Azərbaycanın ikiyə bölünməsi tarixinə işıq salan roman türkcə nəşr olunub

Mayın 18-də Ankarada məşhur rus yazıçısı Yuri Tınyanovun “Vəzir-Muxtarın ölümü” romanının türk dilində nəşrinin onlayn təqdimat mərasimi keçirilib. Kitabı türkcəyə Türkiyədə yaşayan soydaşımız, Ankara Universitetinin Dil, tarix, coğrafiya fakültəsinin rus dili və ədəbiyyatı fənni üzrə müəllimi, hazırda təqaüddə olan Şəfiqə Hüseyn tərcümə edib.

Videokonfransa Türkiyənin tanınmış kitab klubların rəhbərləri, Ankara Universitetinin professoru, psixoloq Bahar Baştuğ, “Deşifre” Tərcümə Mərkəzinin direktoru Həcər Köksoy, Ankara Opera və Balet Teatrının pianoçusu Nailə Əhmədova, Varşavada yaşayan həmyerlimiz, ədəbiyyatşünas, şairə Məleykə Hüseyn, uzun müddət Rusiyada yaşamış iqtisadçı Dilək Aktürk və digər ziyalılar qatılıb.

Qeyd edək ki, “Vəzir-Muxtarın ölümü” romanı 1828-1829-cu illərdə Rusiyanın İranda səfiri olmuş şair, yazıçı, bəstəkar Aleksandr Qriboyedovun həyatının son dövründən, Tehranda öldürülməsindən bəhs edir. Əsər eyni zamanda 1826-1828-ci illər İran-Rusiya müharibəsinin yekunları, o cümlədən Azərbaycanın ikiyə bölünməsinin başa çatması ilə nəticələnən Türkmənçay müqaviləsi, bu müqavilə əsasında ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi, o dövrdə baş verən hadisələr, Qriboyedovun öldürülməsinin pərdəarxası kimi məqamlara işıq salır.

Tədbirin aparıcısı, “Ötüken” Kitab Klubunun sədri Fuat Yakar qısa məlumatla çıxış edərək romanın türkiyəli oxucular tərəfindən maraqla qarşılandığını deyib.

Şəfiqə Hüseyn kitabın mahiyyətindən bəhs edib: “XIX əsrin birinci yarısında İran, Rusiya, Osmanlı və Azərbaycan topraqlarında, xüsusilə Qarabağda baş verən hadisələri tarixi faktlarla əks etdirən bu kitab türkiyəli oxuculara ilk dəfə təqdim olunur. Yuri Tınyanovun “Vəzir Muxtarın ölümü” kitabında günümüzdə çox az bilinən məlumatlarla yanaşı, əslində, bu günə qədər davam edən hadisələrdən də bəhs edilir”.

Ş.Hüseyn A.Qriboyedovun səfir kimi fəaliyyəti, İranda yaşayan ermənilərin Qarabağda məskunlaşmasında iştirakı barədə danışaraq bildirib ki, bunun arxasında onun təmsil etdiyi dövlətin yürütdüyü siyasət dayanır: “Sovetlər dönəmində Tınyanovun bu həqiqəti yazması mühüm hadisə idi. Zəngin dünyagörüşü və axtarışları yazıçının İranda “Vəzir Muxtar” olaraq tanınan Aleksandr Qriboyedov haqqında ölümündən sonra açılan və çox da bilinməyən məlumatları, bununla yanaşı, bir çox tarixi həqiqətləri üzə çıxarır”.

Tərcüməçi diqqətə çatdırıb ki, “Vəzir-Muxtarın ölümü” bir qədər fəlsəfi üslubda yazılıb. Yerli əhalinin işlətdiyi ifadələr, yunanca kəlmələr, mifologiyaya aid deyimlər, hadisələr İranda cərəyan etdiyi üçün Sədi Şirazinin şeirlərindən nümunələr romanda yer alıb. Qriboyedovun İranda vəzifəsini icra edərkən öldürülməsi, bu siyasi və geopolitik baxımdan həssas olan hadisələr Tınyanov tərəfindən tarixi faktlara əsaslanaraq roman halına salınıb.

Ş.Hüseyn bildirib ki, hazırda rus ədəbiyyatından türkçəyə yeni tərcümələr üzərində də işləyir.

İngilis dili mütəxəssisi, Orta Doğu Texniki Universitetinin məzunu Aygün Diler yazıçı-şair, filosof Yuri Tınyanovun həyat və yaradıcılığından bəhs edib.

Nəşriyyat proqramı üzrə mütəxəssis Nagehan Oğuz isə kitabın tərcüməçisi Şəfiqə Hüseyn haqqında iştirakçılara ətraflı məlumat verib. Bildirib ki, Ş.Hüseyn Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinin rus dili və ədəbiyyatı ixtisası üzrə bitirib, müəllimliklə yanaşı, Azərbaycan Televiziyasında da çalışıb. 1993-cü ildə ailəsilə birgə Türkiyəyə dəvət olunub, 1997-ci ildə Ankara Dövlət Universitetində müəllimlik fəaliyyətinə başlayıb.

Qeyd edək ki, “Vəzir-Muxtarın ölümü” romanının türkcə nəşri İstanbulda fəaliyyət göstərən, Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi ilə də əməkdaşlıq edən “Zəngin Yayınçılıq” nəşriyyatı tərəfindən həyata keçirilib. Videokonfransda nəşriyyatın direktoru Sevinc Fırata, nəşrin redaktoru Erturan Elmasa, kitabın ərsəyə gəlməsində zəhməti keçən ədəbiyyatçı Yurtsevən Şənə təşəkkür ifadə olunub.

Sevinc Fırat bildirib ki, nəşriyyat Azərbaycan ədəbiyyatının Türkiyədə tanıdılmasında iştirak edir. İndiyədək Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi ilə əməkdaşlıq çərçivəsində onlarla kitab nəşr edilib: “Fürsətdən istifadə edib kitabsevərlərə Azərbaycan ədəbiyyatı ilə yaxından tanış olmağı tövsiyə edərdim”.

Tədbirin sonunda pianoçu Nailə Əhmədova A.Qriboyedovun valslarından parçalar səsləndirib.

Mehparə SULTANOVA

Ankara

Mədəniyyət.- 2020.- 22 may.- S.7.