UNESCO-dakı süfrəmiz:
lavaş və dolmadan sonra təndir çörəyi
Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi Mədəni
İrsinin Reprezentativ Siyahısında payımız artır
Xəbər verildiyi kimi, 2–7 dekabr tarixlərində
Paraqvayın paytaxtı Asunsion şəhərində UNESCO-nun
Qeyri-maddi mədəni irsin qorunması üzrə Hökumətlərarası
Komitəsinin 19-cu sessiyası keçirilir. Sessiyada ölkəmiz
Mədəniyyət Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasının
UNESCO yanında Daimi Nümayəndəliyi və UNESCO üzrə
Milli Komissiya tərəfindən təmsil olunur.
Komitənin builki sessiyası da Azərbaycan
üçün əlamətdar olub. Sessiyada “Azərbaycanda təndir
sənətkarlığı və çörəkbişirmə”
adlı milli nominasiya faylının Bəşəriyyətin
Qeyri-Maddi Mədəni İrsinin Reprezentativ Siyahısına
(Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity) daxil
edilməsi qərara alınıb.
UNESCO-nun Qiymətləndirici Orqanı tərəfindən
müvafiq meyarlar üzrə müsbət rəy alan nominasiya
faylına dair qərar dekabrın 3-də elan edilib.
Bununla UNESCO siyahılarında Azərbaycanın qeyri-maddi
mədəni irsi ilə bağlı elementlərin sayı 24-ə
çatıb. Onlardan 22-si Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi
Mədəni İrsinin Reprezentativ Siyahısında, 2-si isə
Təcili Qorunmaya Ehtiyacı olan Qeyri-Maddi Mədəni İrs
Siyahısında (List of Intangible Cultural Heritage in Need of Urgent
Safeguarding) yer alıb.
Qərarın elan edilməsindən sonra
çıxış edən ölkəmizin UNESCO yanında
daimi nümayəndəsi səfir Elman Abdullayev Azərbaycan
Respublikası adından UNESCO Qiymətləndirmə
Orqanına və Hökumətlərarası Komitəyə
xalqımızın mədəni irs nümunəsini dəstəklədiklərinə
görə təşəkkür edib.
Sessiyada çıxış edən Azərbaycan mədəniyyət
nazirinin müavini Səadət Yusifova da müsbət qərarın
qəbuluna görə Qiymətləndirici Orqana və Katibliyə
təşəkkür edib. Nazir
müavini qədim ənənələrə söykənən
təndir sənətkarlığının Reprezentativ
Siyahıya daxil edilməsinin xalqımız üçün əlamətdar
olduğunu vurğulayıb. Sürətlə müasirləşən
dünyada mədəni irsin qorunması və gələcək
nəsillərə çatdırılmasının xüsusi
önəm daşıdığını qeyd edən
S.Yusifova bu istiqamətdə Mədəniyyət Nazirliyinin təşəbbüslərindən
də danışıb. COP29 çərçivəsində
təqdim edilən İqlim üçün Mədəniyyət
(C4C) təşəbbüsü haqqında məlumat diqqətə
çatdırılıb.
Qeyd edək ki, “Azərbaycanda təndir sənətkarlığı
və çörəkbişirmə” adlı nominasiya
faylı Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən
2023-cü ildə Xarici İşlər Nazirliyi vasitəsilə
UNESCO-ya təqdim edilib.
Bu, Azərbaycanın mətbəx mədəniyyəti
ilə bağlı UNESCO siyahısına salınan
üçüncü irs nümunəsidir. 2016-cı ildə
“Nazik çörəyin hazırlanması və
paylaşılması mədəniyyəti – lavaş,
katırma, jupka, yufka” çoxmilli nominasiya faylı (Azərbaycan,
İran, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə),
2017-ci ildə isə Azərbaycanın təqdim etdiyi “Mədəni
kimliyin göstəricisi dolmanın bişirilməsi və
paylaşılması ənənəsi” adlı mili nominasiya
faylı Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi Mədəni
İrsinin Reprezentativ Siyahısına daxil edilib.
Onu da qeyd edək ki, Bəşəriyyətin
Qeyri-Maddi Mədəni İrsinin Reprezentativ Siyahısına
salınmış “Azərbaycanda təndir sənətkarlığı
və çörək bişirmə mədəniyyəti”
nominasiyasının sertifikatı Hökumətlərarası
Komitənin 19-cu sessiyası çərçivəsində
xüsusi mərasimdə ölkəmizin nümayəndə
heyətinə təqdim edilib.
Bu barədə UNESCO üzrə Azərbaycan
Respublikasının Milli Komissiyasından məlumat verilib.
***
Xatırladaq ki, UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs
üzrə siyahıları 2008-ci ildən, təşkilatın
bununla bağlı müvafiq konvensiyası (2003-cü ildə
qəbul olunub) qüvvəyə minəndən sonra tərtib
edilməyə başlanıb. Ötən illərdə
Hökumətlərarası Komitənin sessiyaları Azərbaycanla
bağlı mühüm qərarların qəbulu ilə yadda
qalıb.
O cümlədən ötən il dekabrın 6-da
Botsvananın Kasane şəhərində keçirilən
18-ci sessiyada Azərbaycanın qeyri-maddi mədəni irsi ilə
bağlı daha 4 element Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi Mədəni
İrsinin Reprezentativ Siyahısına daxil edilib. Onlardan ikisi Azərbaycan
və Türkiyənin birgə təqdim etdiyi “Balaban sənətkarlığı
və ifaçılıq sənəti” və “Sədəf sənətkarlığı”,
digər ikisi isə “Təzhib sənəti” (Azərbaycan,
İran, Tacikistan, Türkiyə, Özbəkistan), “İftar və
onunla bağlı sosial-mədəni ənənələr”
(Azərbaycan, İran, Türkiyə, Özbəkistan)
çoxmillətli fayllar olub.
Bir öncəki ildə (28 noyabr – 3 dekabr 2022-ci il) Mərakeşin
paytaxtı Rabatda keçirilən 17-ci sessiyada da ən
çox elementi qəbul edilən ölkələr arasında
Azərbaycan vardı.
Azərbaycanın pəhləvanlıq sənəti ilə
bağlı milli nominasiyası və ölkəmizin
iştirakı ilə təqdim olunan daha üç nominasiya
(çay mədəniyyəti, Molla Nəsrəddin lətifələri
və baramaçılıq-ipəkçilik sənəti) həmin
sessiyada qəbul edilmişdi.
Hazırda (5 dekabr tarixinə olan məlumat) UNESCO-nun
qeyri-maddi mədəni irslə bağlı siyahılarında
147 ölkənin ümumilikdə 766 irs elementi var.
Azərbaycan 24 qeyri-maddi mədəni irs elementi ilə
UNESCO reyestrində Çin Xalq Respublikası (44 element),
Türkiyə (30), Fransa (29), İran (26) və İspaniyadan
(25) sonra altıncı sıradadır.
Vüqar Orxan
Mədəniyyət .- 2024.- 6 dekabr(¹91).- S.1;8.