“Hər kəs həyatı öz duyğularının rəngində görür”
Əməkdar rəssam Rafael
Muradov: “Elə istedadlı uşağa
rast gəlirsən ki,
istəyirsən onun dəst-xətti ilə
işləyəsən...”
Əsl yaradıcı sənətkar öz üslubu ilə tanınır. 40 ildən artıqdır ki, real və səmimi ruhda əsərlər ərsəyə gətirən Əməkdar rəssam Rafael Muradov bu cəhətdən istisna deyil.
Bu günlərdə yolumuzu rəssamın emalatxanasından saldıq. Fırça ustasının çoxsaylı əsərləri bizi rənglər dünyasının sirli aləminə apardı. Tariximizdən səhifələri əks etdirən yağlı boya ilə çəkilmiş tablolar, qrafika əsərləri, natürmortlar, mənzərələr, portretlər və s. rəssamın ideyalar aləminin rəngarəngliyindən xəbər verir...
1943-cü ildə Bakının Buzovna qəsəbəsində dünyaya göz açan Rafael Muradov 1966-cı ildən Rəssamlar İttifaqının üzvüdür. Əsərləri Milli İncəsənət Muzeyində, Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyasında, habelə Türkiyə, Almaniya və s. ölkələrin qalereyalarında, şəxsi kolleksiyalarda qorunur. Çoxsaylı sərgiləri təşkil olunub.
Deyir ki, bir də dünyaya gəlsəm, yenə rəssam olaram. Çünki rəssam həyat həqiqətlərini tablolara köçürərək onunla dürüst və düz danışandır. O, zaman-zaman Azərbaycan xalqının başına gətirilən bəlaları – 20 Yanvar faciəsi, Qarabağ ağrı-acısını tablolara köçürür. Bildirir ki, tarixi yazmaq və yaşatmaq lazımdır. Bu mövzulu nümunələr gələcəkdə yeni-yeni nəsillərə tariximizi anladacaq. Bu baxımdan rəssamın “Sərhəd gəmiriciləri” əsəri xüsusilə diqqətimizi çəkir. Tablo Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə həsr olunub və erməni xislətini ifadə edir.
Emalatxanada bir-birindən maraqlı əsərlərin əhatəsində rəssamla həmsöhbət oluruq.
- Rafael müəllim, ötən il sərginiz keçirildi. Deyirlər, hər sərgi rəssamın hesabatıdır...
- Bəli, artıq 75 yaşı arxada qoymuşam. Bu yaşda insan öz-özünə hesabat verir ki, mən bu yaşa qədər nə etdim. Rəssamlar İttifaqında təşkil edilən həmin sərgini bir növ aynada özümü görmək üçün etdim. 50 illik yaradıcılıq yolu keçmisənsə, dönüb arxaya baxmaq, nə etdiklərinə nəzər salmaq lazımdır.
- Müsahibələrinizin birində vurğulayırsınız ki, motivi obyektiv mənalandırmaq üçün tamaşaçını dialoqa çağırmaq lazımdır...
- Sənətlə ünsiyyət üçün geniş
fəlsəfi düşüncə və sənət sevgisi lazımdır. Bu da hər kəsdə olmur.
Bəzi insanlarda bir qədər
tənbəllik var. Bir
dəfə böyük bir
triptix çəkmişdim. Bir nəfər dedi ki, mən bu işdən heç nə başa
düşmürəm. Mən həmin insana dedim ki,
siz Azərbaycan dilini bilirsiniz? Dedi, bəli. Dedim, bəs başqa dil və düşüncə
necə? Dedi, xeyr. Cavab verdim ki, rəssamlığın öz
“dili” var və hər insan bu sənəti
və bütün rəssamların işini başa düşmək məcburiyyətində deyil.
Bu “dili” bilmək üçün gərək
rəssamlıqdan az-çox
anlayışın ola və müəllifi duya biləsən.
- Avtoportretinizi çəkmisinizmi?
- Əlbəttə, özü
də bir neçə dəfə. Amma mən
heç vaxt onları sərgiləməmişəm.
Düşünürəm ki, bu əsərlərdə
tamamlanmamış ştrixlər
var. Onu özümdən
başqa heç kim görə
bilməz. Bu sualı
mənə ilk dəfə
siz verdiyiniz üçün həmin işlərdən birini təqdim edəcəyəm
baxasınız.
- Sənətə gələn
hər bir insan müəyyən mərhələlərdən keçir.
Rəssamlıqda ən çətin
dövr hansıdır?
- Məncə, sənətin
bütün dövrləri
çətindir. Gənclik illərində
insan başqa bir düşüncə ilə axtarışda olur, müəyyən çətinliklərlə qarşılaşır.
Rəssam gərək elə
yaşasın, Allah insana
elə bir tale yazsın ki, bütün dövrlərdə
öz enerjisini saxlaya bilsin. Əsərlərinin tematikasında hərəkət
olsun. Mən dinamikliyi xoşlayıram.
Gərək sənin əsərinə tamaşa
edən insan da bu dinamikliyi
hiss etsin.
- Bəs sənətin əsas funksiyası nədir?
- Yayın istisində uzun yol gəlirsən
və ürəyində
deyirsən ki, bircə özümü soyuducuya çatdırıb
sərin su içə bilsəydim. Bax, rəssamlıq, sənət
belə olmalıdır.
O, sərin suyu içəndən sonra necə ki, susuzluğun
sönür, ləzzət
alırsan, sənət
də bu zövqü yaşatmağı
bacarmalıdır. Mən hər
bir əsəri bu sevgi ilə
işləyirəm.
- Müasir sənəti necə qiymətləndirirsiniz?
- Müasir sənət nümunələrinə münasibətim
normaldır. Özüm də bir neçə belə əsər yaratmışam.
Ancaq bu, zamanın tələbi deyil, təsadüfən yaranan əsərlərdir.
- Bəzən rəssamın
tamaşaçıların görmədiyi, qəlbində
yaşatdığı bir
əsəri olurmu?
- Mən ömrüm boyu həm qəlbimdə,
həm də real olaraq Abşeronu yaratmaq istəmişəm.
Abşeron nədir? Tut ağacı, xəzri, meynələr, bağlar, isti qum...
Bir sözlə, Abşeron həmişə mənim qəlbimdə və əsərlərimdədir.
- Həyatın əsas rəngləri hansılardır?
Sənətkar püxtələşdikcə rənglərə münasibət
dəyişirmi?
- Həyatın rəngləri
elə həyatın özündədir. Baharda
yaşıl, qışda
ağ və
s. Hər kəs həyatı öz duyğularının rəngində
görür. Rəssamlıqda isə rəngin öz rolu var. Rəngin perspektivi olmalıdır. Fransız rəssamı
Sezanın elə əsərləri var ki, tabloda təsvir
edilən dağın
arxasında olan dünyanı da görmək olur.
Adam istəyir əlini
atıb həmin rəngdən o yana
olan nəyisə götürsün. O qədər
perspektiv var ki. Rənglərin yaxından uzağa
çaları dəyişir
və bu, hissiyyatdır. Təbii ki,
yaş ötdükcə
rənglərə baxış
dəyişir. Püxtələşdikcə rəng seçimində
sərbəst olursan.
İşlədiyin zaman özün
də bilmədən müəyyən rəngləri
götürüb istifadə
edirsən. Mən bəzən
palitradan çox rəngləri ixtisar edirəm. Ümumiyyətlə, istifadə etmədiyim
rənglər də
var. İstəmirəm o rənglər
mənim əsərimdə
olsun. Rəng işi rəssamın
xarakterindən də asılıdır.
- Xəyali çəkdiyiniz
rəsmlər varmı?
- Bəli, dövlət sifarişi ilə çəkdiyim xəyali rəsmlər var. Klassik şairlərimiz İzzəddin
Həsənoğlu və
Zülfüqar Şirvanini
onların əsərlərindən
ilhamlanıb necə təsəvvür etmişəmsə,
elə də yaratmışam.
- Bir qədər də pedaqoji fəaliyyətinizdən danışardınız.
- 23 ildir Buzovnadakı Uşaq incəsənət
məktəbində dərs
deyirəm. Uşaqlarla işləmək maraqlıdır və onlara dərs deməyin öz sirləri var. Bəzən
adamın qarşısına
elə istedadlı uşaq çıxır ki, istəyirsən onun dəst-xətti ilə işləyəsən.
Pikasso da uşaq kimi
rəsm çəkmək
istəmişdi. Bəzi
rəssamlar yaradıcılıqlarında
buna can
atsalar da, inandırıcı alınmır.
- Buzovnanı “Rəssamların
Hollivudu” adlandırmısınız.
Bunu nə ilə izah edərdiniz?
- Sovet dövründə bir çox tanınmış rəssamlar – Səttar Bəhlulzadə, Toğrul Nərimanbəyov, Fərhad Xəlilov, Əlövsət Əliyev, Arif Əsgərov (mənim müəllimim olub) Buzovnaya gəlirdi. Ona görə bu qəsəbəyə “Rəssamların Hollivudu” demişəm. Onu da qeyd edim ki, Arif Əsgərovun üzərimdə böyük zəhməti olub, mənə rəssamlığın əlifbasını öyrədib. İşlərimi ilk olaraq korifey sənətkarımız Cavad Mircavadova göstərirdim. Hələ Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq məktəbinə daxil olmamışdan onunla tanış idim...
Rafael müəllim bir koloritdə qalmır, müxtəlifliyi sevir. Vurğulayır ki, bəzən öz baxış koloritini dəyişmək üçün bölgələrə səyahət edir. Amma qayıdanda yenidən Abşeron lövhələrini işləyir...
Maraqlı söhbətin sonunda rəssama cansağlığı arzulayıb xoş təəssüratlarla emalatxanadan ayrılırıq.
L.AZƏRİ
Mədəniyyət.- 2019.- 18
yanvar.- S.5.