salonda «yaxalaya» bildik. Rejissor bizi düşündürən suala aydınlıq gətirdi:

- Uzun illərdir ki, dünya teatrında belə bir praktikadan istifadə edilir: səhnədə mümkün olmayanları maketlə, kuklaçılıq ənənələrinə müraciət etməklə həll edirlər. Qulliverin Cırtdanlar ölkəsindəki macəraları da kukla teatrı üslubunda həll tələb edir. Səhnəyə canlı aktyorlar çıxırlar, yalnız onların bədəni kukla bədənidir. Cırtdanları oynayan aktyorlar bir növ kukla teatrındakı şirmanı əvəz edən dəzgahın arxasında dururlar deyə, onları geyimin köməyilə cırtdana bənzətmişik.

“Qulliverin səyahəti” romanı müxtəlif kukla teatrlarında səhnələşdirilib, lakin canlı aktyorların iştirakı ilə belə bir tamaşanın qurulmasından xəbərsizəm. Başqa bir çətinlik də ondan ibarətdir ki, Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyorları kukla texnikasında işləməyiblər. Bəlkə də buna görə tamaşada məşğul olan aktyorlar həvəslə məşq edirlər. Mənə elə gəlir ki, biz məqsədimizə nail olacağıq. Bu teatrın daimi seyrçisi üçün bizim tamaşa yeni bir göstəri olacaq. Hər kəsin tanıdığı aktyorlar cırtdan adamları canlandıracaqlar.

- Tamaşada daha hansı yeniliklər var?

- Bizim nəsil də, valideynlərimiz də bu əsərə yaxşı bələddir. Amma biz əsəri bir qədər müasirləşdirmişik. Bizim tamaşada Qulliver - bugünkü gəncliyin nümayəndəsidir. Cırtdanlar ölkəsi isə sivilizasiyadan geri qalmış bir yerdir. Qulliver bura özü ilə yenilik gətirir. Bütün dünyanı elə özləri kimi təsəvvür edən cırtdanlar Qulliveri görərkən anlayırlar ki, hər şey heç də onların zənn etdikləri kimi deyil.

- Sizcə, uşaqlar bu tamaşanı necə qarşılayacaqlar?

- Əlbəttə, uşaqlar şərtilikləri çox sevmirlər. Lakin bugünkü uşaqları aldatmaq mümkün deyil. Uşaqlar o qədər informasiya toplayırlar ki, o qədər xarici cizgi filmlərinə baxırlar ki, teatrda gördükləri tamaşanın təəssüratını yaşatmaq üçün onlara mütləq fərqli nəsə göstərmək lazımdır.

...Məşq başlayır. Bayaqdan bəri səhnənin qarşısını kəsən «qayalıq» dekorasiyasının nə üçün düzüldüyünü anlayıram. Əyinlərinə geyindikləri səhnə paltarından ayaqların sallandığı aktyorlar qayalığın arxasında dayandıqda həqiqətən də salondan cırtdan adama oxşayırlar. Bütün əhvalat da elə həmin qayalığın arxasında və üstündə baş verir. Hə, yeri gəlmişkən, qayalığın üstündə yalnız Qulliver görünə bilər.

Vahid Əliyev, Nofəl Vəliyev, Elşən Hacıbabayev, Müşfiq Əliyev, Ramil Məmmədov, Elnur Hüseynov, Asya Atakişiyeva, Nuriyyə Əliyeva, Xəyalə Meydanova, Könül Əbilova, Nuranə Hüseynova, Aygün Fətullayeva, Vüqar Məmmədəliyev, Bəhram Həsənov və digər aktyorların məşğul olduğu tamaşanın hər iki heyətinin geyimlə məşqi gedir.

Birinci heyətin məşqindən sonra quruluşçu rejissor yenidən hər kəsi salona toplayır, qeydlərini çatdırır:

- İkinci cərgədən artıq ayaqların dəzgahdan aralanmağı görünür. Buna diqqət yetirin. Bədənlərinizi yırğalamağı yaddan çıxarmayın. Hətta bir kəlmə söz deməli olanda da bədən plastikasını unutmayın. Başa düşürəm, daim özün kimi olub, birdən-birə kukla cildində rol oynamaq çətindir. Uşaqlar üçün söz yox, hərəkət, jest maraqlıdır. Mətn isə uşaqla birgə teatra gələn valideyn üçündür. Sadəcə, bu ifa tərzinə alışmaq lazımdır. Bir də tamaşaçını unutmayın. Salon üçün oynayın. Uşaqlara müraciət edin ki, onlar darıxmasınlar. Uşağın diqqətini 50 dəqiqə özünə cəlb etmək sizə asan gəlməsin.

Aktyorlar da rolları, tamaşa haqqında sual verir, düşündüklərini, onları narahat edən məqamları quruluşçu rejissorla müzakirə edirlər. "Qaralama" variantını gördüyümüz tamaşanın premyerasını maraqla gözləyirik.

Qeyd edək ki, tamaşanın rəssamı Elşən Sərxanoğlu, plastik həll müəllifi Ceyhun Dadaşovdur. Əsəri tərcümə edib səhnə variantını hazırlayan da elə quruluşçu rejissor Elşad Rəhimzadədir.

Gülcahan Mirməmməd

Mədəniyyət.- 2017.- 20 oktyabr.-S.10.