Milli təsviri sənətin böyük
təəssübkeşi
Kazım Kazımzadə-110
Təsviri sənət
tariximizdə geniş
yaradıcılıq fəaliyyəti
ilə tanınan sənətkarlarımızdan biri
də Xalq rəssamı Kazım Kazımzadədir. O, yaradıcılığı
boyu milli adət-ənənələrə, etnoqrafiya və geyim tariximizə ürəkdən bağlanıb.
Teatr tamaşalarına
və filmlərə maraqlı geyim eskizləri çəkib.
Təsadüfi deyil ki, “Atları yəhərləyin” bədii
filminin geyim eskizlərinə görə
respublika Dövlət
mükafatına layiq görülüb. Bu il sənətkarın anadan olmasının 110 illiyidir.
Kazım Məmmədəli
oğlu Kazımzadə
10 avqust 1913-cü ildə
Bakıda dünyaya göz açıb. Pedaqoji Texnikumu müvəffəqiyyətlə başa vurduqdan sonra təyinatla Dəvəçi rayonuna
(indiki Şabran) göndərilir. Orada bir müddət müəllim işləyir...
Rəssamlığa erkən çağlardan maraq göstərmişdi.
Tələbə ikən
müəllimləri onun
rəssamlıq istedadını
görmüş və
bu sahə üzrə də təhsil almasını tövsiyə etmişdilər.
Odur ki, 1936-cı ildə Bakıda Rəssamlıq Texnikumuna daxil olur. Sonra
İ.Y.Repin adına Sankt-Peterburq Boyakarlıq, Heykəltaraşlıq və
Memarlıq İnstitutunda
təhsil alır.
Onu da qeyd edək ki, görkəmli sənətkarın həyat
yolları hamar olmayıb. 1941-ci ildə müharibə başlayanda
o da orduya çağırılır. Bir
il sonra hərbi qulluqdan tərxis olunur. Bakıya qayıdır və Azərbaycan Dövlət İncəsənət
Muzeyinin (indiki Milli İncəsənət
Muzeyi) direktoru təyin edilir. Bu arada “Cəbhə
yollarında” silsiləsindən
müharibənin fəlakətlərini
göstərən rəsm
əsərləri də
yaradır.
Sənətkar əsasən kitab illüstrasiyası və dəzgah qrafikası sahəsində çalışıb.
Ayrı-ayrı bədii
əsərlərə çəkdiyi
illüstrasiyalar, kitablara
verdiyi bədii tərtibat mütəxəssislər
tərəfindən rəğbətlə
qarşılanıb. Bu
sırada Nizami Gəncəvinin “İsgəndərnamə”,
“Sirlər xəzinəsi”,
“Leyli və Məcnun”, “Xosrov və Şirin” poemalarına, eləcə
də uşaqlar üçün işlənmiş
“Fitnə”, “Sehrli üzük”, “İsgəndər
və çoban” kitablarına çəkdiyi
illüstrasiyaları xüsusi
qeyd edə bilərik.
Araşdırmalardan məlum olur ki, o, Azərbaycan folkloruna və klassik ədəbiyyatına
yaxşı bələd
olub. Yaradıcılıq
fəaliyyəti dövründə
“Kitabi-Dədə Qorqud”
eposuna, Şah İsmayıl Xətai, Mirzə Şəfi Vazeh və başqa
klassiklərin əsərlərinə
də müraciət edib.
Kazım Kazımzadənin
çəkdiyi əsərlər
keçmiş SSRİ-nin
müxtəlif şəhərlərində,
habelə xarici ölkələrdə keçirilən
sərgilərdə uğurla
nümayiş etdirilib.
Onun eskizləri əsasında həm də gözəl xalçalar toxunub.
Sənət sahəsində uğurlarına
görə 1943-cü ildə
respublikanın “Əməkdar
incəsənət xadimi”,
1964-cü ildə isə
“Xalq rəssamı” fəxri adlarına layiq görülən Kazım Kazımzadənin
ömrünün əlli
ili Azərbaycan Dövlət İncəsənət
Muzeyi ilə bağlı olub. Onun rəhbərliyi dövründə muzeyin fondları dəyərli sənət əsərləri
ilə zənginləşir,
bu nümunələr
Azərbaycanla yanaşı,
müxtəlif ölkələrdə
təqdim olunur.
Rəssam həm
də dünya miqyasında tanınan muzey mütəxəssisi kimi təsviri sənətimizin təbliği
sahəsində uğurla
fəaliyyət göstərib.
Uzun illər Beynəlxalq Muzeylər Şurası (ICOM) SSRİ Komitəsinin
üzvü olub.
1992-ci ildə isə,
vəfatından az öncə yenicə təsis edilən ICOM Azərbaycan Milli Komitəsinin üzvü seçilmişdi.
Muzey işi
vaxtının çox
hissəsini alsa da, yaradıcılığa
imkan tapırdı. Bakıda Səməd Vurğun və Üzeyir Hacıbəylinin
ev-muzeylərinin, Qazaxda
Vurğun Poeziya evinin, Lənkəran Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyinin
ilk bədii tərtibatını o vermişdi.
Tarixi-inqilabi mövzuda
silsilə rəsmlər
(“Bakıda inqilabi-tarixi
hadisələr”, “416-cı diviziya döyüşdə”,
“Azad Kubada”, “İraq lövhələri”
və s.) də yaradır. Kinofilmlərə,
dram və opera tamaşalarına, o cümlədən Üzeyir
Hacıbəylinin “Leyli
və Məcnun”, “Koroğlu” operalarına geyim eskizləri hazırlayır. Rəssam
“Kirpi” jurnalı ilə fəal əməkdaşlıq edib,
satirik illüstrasiyaları
böyük maraqla qarşılanıb
Azərbaycan müstəqilliyini bərpa
etdikdən sonra Bakı Şəhər Partiya Komitəsinin binası Dövlət İncəsənət Muzeyinə
verilir. K.Kazımzadənin
rəhbərliyi ilə
qısa müddətdə
muzeyin yeni ekspozisiya bölmələri
təşkil edilir. Fond və xidmət
otaqlarının sayı
artırılır. Uzun
illər saxlanclarda qalan qiymətli sənət əsərlərinin
geniş tamaşaçı
kütləsinə çatdırılmasına
şərait yaradılır.
K.Kazımzadə respublikada sənətşünas
və muzey üzrə mütəxəssislərin
yetişdirilməsinə də
mühüm töhfələr
verib.
Sənətşünas, Əməkdar incəsənət
xadimi Ziyadxan Əliyev rəssamın 80
illik yubileyi münasibətilə nəşr
olunan “Sənətkar ömrü” kitabında yazır: “Bu gün İncəsənət
Muzeyinin divarlarında
Kazım müəllimin
nəfəsi, hər eksponatda əllərinin hərarəti, sənət
yanğısı duyulmaqdadır.
Sənət fədaisinin
doğma evindən də artıq sevdiyi, ömrünün ən gözəl günlərini bəxş
etdiyi muzey ölməz sənətkarın
ənənələrini qoruyub
saxlamalıdır...”.
Xalq rəssamı,
Dövlət mükafatı
laureatı və fədakar muzey mütəxəssisi Kazım
Kazımzadə 4 oktyabr
1992-ci ildə, 79 yaşında
vəfat edib.
S.Fərəcov
Mədəniyyət.-
2023.- 23 avqust.- S.7.