Uşaqlara beşik nəğmələri kimi musiqilər gərəkdir
1 iyun -
Beynəlxalq uşaqların müdafiəsi günüdür
1949-cu ildə Beynəlxalq Demokratik Qadınlar Federasiyasının Parisdə keçirilən konqresində 1 iyun - Beynəlxalq uşaqların müdafiəsi günü təsis olunub. Bu əlamətdar gün, dünyanın bir çox ölkələrində olduğu kimi, Azərbaycanda da geniş qeyd edilir...
Xatırlayıram, 2012-ci ildə keçirilən "Uşaq mahnıları: dünəni, bu günü, sabahı" mövzusunda dəyirmi masada belə bir fikir səslənmişdi: "Bu gün uşaqlar böyüklər üçün yazılmış mahnıları daha çox tanıyır və ifa edir, nəticə etibarilə mənasını dərk edə bilmədikləri mahnıların sədası altında böyüyürlər. Uzun illər ruhumuzu oxşayan uşaq musiqiləri son zamanlar unudulmaqdadır". Ötən illərdə bu mövzuda müxtəlif konfranslar, təqdimat və tədbirlər keçirilsə də, yeni uşaq musiqilərinin yaradılması sahəsində hələlik istənilən nəticəni əldə edə bilməmişik.
Bu baxımdan cari ilin aprel ayında Mədəniyyət Nazirliyinin istifadəyə verilən Uşaq musiqi və incəsənət məktəblərinin tədris portalı ölkəmizdə musiqi sənətinin sistemli şəkildə tədrisinə çox qiymətli töhfə oldu. Köklü ənənələrə malik Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin gələcək nəsillərə çatdırılmasının gözəl örnəyi olan portal bu sahənin mütəxəssisləri və şagirdlər üçün qiymətli mənbə rolunu oynayacaq.
Uşaq
musiqisinin bir problemi də ifaçılıqdır
Beynəlxalq Uşaqların müdafiəsi
günü ərəfəsində
ölkəmizdə həyata
keçirilən layihələrlə
bağlı bir neçə mütəxəssisin
fikirlərini öyrəndik. Bakı
Musiqi Akademiyasının
Musiqi nəzəriyyəsi
kafedrasının professoru,
sənətşünaslıq doktoru, Əməkdar incəsənət xadimi İmruz Əfəndiyeva bildirdi ki, ötən
il Bəstəkarlar
İttifaqında "Uşaq
musiqisi və müasirlik" mövzusunda
elmi-praktik konfrans keçirilib. Konfransda uşaq musiqisinin
aktual problemləri ortaya qoyulub. İmruz xanım deyir ki, Azərbaycanda uşaq musiqisi Üzeyir Hacıbəyli ənənələrinin davamı
olaraq inkişaf edib. S.Rüstəmov,
Q.Hüseynli, Ş.Axundova,
T.Bakıxanov, D.Dadaşov,
O.Rəcəbov və
onlarla görkəmli bəstəkarımız uşaq
musiqisinə töhfələr
veriblər: "Bilirsiniz
ki, uşaqlar üçün ilk baleti Əşrəf Abbasov yazmışdır. Onun "Qaraca
qız" baleti yeni quruluşda da nümayiş olunmuşdur. İlk opera-balet
isə 1964-cü ildə
"Tülkü və
Alabaş" İbrahim
Məmmədov tərəfindən
yazılıb. Zamanla uşaq
musiqimizə yeni qüvvələr daxil olurdu. 60-70-80-ci illərdə isə bu sahə daha
da inkişaf edirdi. Oqtay Zülfüqarov ilk növbədə uşaq musiqisinə teatrallıq gətirmişdi. Bəstəkarın hər bir uşaq
mahnısı, fortepiano üçün
yazılmış əsəri
sanki bir canlı səhnəciyi xatırladır".
Həmsöhbətim
deyir ki, bu gün uşaq
musiqisinə müraciət
edən bəstəkarlarımız,
az da
olsa, var. Amma bu janrın aktual problemlərindən biri də ifaçılıq
məsələsidir: "Bəlkə
də bəstəkarlar
uşaqlar üçün
səhnə əsərləri,
kamera-instrumental və
vokal əsərləri,
xor üçün kompozisiyalar yazsalar da, bu əsərlər
geniş auditoriyaya bəlli deyil. Aktual problemlərdən biri də müntəzəm olaraq bəstəkarların
uşaqlar üçün
yazdıqları əsərlərin
çap olunmamağıdır.
Çünki bir çox
bəstəkarlar əsərlərini
çap etdirməkdə
çətinlik çəkir,
sponsor axtarışında olurlar".
Sənətşünas
radio və televiziyada uşaq musiqisinin təbliğini də zəruri hesab edir: "Radioda vəziyyət qənaətbəxş
olsa da, eyni fikri televiziyalarla
bağlı deməkdə
çətinlik çəkirəm.
Uşaq verilişlərimizin
sayı çoxalsa da, bu verilişlərdə
Azərbaycan bəstəkarlarının
uşaq musiqisi haqqında az
informasiya verilir. Həqiqətən, uşaqlar üçün
yazmaq çətindir
və məsuliyyətlidir.
Biz uşaq musiqisinin
bu günü haqqında düşünməliyik
və onları yeni-yeni əsərlərlə
sevindirməliyik".
Balacalar
üçün həm
də öyrədici mahnılar yazılmalıdır
Tanınmış uşaq yazıçısı
Sevinc Nuruqızı deyir ki, hazırda
uşaq mahnıları
ya yazılmır, ya da ayrı-ayrı
bəstəkarlar tərəfindən
sifarişlə yazılır:
“Bura irihəcmli əsərləri də daxil edərdim. Uşaq operaları, muzikl və s. bağlı yenilikləri çox az
eşidirik. Son müzikl
şəklində təqdim
edilən əsər Ələkbər Hüseynov
tərəfindən 2000-ci illərdə
A.Şaiq adına
Azərbaycan Dövlət
Kukla Teatrının səhnəsində "Bremen musiqiçiləri"
əsəri idi ki, burada da
çoxsaylı uşaq
mahnıları yer almışdı. Bəstəkarı
Cahangir Zülfüqarov,
mətnlərin müəllifi
isə mən idim. Son dövrdə
uşaq operalarına gəldikdə isə Oqtay Rəcəbov tərəfindən iki
opera yazılmışdı. Hər ikisinin də libretto müəllifiyəm. Biri kiçikyaşlı
uşaqlar üçün
"Sərçəciyin macəraları",
digəri isə "Bahar qız əfsanəsi" adlanır.
Bu əsərləri Milli Konservatoriyanın nəzdində İncəsənət
Gimnaziyasının şagirdləri
hazırlayırlar. Son
dövrdə müasir
uşağın istədiyi
musiqini ona ötürə bilən bəstəkarlardan biri kimi Məryəm Əlibəylini göstərə
bilərəm. Onun müasir
temp, dinamika və enerji ilə dolu mahnıları bütün uşaqlar tərəfindən sevgi ilə qəbul edilir. Uşaqlar üçün öyrədici mahnılar yazmaq mütləqdir.
Çox
az zəhmət bahasına biz uşaqlarımıza
layiqli hədiyyələr
etməliyik və uşağa beşik nəğmələri gərəkdir".
Sevinc xanım musiqili didaktik tədris vəsaitlərinin azlıq təşkil etdiyini bildirir. Qeyd edir ki, Oqtay Rəcəbovun ideyası ilə musiqili riyaziyyatın öyrədilməsi məqsədilə iki il əvvəl "Təhsil" nəşriyyatında "Riyaziyyat əyləncəli ola bilərmiş" adlı kitab nəşr olunub.
Bu gün hazırlanan uşaq tamaşalarında rejissorlar bəstəkarlarla işləməyə o qədər də meyl göstərmirlər. Bu barədə fikrini soruşduğumuz rejissor, Əməkdar artist Nicat Kazımov bildirdi ki, hazırladığı uşaq tamaşalarından ikisində bəstəkarlarla əməkdaşlıq edib. Digər tamaşalarda isə əsasən hazır musiqilərdən yararlanıb. Səbəb isə bəstəkarlara qonorar verilməsi ilə bağlıdır.
Fikrimizcə, problemin kökündə yenə də uşaq mahnılarına həm telekanallarda, həm də radioda efir vaxtının olduqca az ayrılması, disklərin buraxılmamağı, təbliğ edilməməyi kimi amillər durur. Əfsus ki, cavan bəstəkarlar da bu sahəyə maraq göstərmirlər.
Lalə Azəri
Mədəniyyət.- 2018.- 1 iyun.- S.10.