Ötən ilin mədəniyyət mənzərəsinə
bir baxış…
Daha bir təqvim ilini geridə qoyduq. Yeni ümid,
yeni arzular və inamla 2021-ci təqvim ilinin ilk günlərini
yaşayırıq. Keçən təqvim ilində
qarışıq duyğulara kökləndiyimiz,
qarışıq hisslərlə yaşadığımız
günlər çox oldu... Qlobal pandemiya ilə mübarizədə
özünəməxsus iştirakımız, töhfələrimiz
oldu, sıxıntılar yaşadıq,
doğmalarımızı, tanıdıqlarımızı əbədi
itirdik... Bununla belə, 2020-ci il 30 ilə yaxındır həsrəti
içində olduğumuz yurd yerlərimizin, əziz
torpaqlarımızın azadlığına səhnə oldu;
44 günlük Vətən müharibəsində bir
ağladıq, bir güldük, kədərləndik, sevindik,
dərdləşdik, uğurlaşdıq... O 44 gün 44 ildən
daha artıqdır bəlkə!...
Ötən
il bir çox sahələrdə baş
verən hadisələrlə yanaşı, mədəniyyət
sahəsində yaşananlarla, yaxud baş verənlərin mədəniyyət
planına diqqətlə də yadda qaldı. COVİD-19-la
bərabər ölkə əhalisinin səhiyyə mədəniyyəti,
davranış mədəniyyəti, hüquq mədəniyyəti
ön plana çıxdı. Vətəndaşımız,
bu planda (kiçik istisnalar xaric), öz yüksək mədəni
səviyyəsini, anlayış mədəniyyətini göstərdi.
Dövlətimiz
COVİD-19-a qarşı qlobal əməkdaşlıq
mühitinin yaranması üçün öncül mövqe
tutdu, Azərbaycan Prezidentinin təşəbbüsü ilə
Türk Şurası, Qoşulmama Hərəkatı, nəhayət,
BMT Baş Assambleyası müzakirələr apardı, qətnamələr
qəbul edildi, mövzu üzrə beynəlxalq durum dəyərləndirildi
və s. Dövlətimiz bir sıra ölkələrə, o
cümlədən Dünya Səhiyyə Təşkilatına ianələr etdi.
Mart-aprel
aylarında Dağlıq Qarabağda qondarma rejimin qondarma
“seçki” oyununa və Şuşada qondarma “andiçmə mərasimi”nə
münasibətdə vətəncanlılıq, Qarabağa
bağrımızın, ürəyimizin başı ilə
bağlılıq mədəniyyəti özünü
göstərdi. Hətta mədəniyyət beşiyimizin
tapdaq altında zorən “andiçmə” oyununa səhnə
olmasına dözməyən vətəndaşın
“Şuşanı vur!” çağrısına,
yanğısına dövlətin təmkinli yanaşma mədəniyyəti
ilə qarşılaşdıq... Bir müddət
bəlkə anlaşılmazlıq kimi görünən o məqama,
Ali Baş Komandanın 44 günlük Vətən müharibəsi
zamanı xalqa müraciətlərində tam aydınlıq gəldi.
Ümumən Vətən müharibəsi günlərində
Azərbaycan əsgəri döyüş mədəniyyəti
nümayiş etdirdi, döyüşdə qızıl ləyaqət
göstərdi. Azərbaycan əsgəri düşmənlə
döyüş meydanında mübarizə apardı, onu zərərsizləşdirdi,
texnikasını sıradan çıxardı, ancaq uşaqla,
qadınla, qoca ilə işi olmadı. Atılmış
erməni uşağı, qadını, qocası Azərbaycan
əsgərinin şəfqətini gördü.
Düşmən isə ön cəbhədən uzaqdakı Gəncəni,
Bərdəni, Tərtəri, başqa şəhərlərimizi,
kəndlərimizi kasetli bombalarla, qadağan edilmiş raketlərlə
atəşə tuturdu… Özü də, gecədən
keçmiş, uşaqlar yatağındaykən...
2020-ci ilin iyulunda dövlət sərhəddinin Tovuz
istiqamətində yaşananlarla xalqımızın Orduya məhəbbəti,
hərb mədəniyyəti zatən ön plana
çıxmışdı. “Könüllülər ili”ndə
könüllü şəkildə, dəstə-dəstə
səfərbərlik və hərbi xidmətə
çağırış idarələrinə axın edən
gənclərimiz, orta yaşlılarımız,
yaşlılarımız… Vətənə məhəbbətin
bizim üçün bir milli mədəniyyət örnəyi,
xəlqi xüsusiyyət olduğunu parlaq şəkildə
göstərdi. Generalımız başda
olmaqla Tovuzda şəhid olan hərbçilərimizin,
mülki vətəndaşımızın dəfnində,
onların ailə üzvlərinə diqqət və
qayğıda, xalqımızın öz dəyərlərinə,
öz şəhidlərinə, qəhrəmanlarına
münasibət mədəniyyəti bir daha göründü.
Təəssüf ki, 2020 Azərbaycan incəsənəti
üçün bir sıra itkilərlə də yadda qalacaq. Bir yandan yeni sənət əsərləri,
mədəni-kütləvi təqdimatlar, çəkilişlər,
tamaşalar, festival, simpozium və qastrollar ertələndi...
Ümid edək ki, 2021-ci ildə bu ertələnmələr də
öz məntiqi sonluğuna çatar, sənətin estetik dəyərləri
yalnız virtual deyil, canlı təmaslarla da dalğa-dalğa
yayılar, könüllərə yol tapar, yeni ünvanlar
qazanar...
Respublikamız
2020-ci ildə bir neçə dəyərli sənət
adamını itirdi: Teymur Mustafayev, Mayis Ağabəyov, Etibar
Babayev, İsmayıl Dadaşov, Etibar Qasımbəyli, Sabir
Ələsgərov, Kamil Məmmədov...
Fevralın
29-da kino və teatr aktyoru, Xalq artisti Ağaxan Salmanlı,
martın 12-də Lənkəran Dövlət Dram
Teatrının rejissoru, Əməkdar artist Adil Zeynalov,
martın 16-da Xalq artisti Rafael Dadaşov, aprelin 16-da Xalq artisti,
kino və teatr aktyoru, rejissor Rafiq Əliyev, mayın 8-də Azərbaycan
kinosunun Gülnazı – aktrisa, diktor və mədəniyyət
xadimi Tamara Gözəlova-Ağamirova, iyulun 5-də Əməkdar
artist, Akademik Milli Dram Teatrının aktyoru Tofiq Hüseynov,
iyulun 23-də Azərbaycan kino sənətində Ulduz və
Maya obrazları ilə yaddaşlarda qalan aktrisa və
pianoçu Tamilla Rüstəmova, noyabrın 20-də Əməkdar
artist, C.Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan
Dram Teatrının aktyoru Rəşid Səməndər,
noyabrın 24-də tanınmış aktyor, Xalq artisti Əjdər
Həmidov, noyabrın 26-da Əməkdar artist İbrahim
Əliyev, dekabrın 20-də Əməkdar artist, Dövlət
Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyoru Atabala Səfərov,
dekabrın 21-də Azərbaycan kinosunun və teatrının
tanınmış nümayəndəsi, ilk “Bahar
qız”ımız Səfurə İbrahimova, dekabrın 26-da
Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının
aktrisası, Əməkdar artist Almaz Mustafayeva, dekabrın 31-də,
ötən ilin son günündə Azərbaycan Dövlət
Akademik Musiqili Teatrının aktyoru Ağaxan Şərifov bu
dünyaya əbədi göz yumdu...
Yenidən, ötən ilin əsas hadisəsi 44
günlük Vətən müharibəsinə qayıtmaq istəyirəm. Bu müharibədə
bir neçə sənətçi, mədəniyyət
işçisi yaxud onların ailə üzvü də
iştirak edirdi. Noyabrın 2-də gənc
aktyor Samir Qəfərli döyüşlərdə qəhrəmancasına
şəhid oldu.
Artıq adı dillər əzbəri olmuş, gözəl
səsə malik Xudayar Yusifzadə də Vətən
müharibəsində şəhid oldu. Daha onun ecazkar səsi ilə
yeni mahnılar dinləyə bilməyəcəyik, ancaq
“Xudayar təsnifi” ilə, “Azərbaycan Bayrağı” ordeni ilə,
şəhidlik mərtəbəsi ilə təsəlli
tapacağıq…
Dövlət
Akademik Milli Dram Teatrının aktyoru Əli Nurun oğlu,
leytenant Rövşən Nurzadə, Xalq artisti Mənsum
İbrahimovun qardaşı oğlu İsrafil Zülfüqar
oğlu İbrahimov, Xalq artisti Zabit Nəbizadənin
bacısı oğlu Xalid Zahir oğlu Məcdinov şəhadət
şərbəti içdi…
Gücümüzün,
qələmimizin yetdiyi qədər hər bir sənətkarımızı,
sənətkarımızın ailə üzvünün
yanında olmağa çalışdıq, yazı yazdıq,
ürək sözlərimizi bölüşdük…
Yəqin gün keçdikcə başqa şəhidlərimiz
haqqında əlavə bilgilər əldə edəcəyik. Hamısının ruhu
qarşısında dərin ehtiramla baş əyirik! Sənətindən,
peşəsindən, yaşından, qohumluq dərəcəsindən
asılı olmayaraq, şəhidlərimiz hər zaman əzizdir;
onların sənəti, peşəsi, eşqi, məhəbbəti
Vətəndi, vətəndaşlıqdı, vətənpərvərlikdi,
vətəncanlılıqdı, Vətən uğrunda
ölümün üstünə getməkdi!
Vətən müharibəsində Azərbaycan
xalqının vətənsevərliyinin necə yüksək
mədəni-mənəvi kateqoriya təşkil etdiyi gün
kimi aydın oldu. Azərbaycan Prezidenti Laçının azad olunması
münasibətilə xalqa müraciətində deyib:
“Yaralanmış və ağır vəziyyətdə olan əsgərlərimiz
hospitallarda, xəstəxanalarda deyirdilər ki, tezliklə
sağalaq, qayıdaq döyüş bölgəmizə.
Şəhidlərimizin
ruhu şad olsun, valideynləri onları dəfn edərkən
deyirdilər ki, Vətən sağ olsun. Deyirdilər ki, ancaq
irəli, ancaq irəli! Allah bütün şəhidlərimizə
rəhmət eləsin!
...Evi
dağılmış insanlar o dağıntılardan
çıxarkən deyirdilər ki, ancaq irəli. Bilirsiniz, bunu hər kəs bilməlidir və biz
bütün dünyaya göstəririk ki, biz böyük
xalqıq, yenilməz xalqıq. Biz
döyüş meydanında, siyasi müstəvidə Qələbə
qazanmışıq və bu Qələbə ölkəmiz
üçün yeni dövr açır. Bu dövr
inkişaf, təhlükəsizlik, tərəqqi dövrü
olacaqdır”...
Bax, bu sözlər bizim xəlqi duruş mədəniyyətimizi,
mədəniyyətimizin qatlarını, etnoqrafik
yaddaşımızdan süzülüb gələn gözəllikləri
ifadə edir.
Gələcəyimiz
bu günümüzdən daha parlaq olacaq!
44
günlük müharibə sonucunda mədəniyyət
beşiyimiz Şuşa, ayrı-ayrı
şəhər və kəndlərimizdəki tarixi-mədəni
abidələrimiz, tapınaqlarımız, görkəmli sənətkarların
məzarları, muzeylər, mədəniyyət müəssisələrimiz
azad olundu. Təəssüf ki, onların bir çoxu tanınmaz
halda, erməniləşdirilmiş, yaxud tam
dağıdılmış haldadır… Kitabxanalar, teatrlar
darmadağındı… Dövlət
başçımızın sözləri ilə ifadə etsək,
“Hər tərəfi dağıdıblar, elə bil ki, vəhşi
qəbilə keçib oradan”…
Hamısını
bərpa edəcək, tikəcək, quracağıq,
canlandıracağıq!
2020-ci il həm də Mədəniyyət Nazirliyində
ciddi kadr dəyişiklikləri ilə yadda qaldı. Artıq nazirlikdə yeni ab-hava yaranıb. Ümidvarıq, nazirliyin həyatında
başlamış yeni dönəm vətəndaş məmnuniyyəti,
mədəni irsin qorunması, mədəniyyətimizin beynəlxalq
səviyyədə təbliği, mədəniyyət
işçilərinin sosial müdafiəsi və digər sahələrdə
irəliləyişlərlə müşahidə olunacaq.
2020-ci il mədəniyyət, incəsənət
dünyamız və parlamentimizin əməkdaşlığı,
dövlət mədəniyyət siyasəti, mədəniyyət
sahəsində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi
yönündə də yaddaqalan oldu. Belə ki,
parlamentin Mədəniyyət Komitəsi yeni tərkibdə
formalaşdırıldı. Komitəmiz
ardıcıl surətdə mədəniyyət, incəsənət
xadimləri ilə məsləhətləşmələr
apardı, onların fikir və mülahizələrinin
qanunvericilik planında həlli üzərində işlənildi;
eləcə də, sənət adamlarının müxtəlif
səpkili qayğıları haqqında əlaqədar
orqanlara müraciətlər edildi. Komitəmizin illik
iş planına uyğun müzakirələr
aparıldığını, bu müzakirələrdə əlaqədar
dövlət orqanlarının rəhbərlərinin, ekspertlərin
dəvət edildiyini də vurğulamaq istərdim. Onu da əlavə edim ki, aktual mədəniyyət məsələləri
ilə bağlı çoxsaylı mətbu
çıxışlarımız, o cümlədən
qardaş ölkələrin (Türkiyə, Qazaxıstan,
Özbəkistan və b.) media orqanlarında
çıxışlarımız oldu.
“Qarabağ
hekayələri”nin özbək, qazax,
qırğız dilinə çevrilməsini, kitab şəklində
çapını təşkil etdik. Daşkənd
və Nur-Sultanda kitablarımız çıxdı,
Bişkekdəki kitab çap prosesindədir.
Bütün bunlar, yeni dövrün
çağırışlarına uyğun şəkildə,
mədəni irsin qorunması, mədəniyyətimizin təbliği,
mədəniyyətə, mədəni mübadiləyə
dair hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi və
beynəlxalq mədəni əməkdaşlıq
baxımından əlamətdardır.
2020-ci il boyunca bir sıra sənət xadimlərimizin
yubileyləri oldu. Elə sənətkarlar oldu,
onların öncədən planlaşdırılmış
yubiley tədbirləri pandemiya məhdudiyyətləri səbəbindən
keçirilmədi, lakin burada da, bir hikmət vardır.
Beynəlxalq Türk Akademiyasının prezidenti Darhan
Kıdıralinin sözləri ilə desək, Əbdürrəhim
bəy Haqverdiyevin 150, Üzeyir bəy Hacıbəylinin 135
illik yubiley mərasimləri, gec də olsa, doğma
Şuşada keçiriləcək…
Əlbəttə, mədəniyyətimizdən, incəsənətimizdən danışarkən Heydər Əliyev Fondunun və onun prezidenti, ölkəmizin Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın bu sahədə gördüyü işləri xüsusi qeyd etmək lazımdır. Mehriban xanımın özünün və rəhbərlik etdiyi Fondun Azərbaycan mədəniyyət tarixində oynadığı rol danılmazdır. 2020-ci ilin bütün mürəkkəbliklərinə baxmayaraq, yenə Mehriban xanım, Heydər Əliyev Fondu sənət xadimlərinin, mədəniyyət işçilərinin ümid yeri, ümidlərinin doğrulduğu ünvan oldu...
P.S.
Vətən müharibəsində xalqımızın minlərlə qəhrəman övladı ilə bərabər mədəniyyət işçiləri də iştirak ediblər. Ölkəmizin ərazi bütövlüyü, torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi uğrunda şəhidlik zirvəsinə ucalanlar sırasında onları da unutmuruq:
Füzuli rayon 3 nömrəli Uşaq musiqi məktəbinin müəllimi Toğrul Rüfət oğlu Hacıyev;
Qobustan şəhər Rəşid Behbudov adına Uşaq incəsənət məktəbinin müəllimi Rauf İlyas oğlu Əliyev;
Gəncə şəhər Nizami məqbərəsinin bələdçisi Hikmət Lətif oğlu Məmmədov;
Göyçay şəhər Uşaq musiqi məktəbinin müəllimi Alim Səhrab oğlu İbrahimov;
Cəbrayıl rayon Mahmudlu kənd Uşaq musiqi məktəbinin müəllimi Zamin Vahid oğlu Rəhimov;
Lənkəran şəhər Mədəniyyət Mərkəzinin kurs rəhbəri Tural Rövşən oğlu Hümmətov;
Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrının əməkdaşı Əliağa Eldəniz oğlu Məmmədov.
Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin.
Qənirə
PAŞAYEVA
Milli
Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri
Mədəniyyət.- 2021.- 8
yanvar.- S.4.