Sessiyada mədəni mirasın qorunma vəziyyəti haqqında hesabat müzakirə edilib
Bakıda UNESCO-nun Dünya İrs
Komitəsinin 43-cü sessiyası iyulun
3-də milli mülkiyyətlərə aid məsələlərin müzakirəsi
ilə işini davam etdirib. Sessiyanın növbəti
günündə Dünya irsi
siyahısına salınan mədəni mirasın qorunma vəziyyəti haqqında hesabat dinlənilib.
Tədbiri açan
sessiyanın sədri, Azərbaycan Respublikasının
Mədəniyyət naziri Əbülfəs Qarayev
müzakirə olunacaq hesabat haqqında məlumat verib.
İştirakçı
ölkələrin nümayəndələri Asiya-Sakit
okean regionunda
yerləşən mədəni mirasın real
vəziyyətindən söz
açıblar. Tədbirdə Norveç,
Braziliya, Macarıstan, Tanzaniya,
Küveyt, Qvatemala, Tunis, Avstraliya,
Azərbaycan, Çin və digər
ölkələrin təmsilçiləri təqdim olunan hesabatla bağlı
fikirlərini bildiriblər.
Strateji
ətraf mühitin
qiymətləndirilməsinin vacibliyindən və bu istiqamətdə görülən
işlərdən söz
açılıb. Bildirilib ki, dialoqun qurulması üçün belə hesabatlar
mühüm əhəmiyyət
daşıyır. Bütün
layihələr monitorinq qrupunun
tövsiyəsi əsasında həyata keçirilməlidir. İqtisadi inkişaf
və ətraf mühit arasındakı
əlaqə ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcuddur. Bunlar
qarşılıqlı şəkildə müzakirə
olunmalıdır. Su və hava
mənbələrinin çirklənməsinin
qarşısının alınması üçün
qoruyucu tədbirlər həyata
keçirilməlidir.
Günün birinci yarlısında Hindistan
ilə Banqladeşin sərhədində
yerləşən, dünyanın ən böyük
manqrov meşəsi olan
Sundarbanda elektrik
stansiyasının tikintisinə dair
müzakirələr aparılıb. Bildirilib
ki, Banqladeş
hökumətinin apardığı bu tikinti ətraf mühitə və milli irsə böyük
təhlükədir. Bununla bağlı bir çox
ölkələr öz fikir
və təkliflərini səsləndiriblər. Qeyd edək ki,
meşənin Hindistandakı hissəsi milli
park elan edilib və 1997-ci ildə UNESCO-nun
Dünya irsi
siyahısına salınıb. Bu
məsələ ilə bağlı işçi
qrup yaradılıb və onlar
gün ərzində Sundarbanda
elektrik stansiyasının tikintisi
ilə bağlı hesabatın müvafiq
bəndinə dəyişiklik edəcəklər və bu məsələyə yenidən
baxılacaq.
Üzv
ölkələr müzakirələr zamanı diqqətə
çatdırıblar ki, milli
parkların qorunması ilə əlaqədar
mənbələrin çirklənməsi
məsələləri diqqətdə saxlanılmalı, qoruyucu tədbirlər görülməlidir. O
cümlədən dəniz dibinin
dərinləşməsi, monitorinq,
tərəflərin idarəçilik planı və milli parklarda qorunan heyvanlarla
bağlı əlavə tədbirlər həyata
keçirilməlidir.
Sonra
gündəliyə uyğun olaraq Vyetnamda Phong Nha Ke
Bang milli parkı
ilə bağlı məsələ müzakirə edilib. Vurğulanıb ki, parkda tikinti
işlərinin aparılması planlaşdırılır
və bu, ərazidə flora
və faunaya mənfi təsir
göstərə bilər. Milli parkın Dünya İrs Komitəsi
tərəfindən nəzarətə
götürülməsi və buna
qarşı addımlar atması təklif edilib.
Vyetnamın təmsilçisi
çıxışı zamanı bildirib
ki, bu mövzuda
təhdidlərin yaranmaması üçün
komitə ilə razılıq əldə olunub.
Üzv ölkələr Vyetnamın
qabaqlayıcı tədbir görməsini müsbət
qiymətləndirib və təklifləri dinlənildikdən sonra müvafiq qərar
qəbul olunub.
Asiya-Sakit okean regionunda
yerləşən mədəni mirasın real
vəziyyətinin müzakirəsi zamanı da
Avstraliya, Hindistan, İndoneziya və Yaponiyanın meşə
massivləri ilə bağlı məsələ
müzakirə olunub. Daha
sonra Kanadada
Meşə Öküzü Milli Parkının dağılmaq üzrə
olması haqqında məsələyə baxılıb. Milli park ərazisində yaşayan yerli icmanın
nümayəndəsi bu
məsələyə xüsusi
diqqətin ayrılmasını xahiş edib. Bundan başqa,
Latın Amerikası və Karib regionunun milli
parklarının mühafizəsi məsələləri də
müzakirə olunub.
***
Günün ikinci
yarısında işini davam etdirən sessiyada ərəb
dövlətləri regionunda qarışıq irslə
bağlı hazırlanmış qərar müzakirəsiz
qəbul edilib.
Sonra Şimali Makedoniyadakı Oxrid
gölü və onun
ətrafında təbii-mədəni duruma
olan təhdidlər geniş
müzakirələr doğurub. Bununla bağlı Dünya
İrs Komitəsinin
hazırladığı hesabat
dinlənilib. Hesabatda vurğulanıb ki, urbanizasiyanın və turizmin
inkişafı, gölün
ətrafındakı monastır-kilsənin yeni
tikilən binalar tərəfindən
sıxışdırılması həmin ərazinin
qorunmasını təhdid edir. Hələ 40-cı, 41-ci sessiyalarda
qərar qəbul edilsə də, Oxrid gölü ilə bağlı konservasiya
işləri lazımınca aparılmayıb.
Çıxış edən ölkələrin
nümayəndələri Şimali Makedoniyaya vəziyyəti düzəltmək üçün daha bir müddət vaxt verilməsini
təklif ediblər. Vurğulanıb ki,
əgər Dünya İrs
Komitəsinin tövsiyələri nəzərə
alınmazsa, o zaman Oxrid gölü
təhlükə ilə üzləşən obyektlər
siyahısına daxil ediləcək.
Sessiyada Tanzaniya və Tunisdəki unikal
təbii mühitin və arxeoloji
zonanın qorunması da müzakirə edilib.
Maraq doğuran növbəti məsələ
Qazaxıstandakı Xoca Əhməd
Yəsəvinin məqbərəsi ətrafında bufer zonanın vəziyyəti ilə
bağlı olub. Qırğızıstan
və Azərbaycan nümayəndələri Türküstan
şəhərində görülən abadlıq
işlərinin abidəyə heç bir zərər verməyəcəyini
vurğulayıblar. Qazaxıstan hökumətinin gördüyü işlər müsbət
qiymətləndirilib, tikinti
işlərinin məqbərədən kənarda
aparıldığı təsdiq edilib. Bu abidənin təhlükə
siyahısına daxil edilməsinə ehtiyac olmadığı vurğulanıb.
Müzakirə zamanı İCOMOS (Abidələr
və Tarixi Yerlər üzrə
Beynəlxalq Şura) təmsilçisi
tövsiyə edib ki, Xoca Əhməd Yəsəvi
məqbərəsi ətrafında konservasiya
zonası genişləndirilsin. Beynəlxalq Memarlar
İttifaqının nümayəndəsi Türküstan
şəhərinin inkişafı ilə bağlı
məqbərəni qorumağın vacibliyini
vurğulayıb və sonda
təkliflər hazırlanan qərar layihəsində
nəzərə alınıb.
LALƏ
GÜLCAHAN
Mədəniyyət.- 2019.- 5 iyul. S. 1;3