Sevinmə, əncir budağı...

Ustad jurnalist Tahir Abbaslının xatirəsinə elegiya əvəzi

Çağdaş “publisistika bağı”mızın çox bəhrəli, özgür fəhmli yarıməsrlik bir ağacı illərin ən isti iyulunda, pandemiyalı yayında “qurudu”. Bu Qələm-Adamın imzası ilə tanışlığım AMEA-nın Naxçıvan Bölməsində işlədiyim dövrə, “Mədəniyyət” ailəsinin üzvü olmağımdan təxminən iki il öncəyə – 2010-cu ilə təsadüf edir. Sözün gerçək mənasında, bir təsadüf. İnternetdə tanınmış xanəndəmiz, Xalq artisti Mənsum İbrahimovla bağlı axtarış edirdim. “Mədəniyyət” qəzetinin saytında qarşıma “Səhnəmizin və sənətimizin Məcnunu – Mənsum” başlıqlı müsahibə çıxdı. Etiraf edim ki, adətən, müsahibələri oxumamışdan öncə sürətlə suallara nəzər salıram. Bu dəfə ifadə özəllikləri ilə bir-birindən maraqlı suallarla tanışlığım elə də sürətli olmadı. Az-çox mətbuatı izləsəm də, qarşımda tamam başqa bir söz dünyası açılmışdı. Müsahibəni oxuyub sona çatdım – “Söhbətləşdi: Tahir Abbaslı”.

Elə bu “söhbət”in cazibəsi ilə saytın axtarış yerində “bənzərsiz suallar müəllifi”ni soraqlamağa başladım. Publisistika çələngindən bir neçə yazısını – “Dünya sənin” (Məmməd Araz haqqında), “Xalqın qədir-qiymətli qızı” (Fatma Qədri ilə bağlı) və s. məqalələrini oxudum. Nə gizlədim, o günədək özüm üçün müəyyənləşdirdiyim özəl publisistlər sıralamasında Tahir Abbaslı taxtda qərarlaşdı...

Bu qənaətə (həm də heyrətə) gəlməyimin səbəbi sadə idi. Müəllif məqalələrində qəhrəmanlarının ömür və sənət taleyini elə ahəngdar, elə əsrarəngiz təqdim etmişdi ki. Məsələn, Xalq artisti Fatma Qədri barədə yazı oxucuların üzünə belə açılırdı: “Yazımın başlıq və başlıqaltısını yazdım, oxudum və duruxdum. Doqquz sözdə səkkiz “q” hərfi, “qe” səsindən hoyuqdum. Düşündüm ki, deyəsən, bu heç də təsadüfi deyil. Qəribə bir hissə qapıldım ki, bu nə “qrammatik qanunauyğunluq”dur belə – bu major dünyamızda minor ifadələrin çoxusu məhz bu hərflə başlayır: qürbət, qan-qada, qətl, qalmaqal, qaçaqaç, qaçqınlıq, qisas, Qarabağ...”.

Bu yerdə oxucuların usanıb bezməyəcəyindən əmin olub Tahir Qələmin (ruhundan üzr istəyib “Tahir Abbaslı”, “Tahir Əhmədalılar” imzalarına üçüncüsünü də mən əlavə edirəm) qəzetimizdə dərc olunmuş yüzlərlə yazısından bir neçəsinin, sadəcə, başlıq və alt başlığını olduğu kimi verirəm:

Xalqın təbli həbibi və təbibi... Qəbri uzun müddət naməlum qalsa da, qədri hər vaxt bilinmiş Abbas Səhhət...

Bir adın ikinci hecası – Yüzdə Tək, mində Bir – Mirzə Ələkbər Sabir!...

Səhnə-Sənət “Cənnət”i... Bu dünyada qədri gur, o dünyada qəbri nur – Nəsibə xanım Zeynalova...

İdrakın da, həlakın da “sarı sim”i... Haqq və həqiqət yolunda Tanrı libasından da edilmiş Nəsimi!

İkiyiyəli... birmənalı DAHİ – Ürəyi “Ana Polşa”da, bədəni “Ata Fransa”da dəfn edilən, əsərləri ümumbəşər qəlbində yaşayan Şopen...

Bir tar oxuyurdu – ustad Əhsən Dadaşov ifasında...

Yerin parlaq ulduzlarından – Uşaqkən göydə sayrışan ulduzlardan birini istəməklə böyük imperator babasını “məğlub” etmiş astronomiya imperatoru – Hökmdar-Müəllim Uluqbəy...

BÜTÖV bir “iki” İSA: biri – ədəbiyyatımızda “60-cılar”ın bayraqdarı olmuş HÜSEYNOV, biri – SafAğ YOLlu MUĞANNA...

“Epolet”li millət Mirzəsi – Qədim Azərbaycan ədəbiyyatı kəhkəşanında “dramaturgiya” adlı yeni janr fəzasının ilk və... aldanmamış kəvakibi...

Yarımçıq ömür, bütöv sənət... Azərbaycan musiqisinə ilk... ən qocaman “roman”-romans bəxş etmiş nakam gənc – 23 yaşlı Asəf Zeynallı

Bir ömrün iki Şahlığı – Bunları Xətai yaşadı; birini qüdrətli dövlət naminə qadir Qılıncı, birini fəzilətli qəlblər adına nadir Qələmilə...

“Əbdül” həlimliyi, “Kələntər” zalimliyi... Səhnə və ekranda bütün “növ” rolları “əla növ” oynamış İsmayıl Osmanlı...

Publisistik rentgen

Heç yuxuma da girməzdi ki, bu azman Qələm-Adamla bir kollektivdə işləyərəm. Ancaq bu, yuxu yox, gerçək oldu. 2012-ci ilin iyun ayından mən də taleyimi “Mədəniyyət” qəzeti ilə bağladım. Tahir Qələmlə şəxsən tanış oldum. Redaksiyada Tahir müəllimə böyük ehtiram gördüm. Fikrimcə, bu hörmət-izzət yaşından, ağsaqqallığından çox onun kamil qələm-ustadlığına görə idi.

Daha bir etiraf: Tahir müəllimin sözə qarşı hədsiz çinçavatlığı, yazılarında sətiraltı mənaları ilk vaxtlarda tam anlaya bilməməyim münasibətlərimizdə müəyyən soyuqluq da yaratmışdı. Zaman-zaman bu soyuqluq yerini dostluğa, doğmalığa, sirdaşlığa verdi. O, adının mənasını (“tahir” ərəbcədən tərcümədə “təmiz”, “pak”, “səxavətli”, “diqqətcil”... anlamına gəlir) xarakteri, davranışı ilə doğrultmuşdu. Oda od, tüstüyə tüstü deməyi bacarırdı.

Ruhundakı azadlıq publisistika meydanında qələm oynatmağında da özünü göstərirdi. Həcmindən asılı olmayaraq, qələmə aldığı mətnin əmiri-əzəmi idi. Bəzən söz köhlənini sağa-sola elə səyirdirdi ki, deyirdin bəlkə yüyənini (söz məni bağışlasın) yığıb-yığışdıra bilməyəcək. Amma o, söz qovğasından, mənalar qarşıdurmasından həmişə qalib çıxırdı.

Məqalələrindəki publisistik qabarma və çəkilmələr redaktoru heç vaxt yormurdu. Kim bilir, bəlkə korrektorun, lap elə redaktorun təntənəli publisistika axınına qapıla biləcəyindən ehtiyatlandığına görə idi ki, yazısı yığılıb kağıza çıxandan sonra bir də diqqətlə oxuyub əyər-əskikliyinə əl gəzdirirdi. Məqalə üçün foto seçməsi və onun uyğun yerləşməsinə xüsusi diqqət yetirməsi də öz yerində. Karyerası radio və televiziyadan başlasa da, uzun illər tamaşaçıları efir-ekranlara bənd eləsə də, təpədən-dırnağa qəzetçi idi. Televiziyada qazandığı vizual həssaslığı qəzetdə dərc olunan yazılarının tərtibatında da göstərməyə çalışırdı. Yaxşı xatırlayıram, səs-sənət mogikanlarımızdan Mirzə Babayevə həsr etdiyi “Səs kanı pilləkanı” yazısının yer aldığı səhifənin tərtibatı zamanı dizaynerin yanında əyləşib mətnin sağında bir kolon boyu pilləkən “hördürmüşdü”.

Mən Tahir Qələmin yazılarını, üslubunu hər il baharın son ayında öz həyətindəki tənha ağacdan dərib redaksiyaya gətirdiyi, təkcə böyüklüyü və görkəmi ilə deyil, tamına görə də bizləri təəccübləndirən tuta bənzədirəm. Ustadın zövqlə, həvəslə bir-bir (O cür meyvəni yetişdirən ağaca çırpanaq vurmaq heç insafdan olmaz) dərib kollektivə ismarladığı tutlar ağzımızı dada gətirdiyi kimi, hərəsi bir publisistika dərsi, könüllər təranəsi olan yazıları da oxucularının zövqünə sığal çəkirdi.

Çünki o, faktları publisistik rentgendən (Fikrət Qoca haqqında bir yazısında “filoloji rentgen” ifadəsini işlətmişdi) elə ustalıqla, elə yaradıcı keçirirdi ki, hər fikir yeni, təravətli, cazibədar görünürdü. Hər dəfə də, ustadın özüsayaq desək, yeni publisistika aktları, təntənəli qələm taktları növbələşirdi...

Üçsaatlıq sevinc...

Tahir müəllim yaradıcılığına, imzasına tələbkar olduğu qədər yoldaşlıqda da mərd, halal, diqqətcil, sonuncu tikəsini bölməyi bacaran insan idi. Bir dostu bu ilin martında Tahir müəllimə iki əncir tingi vermişdi. O da xəbər-ətərsiz (Yəqin həyətimiz kiçik olduğundan etiraz edəcəyimi bilirdi) birini mənim üçün redaksiyaya gətirmişdi. Nadir növlərdən olduğu üçün bizim həyətdə də olmasını istəyirdi. Martın əvvəllərində əkdiyim ting, nə qədər qayğı göstərsəm də, cücərmədi. Bir gün Tahir müəllim dedi ki, özünə əziyyət vermə, gələn il mütləq həmin əncirin yeni tingini sənə gətirəcəyəm. Mən hələ də ümidimi itirmədiyimi, ara-sıra yenə suvaracağımı bildirdim.

Bir neçə ay ötdü. Tingdə həyat əlaməti yox idi. Doğrusu, artıq həmin “quru çubuq” tərəfə baxmamağa çalışırdım. İyulun 18-i, bazar günü səhər-səhər həyətdə dümələnirdim. Uşaqlar əncirimizdən xəbərim olub-olmadığını soruşdular. Əminliklə cücərmədiyini söylədim. Dedilər, gəl bax. Gözlərimə inanmadım. Qupquru çubuqdan iki budaq çıxmışdı: biri dörd barmaq, digəri bir qarış. Heyrətdən donub qaldım. Ümidim cücərmişdi, sevinirdim. Elə bil o iki budaq da sevindiyimi hiss eləmişdi. 60-70 santimetrlik ting illərdir öz meyvəsiylə ailəmizi təmin edən əkə-bükə ağac görkəmində dil açıb “Niyə təəccüblənirsən, o insan məni sənə elə sevgiylə, ürəklə, inamla hədiyyə edib ki, lap qayanın üstündə də bitəcəkdim. Həm də məni sənin azalmaq bilməyən ümidin cücərtdi...” demək istəyirdi.

Bir müddət öncə Tahir müəllimin səhhətində yaranmış problemə görə kollektiv olaraq narahatlıq keçirsək də, şəxsən mən ümidimi itirməmişdim. Üstəlik, oğlu Üzeyir müəllimin atasının səhhətində dönüş yaranması ilə bağlı mesajı inamımı daha da artırmışdı. Dünyaya göz açdığı 25 sentyabrda redaksiyada sağalıb qayıtmağını ikiqat sevinclə qeyd edəcəyimizi düşünürdüm...

Həyat əlaməti olmayan əncir tinginin “dirilməsi” barədə xəbəri Tahir müəllimə çatdırmağa tələsmədim. Düşündüm ki, bazar günüdür, bir müddətdir Üzeyir müəllim atasının səhhəti ilə əlaqədar yuxusuz və yorğundur. Saat 11-12 arası zəng edib həm səhhətini xəbər alar, həm də əncirlə bağlı müjdəmi çatdıraram...

Mən saydığımı sayım, gör üzügülməz əcəl nə sayır. Telefonun ekranına toxunuram, işıqlanır. Səsli bir mesaj. Saat 11:36. Dinləyirəm. Qəlbimi göynədən, qəhərin suyunu çıxardan kəlmələr... Həmin andaca öz-özümə deyirəm: “Tahir Abbaslı Publisistika Universiteti”nin qapısına heç bir açarın aça bilmədiyi böyük qıfıl vuruldu”.

Telefonu pianonun üstünə qoyub qaçıram həyətə. Əncir tinginin qarşısında çömbəlib “dərdləşirəm”:

- Sevinmə! Sevinmə, əncir budağı! Bilirəm, boy atacaqsan, yeni budaqların olacaq. Ancaq Tahir Abbaslı nisgilim də səninlə böyüyəcək! Yetişdirəcəyin əncir “torbaları” Tahirsizliklə dolacaq! Və özümə təsəlli verirəm: Tahir Qələmin publisistika “meyvələri” həmişə təzə-tər qalacaq!

Ruhunuz şad olsun, əziz Ustad!

Fariz YUNİSLİ

Mədəniyyət.- 2021.- 24 sentyabr.- S.6.