3 rəngli

 

 

 

101 yaşlı “…bir daha enməz”imiz haqda 30 abzaslıq statistik-publisistik reportaj

 

Bu “30 abzasmüstəqil yaşam illərimizin sayına (1918-20, 1991-2019) müqəyyəd müqəddəs bir işarət!

Babalarımızın dilindən qopanBayraqları bayraq yapan üstündəki qandır, Torpaqəgər uğrunda ölən varsa, Vətəndir!”, “Vətən daşı olmayandan, olmaz ölkə vətəndaşı!” kimi kəlamlar isə Böyük Azərbaycanımızın Quzeyini məlum imperiyadan azad edə bilmiş bu millətə bəlli “20 faizüçün qeyrət ismarışları!...

1918, 9 Noyabr. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) Hökuməti üçrəngli bayrağın dövlətçiliyin əsas rəmzi kimi təsdiq olunması haqqında qərar verir.

Hökumətin həmin tarixi qərarından: “Eşidildi: Nazirlər Şurası sədrinin Milli bayraq haqda məruzəsi. Qərara alındı: Yaşıl, qırmızı mavi rənglərdən, aypara səkkizbucaq ulduzdan ibarət olan bayraq Milli bayraq hesab edilsin”.

Bu bayrağın müəllifi həmin Cümhuriyyətin əsas ideoloqlarından biriƏli bəy Hüseynzadə!...

Dekabrın 7-də Parlament binası fasadına qaldırılan bu Bayraq haqda danışan Məhəmməd Əmin Rəsulzadə: “Bu üç rəng Türk hürriyyəti, islam mədəniyyəti müasir Avropa iqtidari-əhraranəsidir”.

Artıq ilk ümumşərqi opera dünya çaplı operettalar müəllifi kimi tanınan Üzeyir Hacıbəyli: “Mavi rəngi türklüyə, yaşıl rəngi islamlığa, al rəngi mədəniyyətə işarə olan bayrağımızın məna-mənəviyyəsi budur” (sonralar böyük Z.Göyalp bunuTürk qanlı, İslam imanlı, Avropa mədəniyyətlikimi ifadə edəcək).

Müstəqil dövlət hökumətimiz bu Bayraq altında misilsiz gərginliklə çalışıb-çarpışmada, xarici ölkələrdə səfirlik-elçiliklər açmada, çarizminucqarlar”, “məzlum xalqlar digər siyasi doktrinalarının nəticəsi olan problemləri aradan qaldırmada

 

Vaxt, Zaman isə

 

sürətlə ötmədə, yeni siyasi sifarişlər vermədə...

1920-də “böyük qardaşbolşeviklərininatalıqqayğısı, “kiçik qardaşdaşnaklarının kattalıq əməlləri yerli lakeylərimizinoğulluqsayğıları sayəsində, “28 May” qurum-durumlu Cümhuriyyətimiz devrilir. Yerindəonu düz ( məhz!) bir ay önə (“qabaqdangəlmişliyə!”) keçən “28 Aprelqırım-durumlu Sovet hakimiyyəti qurulur. 

Azərbaycan öz dövlət atributlarını Sovet Rusiyası atributları ilə uyğunlaşdırmaq məcburiyyətində qalır.

1921-in mayında RSFSR Konstitusiyasına uyğunlaşdırılmış ilk Sovet Azərbaycanı Konstitusiyasında dövlət bayrağının sol küncündə “AİŞC” (Azərbaycan İctimai Şuralar Cümhuriyyəti) yazısı yerləşdirilir.

1922, 30 dekabr. Azərbaycan “SSRİ” deyilən tərkibə daxil olur (müstəqilliyini de-fakto itirir). Azərbaycan SSR MİK-i yeni latın qrafikalı əlifbanın ərəb əlifbası ilə eyni hüquqa malik olması barədə dekret qəbul edir bayrağın təsvirində “ASSR” abreviaturası həm latın, həm ərəb əlifbası ilə verilir.

Azərbaycan SSR Sovetlər Qurultayının 1925-ci il 14 mart tarixli təsdiqi ilə Konstitusiyanın yeni redaksiyasında dövlət bayrağımız belə təsvir edilir: “AİŞC-nin dövlət bayrağı 2:1 nisbətdə olan al (qırmızı) qumaşdan ibarətdir”.

1930-cu ildən Azərbaycan SSR-in bayrağı üzərində “ASSR” abreviaturası yalnız latın əlifbası ilə verilir. 

1937-ci il Konstitusiyasının 152-ci maddəsində isə belə ifadə edilir: “...dövlət bayrağı, sol bucağı yuxarısında oraq çəkic çəkilmiş üstündə Azərbaycan dilindəAz SSR” sözləri yazılmış qırmızı qumaşdan ibarətdir”.

30 ildəhəftə səkkiz, mən doqquz” tempi ilə dəyiş-düyüşləşdirilmiş Azərbaycan SSR dövlət (!) bayrağı”mız”ın 1952-dən müstəqilliyimizin bərpasınadək (1991) olan

 

Hal-əhvalı:

 

1939-cu il iyulun 11-də qəbul edilmişAzərbaycan əlifbasının latın əlifbasından rus əlifbasına (“kiril”ə yox a!) keçməsihaqqında Azərbaycan SSR-in Qanununa uyğun olaraq, Azərbaycan SSR Dövlət bayrağı üzərində “Az. SSR” abreviaturası yeni əlifba ilə təsvir edilir.

1956-cı ildəAzərbaycan SSR-in Dövlət bayrağı haqqında Əsasnamə”silə oraq-çəkicli bayraq yaradılır.

(Daha bir çox siyasi həngamələrdən sonra) 1956-cı il mayın 28-də Cahid Hilaloğlu ad-soyadlı bir soydaşımız AXC-nin yaranış günü münasibətilə Qız qalası zirvəsinə Cümhuriyyət bayrağını sancır (onun bir neçə ay sonrapalto oğurluğu”nda suçlanaraq 10 il azadlıqdan, 3 il siyasi fəaliyyətdən vətəndaşlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılması, M.Ə.Rəsulzadənin mühacirətdə hazırladığı, immiqrant təşkilatların, Azərbaycan legionu üzvlərinin tapındığı Cümhuriyyət bayrağımız haqda geniş danışmaq imkanı yox)...

 

Nəhayət

 

1980-ci illər sonu AXC bayrağı milli Azadlıq hərəkatının kütləvi tədbirlərində görsənməyə başlayır.

1990-cı il noyabrın 17-də Naxçıvan Ali Məclisinin sədri  Heydər Əliyevin rəhbərliyilə keçirilən sessiyada muxtar respublikanın dövlət bayrağı kimi təsdiq edilir.

1991-ci il fevralın 5-də Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin qəbul etdiyi qanun ilə Dövlət bayrağı elan edilir.

2004-cü il iyunun 8-də “Azərbaycan Respublikası Dövlət bayrağının istifadəsi qaydaları haqqındaQanun ilə bu sahədə qanunvericilik bazası təkmilləşdirilir...

Nəhayət, bu baş atributumuzun

 

Bugünü

 

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı (17 noyabr, 2007) ilə Bakıda Dövlət Bayrağı Meydanının təməli qoyulur.

Ölkə başçısının 2009-cu il 17 noyabrda imzaladığı sərəncamla isə 9 noyabr Dövlət Bayrağı Günü elan edilir...

 

Tahir ABBASLI

 

Mədəniyyət.- 2019.- 8 noyabr.- S.5.