Mədəniyyətimizin böyük hamisi
Ümummilli lider
Heydər Əliyev böyük siyasətdə
olduğu bir qərinədən artıq
dövrdə, doğma
xalqının taleyində
tarixi rol oynamaqla bərabər, mədəni irsimizin qorunması və zənginləşdirilməsi, milli
incəsənətin, ədəbiyyatın
inkişafı, respublikada
mədəni-maarif işinin
qabaqcıl səviyyədə
təşkili sahəsində
də müstəsna xidmətlər göstərib.
Heydər Əliyevin
mədəniyyətə diqqət
və qayğısı
onun dövlət xadimi kimi fəaliyyətinin
bütün mərhələlərində
– sovet Azərbaycanına
rəhbərlik etdiyi illərdə, Moskvada,
SSRİ rəhbərliyində çalışdığı vaxtda və müstəqil Azərbaycana
onillik prezidentliyi dövründə tarixin yaddaşına çoxsaylı
səhifələrlə yazılıb.
O, hər zaman və hər yerdə Azərbaycan mədəniyyətinin böyük
hamisi olub. Bununla bağlı illərin xronikasından seçdiyimiz məqamları
“Heydər Əliyev İli”nə töhfə olaraq diqqətinizə təqdim
edirik...
(əvvəli ötən sayımızda)
1984-cü il 6-7 sentyabr
Sov.İKP MK Siyasi Bürosunun üzvü, SSRİ Nazirlər
Soveti sədrinin birinci müavini Heydər Əliyev Bakıya növbəti gəlişi zamanı bir sıra orta
ümumtəhsil və
texniki peşə məktəblərinin vəziyyəti,
tədris prosesi ilə tanış olub.
1985-ci il 22-23 fevral
Azərbaycandan SSRİ Ali Sovetinə deputatlığa namizəd
göstərilən Heydər
Əliyev Bakıda bir sıra görüşlər
keçirib, o cümlədən
Lenin adına Sarayda (indiki Heydər Əliyev Sarayı) seçicilərlə
görüşüb.
1985-ci il 1 aprel
Sov.İKP MK Siyasi Bürosunun üzvü, SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini Heydər Əliyev Macarıstanın Moskvada keçirdiyi milli sərgisinin təntənəli açılış mərasimində çıxış edib.
1986-cı il 31 iyul
İki dəfə
Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Heydər
Əliyevin Naxçıvanda
büstü qoyulub.
Heydər Əliyev
Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına
1979-cu və 1983-cü illərdə
layiq görülmüşdü.
Bu adla iki
dəfə təltif olunanların vətənində
sağlığında büstü
qoyulurdu. Büstün
müəllifi görkəmli
heykəltaraş Xalq rəssamı Ömər Eldarov müsahibələrindən
birində söyləyir
ki, Heydər Əliyev məsuliyyətli
bir insan kimi bu məsələyə
də çox diqqətlə yanaşmış
və onu Moskvaya dəvət etmişdi. Büstü hazırlamaq üçün
Heydər Əliyevin fotoları çəkilmişdi.
Ömər Eldarov həmçinin Heydər Əliyevin iştirakı ilə natura eskizləri etmişdi. Büst 1986-cı ildə Naxçıvan şəhərindəki
Möminə xatın
meydanında ucaldıldı.
1986-cı il 18 noyabr
Heydər Əliyev
Moskvada Azərbaycanın
Xalq şairi, böyük söz ustadı Səməd Vurğunun 80 illik yubileyi münasibətilə
keçirilən mərasimdə
iştirak edib.
SSRİ rəhbərliyində gərgin iş rejiminə baxmayaraq Heydər Əliyev doğma respublikaya diqqətini əsirgəmir, o cümlədən dəstək göstərir, Sovet İttifaqının mötəbər salonlarında Azərbaycanın görkəmli mədəniyyət, ədəbiyyat xadimlərinin yubileylərinə həsr edilən tədbirlərin keçirilməsinə nail olurdu. Belə tədbirlərdən biri də Moskvada İttifaqlar Evinin Sütunlu salonunda Səməd Vurğunun 80 illik yubileyi oldu.
***
SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini kimi Heydər Əliyevin fəaliyyət
dairəsinə iqtisadi,
sosial-mədəni sahələrlə
yanaşı, SSRİ-nin
Yaxın Şərq, Mərkəzi və Cənub-Şərqi Asiya,
Latın Amerikası ölkələri ilə münasibətləri məsələləri
də daxil idi. Həmin ölkələrlə əlaqələrin
inkişafı istiqamətində
gördüyü işlər
onu xarici siyasət sahəsində dərin biliklərə malik dövlət xadimi kimi bütün
dünyada tanıtmışdı.
Siyasi Büronun
iclaslarında Sovet
İttifaqı daxilindəki
vəziyyət müzakirə
ediləndə də Heydər Əliyev rəhbərliyin səhvlərini
cəsarətlə söyləyirdi.
Artıq SSRİ rəhbəri
Mixail Qorbaçovda Heydər Əliyevin nüfuzuna qarşı siyasi qısqanclıq baş qaldırmışdı.
O, çıxış yolunu
onu vəzifədən
uzaqlaşdırmaqda görürdü. Bunun üçün isə “əsaslı səbəb”
tapılmalı idi.
1987-ci ilin may ayında halı qəfil pisləşən
Heydər Əliyevə
müəmmalı infarkt
diaqnozu qoyuldu. Məqsəd onun könüllü surətdə
istefaya getməsinə
nail olmaq idi. Nəticədə Heydər Əliyev SSRİ
rəhbərliyindəki vəzifələrindən
istefa verdi.
1987-ci il 21 oktyabr
Sov. İKP MK-nın plenumu “səhhəti ilə əlaqədar” Heydər Əliyevi Sov. İKP MK Siyasi Bürosunun üzvlüyündən azad
edib.
1987-ci il 24 oktyabr
SSRİ Ali Soveti
Rəyasət Heyətinin
qərarı ilə Heydər Əliyev SSRİ
Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsindən
azad edilib. Heydər Əliyev SSRİ
Nazirlər Soveti yanında dövlət müşaviri təyin edilib.
Heydər Əliyevin
istefasından bir neçə gün sonra Mixail Qorbaçovun
iqtisadi məsələlər
üzrə müşaviri
Abel Aqanbekyan Parisdə müsahibə verərək Dağlıq
Qarabağı Ermənistana
birləşdirməyin iqtisadi
cəhətdən daha
sərfəli olduğunu
və bu məsələ üzərində
xüsusi komissiyanın
işlədiyini bəyan
etdi. “L’Humanite” qəzetində dərc olunmuş həmin müsahibə ermənilərin
Dağlıq Qarabağda
separatçılıq hərəkatının
başlanması üçün
bir siqnal oldu.
Bunun ardınca
Mixail Qorbaçov və onun ermənipərəst
ətrafı Heydər
Əliyevi gözdən
salmaq üçün
kampaniya başlatdı.
İttifaq mətbuatında,
eləcə də Moskvanın göstərişi
ilə Azərbaycanda Heydər Əliyev əleyhinə kampaniyaya
70-80-ci illərdə vəzifədən
çıxarılmış şəxslər fəal cəlb olunmuşdu.
1988-ci ilin noyabrında
Heydər Əliyev öz xahişi ilə SSRİ Nazirlər Sovetinin nəzdində dövlət müşaviri
vəzifəsindən də
azad olundu, 1989-cu ilin aprelində isə “təqaüd yaşının çatması”
səbəbilə Sov.
İKP MK üzvlüyündən azad edildi.
1989-cu il 29 noyabr
“Teatralnaya jizn”
jurnalında Heydər
Əliyevin jurnalist Andrey Karaulova müsahibəsi dərc olunub. Heydər Əliyevin jurnalistin suallarına cavabları həmin dövrün hadisələri haqqında
aydın təsəvvür
yaradır.
Müsahibədə Heydər Əliyevin yaradıcı insanlara qayğıkeş münasibəti
də əksini tapıb. Jurnalistin Azərbaycanda yaradıcı
ziyalılar içərisində
dissidentliklə bağlı
sualına onun cavabı diqqət çəkir: “Ayrılıqda
götürdükdə bizdə
dissidentlər olmayıb.
Lakin, bəlkə də, dissidentlər ona görə olmayıb ki, biz onları, ümumiyyətlə, axtarmırdıq...”.
Heydər Əliyevin
müsahibədə səsləndirdiyi
bu fikir isə xüsusilə aktualdır: “Həmişə
insanı vəzifədə
olarkən tənqid etmək lazımdır ki, o öz qüsurlarını
düzəldə bilsin,
işini yaxşılaşdıra
bilsin. Təqaüdə
çıxdıqdan sonra
tənqid etmək xüsusi cəsarət tələb etmir... Mən təqaüddəyəm.
İndi Azərbaycanda
nə baş verdiyini, xalqımın həyatının necə
mürəkkəbləşdiyini böyük təəssüf
hissi ilə izləyirəm. Bütün
bunlar məni son dərəcə ağrıdır...”
Heydər Əliyev
bu fikirləri söyləyəndə qarşıda
Azərbaycanı böyük
təhlükələr gözləyirdi...
Hazırladı: V.Orxan
(davamı var)
Mədəniyyət.-
2023.- 7 iyun.- S.5.