Rejissorlar ona həmişə
rol verirdilər
Təəssüf ki, belə
istedad sahibinə kinoda ancaq kiçikplanlı
rollar həvalə olunub
Kinonun və dublyaj sənətinin uğur qazanmasında təcrübəli teatr aktyorlarının rolu böyükdür. Təsadüfi deyil ki, xarakterik rollar ifaçısı kimi tanınan aktyorların bir çoxunun ekran obrazları həm də ifadəli səsinə görə diqqət çəkib, sevilib.
Xalq artisti Elxan Ağahüseynov
(1942-2009) da milli kinomuzda oynadığı
rolları və dublyajdakı fəaliyyəti
ilə kinosevərlərin
yaddaşında iz salıb, eləcə də televiziya tamaşalarındakı maraqlı,
məzmunlu obrazlarına
görə sənət
uğuruna uğur qatıb.
Sənətsevər gənc hələ Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunda (indiki ADMİU) aktyorluq təhsilindən öncə
Akademik Milli Dram Teatrının yardımçı
heyətində işləyib. 1967-ci ildə instituta, özü də teatrın baş rejissoru Tofiq Kazımovun kursuna qəbul olub. 1971-ci ildə təhsilini
başa vurduqdan sonra təyinatı akademik teatra verilib. Qırx ilə yaxın
bu sənət ocağında çalışıb.
Ardıcıl olaraq kinoya da çəkilib, dublyajda fəaliyyət göstərib.
İlk dəfə görkəmli
kinorejissor Əjdər
İbrahimovun quruluş
verdiyi “İyirmialtılar”
(1966) filmində matros
rolunu səsləndirən
aktyor bundan sonra “Dəli Kür”də mollaxana şagirdi, “Ad günü”
filmində qəssab,
“Qara gölün cəngavərləri”də qoçu,
“Bayquş gələndə…”
filmində milis işçisi və digər yerli filmlərdə müxtəlif
obrazları, həmçinin
bir sıra xarici kino personajlarını
səsləndirib.
Aktyorun təkcə “Arxadan vurulan zərbə” filmində Qurd Cəbrayıl obrazını
(korifey sənətkar
Yusif Vəliyevin yaratdığı personajın
(Fəttah) keçmişi)
səsləndirməsini xatırlamaq
kifayətdir ki, ekran hadisələrinin incə məqamlarına qədər cilalanması bir daha təsdiqini
tapsın. Təəssüflər olsun ki, belə bir istedad
sahibinə həm dublyaj fəaliyyətində,
həm də kamera qarşısında kiçikplanlı rollar həvalə olunub. Buna baxmayaraq aktyorun
yaradıcılığı diqqət çəkir, maraq doğurur.
Əməkdar artist Loğman Kərimovun
sənət dostu haqqındakı qeydlərindən:
“Elxan Ağahüseynovun
səsi tanınan səslər sırasındadır.
Onu hələ məktəb illərindən tanıyırdım.
Məktəbdə oxuyarkən Azərbaycan
Televiziyasına, “Azərbaycanfilm”
kinostudiyasının dublyaj
studiyasına dəvət
olunurdum. Onunla tez-tez
rastlaşırdım. Səhər televiziyaya gedəndə onu artıq orda görürdüm.
Səhər saat
8:30-da hansısa bir
radio tamaşasında səsini
yazırdı. Oradan çıxandan
sonra teatrda məşqə gedirdi.
Günorta məşqdən çıxıb yollanırdı
kinostudiyaya və yaxud dublyaja. Oradan da televiziyada hazırlanacaq hansısa bir tamaşanın məşqinə gedirdi, sonra isə Akademik Dram Teatrındakı
hər hansı bir rolunu oynamağa
yollanırdı. Bunların hamısı
mənim gözümün
qabağında olub.
Elxan işini elə qururdu ki, bunların
heç birinə gecikmirdi. Sonralar onun çoxşaxəli
yaradıcılığını xatırlayanda fikirləşirdim
ki, əgər Elxan bu qədər
filmdə, tamaşada iştirak edirdisə, deməli, nizam-intizamlı
aktyor olub, heç kimi narazı salmayıb, vaxtında çəkilişlərə
gəlib. Buna görə də rejissorlar ona həmişə rol verirdilər. O da rejissorların istədiyindən
artığını ərsəyə
gətirirdi.
O, bir gecədə 24 vərəqlik mətni əzbərləyib səhər
məşqə gələn
aktyor idi. Həddindən artıq məsuliyyətli
insan idi. “Ağ atlar üçün
vals” televiziya
tamaşasında tərəf-müqabil
olduq. Burda da heç bir çətinliyimiz olmadı, dialoqlarımız
da çox səmimi və rahat alındı.
Baxmayaraq ki, gözünün nuru getmişdi, demək olar ki, 90 faiz görmürdü. Aktyor dostları
səhnədə ona kömək edirdilər, haradan çıxıb hara getməsini başa salırdılar.
Rolunu elə ustalıqla oynayırdı ki, tamaşaçı heç
nə hiss etmirdi.
Televiziya tamaşalarında, “Səhər
görüşləri”ndə mütəmadi iştirak edirdi. Teatrda da rolları
çox idi. Hətta bir dəfə Xalq artisti Həsənağa
Turabov ona, “Elxan, nə vaxt televizora baxıram səni görürəm. Bu ölkədə səndən
başqa aktyor yoxdu?” – deyə
zarafatla müraciət
edib. Elxan da zarafatla cavab verib ki,
“Həsənağa, məndə
hansı filmə baxıram elə səni görürəm”.
Şən, zarafatcıl
insan idi...”.
Kiçikplanlı rollarla yadda qalmaq xarakterik rol ifaçısı, sənət bilicisi olmaq deməkdir. Kiçik
rolu filmin aparıcı qüvvəsinə
çevirən aktyorlara
isə rejissorların
həmişə ehtiyacı
var. Elxan Ağahüseynovun
“Axırıncı aşırım”
filmində oynadığı
komsomolçu, “Nəğmə
dərsi”ndə satıcı,
“Qatır Məmməd”də
mülki geyimli adam, “İstintaq”da Dadaşov, “Dantenin yubileyi”ndə film səsləndirən
aktyor, “Onun bəlalı sevgisi”ndə
sərgi iştirakçısı
və digər epizodik ekran obrazlarının mövzuya
uyğun davranış
və jestləri hadisələrin gerçəkliyini
təsdiqləyib, rolların
yaradıcılıq diapazonuna
dar gəldiyini vurğulayıb. Aktyorun kiçikplanlı rollara çəkilmə səbəbinə
Əməkdar incəsənət
xadimi, rejissor Bəhram Osmanov aydınlıq gətirir:
“Hərdən ondan hər kiçik rola niyə razı olduğunu soruşanda “Bu sənəti
sevirəm axı”, – deyə cavab verirdi. Elxan hər bir rolunu
peşəkar oynayırdı,
kütləvi səhnələrə
belə çıxırdı.
Bəzən məşqlərdə kiçikhəcmli roluna rejissordan tapşırıq
gəlməyəndə özü
rol üçün xarakter düşünüb
tapır, ustalıqla təqdim edirdi. Bu da təsadüfi
deyildi.
Azərbaycan Televiziyasında hazırlanan
hekayə axşamlarında
bəzi hallarda dörd rol oynayırdı,
hamısı da bir-birindən fərqlənirdi. 1988-ci ildən ömrünün
axırına kimi onunla yaradıcılıq
əlaqələrimiz olub.
Mənim
quruluş verdiyim “Lal” (qısametrajlı bədii) filmində və bir neçə
(“Yurd yeri”, “At ilinin birinci ayı” və s.) televiziya tamaşamda oynayıb. Biz bir-birimizi çox gözəl anlayırdıq.
Onunla birlikdə qastrol səfərlərində də
olmuşam. Çox gözəl
yol yoldaşlığı
var idi. Ləyaqətli, şəxsiyyətli
insan idi...”.
Televiziya tamaşaları kinoya uğur gətirən aktyor peşəkarlığı
üçün başlanğıcdır. Bu mənada mühüm həyat faktlarını kamera qarşısında sərbəst təqdim edən, həmçinin yaradıcılıq təcrübəsini
genişləndirən aktyorlar
üçün televiziya
tamaşaları məktəbdir.
Kino fəaliyyəti ilə
paralel olaraq televiziya tamaşalarında
da mütəmadi çıxış edən
Elxan Ağahüseynovun
oynadığı Güləli
(“Kişilər”), nəzarətçi
(“Adı sənin, dadı mənim”), Qəmbər (“Evləri köndələn yar”), zabit (“At ilinin birinci ayı”) və digər rolları insan münasibətlərinin dəqiq
şərhini verir, cəmiyyətdə baş
verən hadisələrin
və davranışların,
sözün əsl mənasında, sosial tədqiqatçısına çevrilir. Təsadüfi deyil ki, onun
televiziya tamaşalarındakı
irili-xırdalı hər
bir rolu bu gün də
maraqla izlənilir.
Aktyorun xarici dramaturqların əsərləri
əsasında hazırlanan
televiziya tamaşalarındakı
obrazları da inandırıcıdır, koloritlidir. “Astana” (müəllif Aleksey Dudarev)
televiziya tamaşasındakı
Nikolay, “Altı nömrəli palata” (Anton Çexov) tamaşasındakı
keçmiş zabit obrazları aktyorun uğurlu rollarındandır.
Hər iki tamaşada tərəf-müqabili
olan Əməkdar
artist Abbas Qəhrəmanovun
fikirləri aktyor haqqındakı düşüncələrimizi
dərinləşdirir: “Elxan
xarakterik aktyor idi. Belə şəxslər səmimi olur və seçilirlər, onlarla ünsiyyət qurmaq da rahat
olur. O, çox istedadlı idi, rollarını ciddi oynayırdı. Məşq üçün ayırdığı dəftərdə
hərfləri həmişə
böyük yazırdı.
Əvvəl buna təəccüblənirdim.
Sonra anladım ki, bu, gözlərindəki problemə görədir.
Ömrünün son illərində əlindən tutub səhnəyə çıxarırdılar.
Gözlərində problem olmasına baxmayaraq heç nədən şikayət
etmirdi və həmişə pozitiv ruhda olurdu.
Mədəni, zarafatı yerində edən, dəyərli insan idi. İnsanlarla ünsiyyət qurmağı bacarırdı. Həmişə də otağında adam olurdu. Çay içirdik, söhbət edirdik. Xoş əhval-ruhiyyəli, parlaq insan idi. Rauf Kazımovskinin rejissorluğu ilə hazırlanan hekayə axşamlarında tez-tez çıxış edirdi, həmişə də hazırlıqlı gəlirdi. Çox zəhmətkeş idi...”.
Əməkdar artist Kazım Həsənquliyev də həmkarını ehtiramla yada salır: “Elxan müəllimlə işdən sonra evə gedəndə çox vaxt yolüstü söhbət edirdik. İlk baxışdan zəhmli görünsə də, söhbət əsasında səmimi insan olduğu aydın olurdu. Söhbətlərindən hiss edirdim ki, ailəsini çox sevir. Yoldaşı Nazilə xanımdan, oğlanları Adil və Emildən razılıq edirdi, qayğıkeş ailə başçısı idi. Televiziyada hazırlanan tamaşalara mütəmadi olaraq dəvət alırdı. Xarakterik rollar ifaçısı idi, hətta uşaq tamaşalarında da oynayırdı. Daxilən zəngin aktyor idi. Buna görə də imza atdığı hər bir yaradıcılıq işi uğurlu olurdu...”.
Şəhla ƏMİRLİ
kinoşünas
Mədəniyyət.- 2022.- 7 dekabr.- S.7.