Teatr festivalı xəritəsində yeni ad: Lənkəran

Akasiya, cökə, feyxoa ağaclarının eyni vaxtda çiçəklədiyini, bu çiçəklərin də ətrinin adamı necə bihuş etdiyini bilmək üçün gərəkmiş ki, Lənkərana mayın sonunda, iyunun əvvəlində gələsən.

Düzdür, Lənkəran səfərimizin məqsədi cənub bölgəmizin özünəməxsus gözəlliklərindən həzz almaq olmasa da, məhz bu niyyətlə də o yerlərə baş çəkməyə dəyər. Çünki iştirakçısı olduğumuz tədbirin fasilələrində həndəvərdəki qısa başmaqseyrində belə gözlərimizə dolan gözəllik bu istəyi doğurur. O ki qaldı səfərimizə, məqsəd Azərbaycanda daha bir beynəlxalq statuslu incəsənət layihəsini – I Lənkəran Beynəlxalq Teatr Festivalını izləmək və işini işıqlandırmaq idi.

Əslində, Lənkəranda beynəlxalq miqyaslı uşaq və gənclər teatr festivalının keçiriləcəyindən bir müddət öncədən xəbərdar idik. Festivalın başlamasına günlər qalmış onun adında müəyyən dəyişiklik olsa da, proqram, təbii ki, dəyişmədi. Festival proqramını əlimizə alanda da öyrəndik ki, Lənkərandakı sənət bayramına bizim teatrlarımızla yanaşı, İngiltərədən “Two Destination Language” teatrı, İran İslam Respublikasından “Muğan-Hünər”, “Mika” və “Ünvan” teatrları, bir də Gürcüstanda “Azad teatr” da öz tamaşalarını oynamaq üçün təşrif buyuracaqlar.

...Festivalın açılış günü, iyunun 1-də öncə səhnə sahibləri – N.Vəzirov adına Lənkəran Dövlət Dram Teatrı səhər saatlarında gənc rejissor Tərlan Abdullayevin bir neçə nağıl əsasında səhnələşdirdiyi “Tilsimlənmiş qız” nağıl-tamaşası ilə çıxış etdi. Tamaşa ərköyün bəy qızı Gülyazın özünə danışan gəlincik arzulaması, istəyi yerinə yetirildikdə də təzə gəlinciyin elə onun kimi insan (qulluqçu qızı) olduğunu öyrəndikdən sonra ondan ayrılmaq istəməməsi ilə konfliktin yaranması üzərində qurulmuşdu. Atasının bu dostluğa qarşı çıxmağı, qızları bir-birindən ayırmaq üçün Cadugərdən kömək istəməsi tamaşanı sehrli nağıl kateqoriyasına doğru aparsa da, səhnədə baş verənləri əvvəldən-axıra kimi izləyən Zəvzək siçanla Avara pişik həm onlara qarşı mərhəmət göstərən Qulluqçu qızını tilsimdən, həm də təzə rəfiqəsinin təsiri ilə xasiyyəti yumşalmış Bəy qızını xiffətdən xilas edirlər.

* * *

İyunun 1-də saat 17-də yenidən teatra yığışdıq. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyəti və Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən festivalın açılış mərasimində salonda bircə boş yer yox idi.

Mərasimin aparıcısı – Lənkəran teatrının aktrisası Aynur Əhmədova festival iştirakçılarını, qonaqları salamladı və təməli qoyulan festival barədə məlumat verdi. Bildirdi ki, Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan teatrı 2009-2019-cu illərdə” Dövlət Proqramına əsasən ölkəmizdə keçirilən bir çox mühüm tədbirlərin növbətisi Lənkəranda gerçəkləşir. Artıq teatr aləmində yaxşı tanınan Bakı Beynəlxalq Teatr Konfransı, Beynəlxalq Kukla Teatrları Festivalı və Şəki Beynəlxalq Teatr Festivalı həmin proqramdan irəli gələn vəzifələrin uğurla yerinə yetirilməsinə sübutdur.

Sonra Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının sədri, Xalq artisti, professor Azər Paşa Nemətov səhnəyə çıxdı. O, hər kəsi festivalın açılışı münasibətilə təbrik edərək Lənkəran teatrında öz tələbələrinin də çalışmasından məmnunluq duyduğunu, hətta bir zaman Lənkəran teatrının kollektivi ilə çox qısa müddətə mürəkkəb tamaşa hazırladığını da xatırlatdı: “O yerdə ki mədəniyyət var, orada mütləq teatr da olacaq. Mən düşünürəm ki, festivala qoşulan bütün teatr kollektivlərinin tamaşaları həm lənkəranlı teatrsevərlər, həm də Bakıdan gəlmiş böyük tənqidçi qrupunun xoşuna gələcək”.

Ardınca Britaniya Şurasının (“British Council”) Azərbaycan nümayəndəliyinin direktor müavini Nigar Baimova çıxış edərək təmsil etdiyi təşkilatın xəttilə festivala qoşulan “Two Destination Language” teatrının “Near Gone” tamaşası barədə qısa məlumat verdi. Həyat və ölüm arasında çarpışan balaca bir qızın mücadiləsini bolqar və ingilis dillərində paralel təqdim edən iki aktyorun – Katerina Radova və Alister Louninin oynadığı tamaşa bir neçə dəfə müxtəlif teatr mükafatlarına layiq görülüb.

Daha çox böyüklər üçün nəzərdə tutulan “Near Gone” tamaşası istər toxunduğu mövzu, istərsə də səhnə həlli baxımından alışdığımız ifa və oyun tərzindən fərqli olması ilə də diqqəti çəkdi.

* * *

Festivalın ikinci günü Lənkəran teatrının səhnəsi Azərbaycan teatrlarının ixtiyarına verildi. Səhnəyə ilk çıxan Gəncə Dövlət Kukla Teatrı oldu. Kollektiv Əhməd Orucoğlunun “Zınqırovlu pişik” tamaşası ilə Lənkərana gəlmişdi.

Azərbaycandakı, demək olar ki, bütün kukla teatrları bu əsərə müraciət ediblər. İllərdən bəri müxtəlif quruluşlarda həm kuklaların, həm də aktyorların çıxış etdiyi bu tamaşanı görməyən uşaq çətin tapıla. Lakin Disney cizgi filmlərinin daha da populyar etdiyi Siçan-Pişik münasibətləri balaca tamaşaçılar üçün o qədər maraqlıdır ki, uşaqlar bu əsərin müxtəlif səhnə variantlarına həvəslə baxırlar. Bu baxımdan gəncəlilərin Lənkəranda oynadıqları tamaşa da balaca teatrsevərlərdən bol alqış qazandı.

İyunun 2-də oynanılan ikinci tamaşanı müstəqil “Ol” teatrı təqdim etdi. Namiq Ağayevin quruluş verdiyi “Cəsur şahzadə Məlikməmmədin nağılı” da hər kəsə tanışdır. Sadəcə, iriölçülü olsa da, əlcək kuklaları oynadan aktyorların məharəti, uğurlu rəssam işi və nağıla rəngarənglik gətirən orijinal musiqi tərtibatında Məlikməmmədin və onun padşah atasının başına gələn mistik əhvalat yeni tamaşa təsiri bağışladı.

Günün son nümayişi isə Bakı Uşaq Teatrının “Göyçək Fatma” nağıl-tamaşası oldu. Yenə də tanış mövzu, çox sevilən, hətta sözləri zərb-məsələ çevrilmiş nağıl qəhrəmanları səhnədə idi. Əməkdar artist İntiqam Soltan fərqli səhnə yozumu ilə Göyçək Fatmanın xoşbəxtliklə bitən yaşam dramını həm valideynlər, həm də uşaqlar üçün maraq doğuracaq üslubda qurmuşdu. Postmodernist tamaşa ünsürlərinin ehtiyatla, zarafatyana daxil olduğu tamaşada bir maraqlı məqam diqqətimizi çəkdi. Nağılçı Babanın danışdığı, aktyorların da göstərdiyi əhvalata uşaqlar daha iti reaksiya verirdilər, Babanın mətndən kənara çıxaraq birbaşa salona ünvanladığı remarkalara da valideynlər. Bu isə o demək idi ki, tamaşa öz məqsədinə də, ünvanına çatdı.

* * *

Festivalın üçüncü günü İran İslam Respublikasından gəlmiş “Müğan-Hünər” və “Mika” teatrları Əli Bəhnunun “Qırmızı və vız-vızı” müəllif tamaşası ilə qonağımız idilər. Hər iki teatr qrupu kifayət qədər gənc olsa da, indiyədək bir sıra beynəlxalq festivallarda uğurla çıxış ediblər. Azərbaycan və İran mədəniyyətini təbliğ etmək niyyətini daşıyan “Mika” teatr qrupu bütün tamaşalarını Azərbaycan dilində oynayır. Hər iki teatrın özünəməxsus dəst-xətti olsa da, “Qırmızı və vız-vızı” tamaşasında öz yaradıcılıq potensiallarını birləşdirə bilmişdilər.

Həmin gün Bakıdan gələn daha iki kollektiv səhnəyə çıxdı. Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı məhz bugünkü uşaqların sevimli qəhrəmanları “Ninza tısbağalar və kapitan Cekin macəraları” ilə Lənkərana gəlmişdi.

Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı isə, əksinə, klassik mövzuya, yaşı bilinməyən “Qoğal” nağılından qidalanan “Qoğalın sərgüzəştləri”ni təqdim etdi.

Tamaşaların zaman və mövzu baxımından bu sayaq qütbləşməsi bir daha göstərdi ki, uşaqları maraqlandırmaq üçün mövzunun təzəliyi-köhnəliyi yox, ona yanaşmanın fərqliliyi və tamaşaçı diqqətini səhnədə cəmləşdirəcək konflikti tapmaq vacibdir. Yəni, elə böyüklər üçün hazırlanmış tamaşada olduğu kimi.

* * *

İyunun 4-də festival proqramında iki nağıl tamaşası və bir oyun tamaşası nəzərdə tutulmuşdu.

Ölkəmizin şimal bölgəsi sakinlərinin yaxşı tanıdığı Qax Dövlət Kukla Teatrı Nizami Gəncəvinin “Sirlər xəzinəsi” poemasından “Xeyir və Şər” hekayəsinin motivləri əsasında hazırlanmış tamaşa ilə Lənkəran festivalına qatılmışdı.

İkinci tamaşa isə milli kukla teatrlarının veteranı, A.Şaiq adına Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrının tamaşası – “Cırtdan” idi. İndiyədək bir neçə beynəlxalq teatr festivalında uğurla nümayiş olunmuş bu tamaşa görkəmli uşaq yazarı Mirmehdi Seyidzadənin eyniadlı mənzum nağıl-pyesi əsasında səhnələşdirilib.

Axşamüstü Gürcüstanın Azad Teatrı rus dramaturqu Nadejda Ptuşkinanın “Bu nağıl ağlı başdan alır” tamaşası ilə çıxış etdi. Gürcü teatrının ən yaxşı ənənələrini davam etdirən bu müstəqil teatrın tamaşalarını Bakıda da görmək istərdik. Kollektivin yaradıcısı, görkəmli teatr xadimi Avtandil Varsimaşvili mətbuat konfranslarının birində demişdi ki, müasir gürcü xalqının nə ilə yaşadığını bilmək istəyirsinizsə, Azad teatrın tamaşalarına baxın. Onun tamaşaları müharibə və müharibədən sonrakı dövrdə öz yerini tam tapmamış balaca adamın və bütövlükdə gürcü xalqının taleyi barədə gerçəkləri göstərir.

* * *

İyunun 5-də I Lənkəran Beynəlxalq Teatr Festivalı öz işini başa çatdırır. Festivalın sonuncu qonağı – İranın Ərdəbil şəhərini təmsil edən “Ünvan” teatrı “Qızıl başmaq”, həmçinin Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrı “Əlibaba və qırx quldur”, Salyan Dövlət Kukla Teatrı isə “Bostançı və Şah Abbas” tamaşaları ilə çıxış edəcəklər.

Gülcahan MİRMƏMMƏD

Mədəniyyət.- 2019.- 5 iyun.- S.4.