İlmələrlə həkk
olunmuş ömrün ensiklopediyası
2022-ci il mayın 11-i idi. Rəşada zəng vurdum ki,
gəl, bir ideya var. Və bizim bu ideya üçün 365
gün vaxtımız var...
Bir il sonra “Dövlətin memarı. Bir ömrün
ensiklopediyası” adını alacaq triptix-xalçanın
yaranma tarixçəsi belə başlamışdı.
2023-cü ildə Ulu öndər Heydər Əliyevin
100 illik yubileyi münasibətilə ərsəyə gələn
və indiyədək müxtəlif məkanlarda
nümayiş etdirilən unikal sənət əsərinin
növbəti təqdimatı dekabrın 11-də Azərbaycan
Milli Xalça Muzeyində keçirildi.
Ulu öndərin vəfatının növbəti
ildönümü ərəfəsində baş tutan tədbirdə
layihənin həmmüəlliflərindən Emin Məmmədov
xalça üzərində hansı şövq və məsuliyyətlə
çalışmalarından danışdı. Amma bu barədə
bir qədər sonra.
***
Milli Xalça Muzeyindəki təqdimat mərasimi Heydər
Əliyevin qədim xalça sənətimizə, onu
yaşadanlara, təbliğ edənlərə qayğı və
ehtiramını əks etdirən videoçarxın
nümayişi ilə başladı. Videoçarxda Azərbaycan
xalça rəssamlarının işlədikləri portret
xalçaların da görüntüsü yer
almışdı.
Muzeyin direktoru Əminə Məlikova tədbirə
toplaşanları salamlayaraq sənət məbədinin
dünyanın ilk xalça muzeyi kimi bu qədim mirasın
yaşadılmasında rolundan,
xalçaçılığa dövlət
qayğısından danışdı. Vurğuladı ki,
artıq 10 yaşına çatmış xalça muzeyi həm
də xalça sənətini öyrənən və öyrədən
elmi mərkəzdir. Təqdim olunan “Dövlətin memarı.
Bir ömrün ensiklopediyası” xalçası isə milli
xalçaçılıq sənəti ənənələrini
yaşadan, həm də stereotipləri qıran bir sənət
nümunəsidir.
Mədəniyyət naziri Adil Kərimli “Dövlətin
memarı. Bir ömrün ensiklopediyası” xalçası barədə
danışarkən söylədi ki, bu sənət əsəri
Azərbaycan milli mədəni irsinin öyrənilməsində
və təbliğində böyük rol oynayacaq. Xalça
kodlarla danışan dekorativ-tətbiqi sənətdir. Onun
dilini də bu sənətin daşıyıcıları
hamıdan yaxşı bilirlər.
“Dövlətin memarı. Bir ömrün
ensiklopediyası” xalçasının iki müəllifi var –
yuxarıda çıxışından sitat gətirdiyimiz
Əməkdar incəsənət xadimi Emin Məmmədov və
Əməkdar rəssam Rəşad Ələkbərov.
Onların hər ikisinin çıxışında bu layihə
ətrafında birləşən komandanın səliqəli
işi, onu vaxtında başa çatdırmaq əzmi barədə
şirin xatirə notları var idi.
Xalq rəssamı Ömər Eldarov isə bu gün
yeni yanaşma, fərqli dizaynda təqdimatını yaşayan
xalq sənətinin insanlığın tarixi ilə
yaşıd olmasından söz açdı, bu sənətin
əsrdən-əsrə görkəmcə dəyişikliklərə
uğramasına rəğmən bizimlə qoşa
ömür sürəcəyinə əminliyini bildirdi.
Sonra isə təqdimatın musiqi bəzəyi
qulaqlarımızı oxşadı. Əməkdar artist,
vokalçı Ramil Qasımov pianoçu Zülfiyyə
Sadıqovanın müşayiəti ilə Ulu öndər
Heydər Əliyevin çox sevdiyi nəğmələrdən
ikisini – Cahangir Cahangirovun “Alagöz” mahnısını və
“Küçələrə su səpmişəm” xalq
mahnısını ifa etdi.
***
“Dövlətin memarı. Bir ömrün
ensiklopediyası” triptix-xalçanın yaratdığı təəssürata
keçməmiş onu da qeyd edək ki, bu əsər
İqtisadiyyat Nazirliyi və “Azərxalça” ASC-nin birgə
layihəsidir. “Azərxalça”nın İsmayıllı
filialında çalışan ustaların əl əməyinin
bəhrəsi kimi bir ilə başa gəlib.
***
“Dövlətin memarı. Bir ömrün
ensiklopediyası” xalçasının parametri stilizə
olunmuş 100 rəqəmi formasında həll edilib. Triptixin
üçüncü hissəsində Heydər Əliyevin
portreti həkk olunub. Əslində, bu portret bizim
alışdığımız, nəbati cizgilər,
naxışlar içində yaradılmış ənənəvi
portret deyil. Ulu öndərin dövlət rəhbəri
olduğu illərin, Azərbaycan sevgisinin onun simasında əksini
tapan obrazıdır. Üzünü sağ tərəfə
çevirərək baxan portret bir növ üfüqün
arxasından baxırmış kimi təsvir olunub.
Xalçaların ənənəvi, daha çox həndəsi
cizgilərlə işlənilən haşiyələri də
fərqlidir. Azacıq diqqət edincə görürsən ki,
bu cizgilər birlik rəmzidir: fərqli, lakin çox yaxın
rəngli əllər salamlaşırmış kimi bir-birini
tutur, eynilə “Yallı” rəqsindəki kimi. Burada bir el məsəli
yada düşür: el bir olsa, dağ oynadar yerindən.
Triptix-xalçada ailə, dövlətçilik, bərəkət,
təbii sərvət, dövlətin hərbi gücü,
elm-təhsil rəmzləri də var. Üstəlik, rəssamlar
xalçada Heydər Əliyevin çox sevdiyi zoğalı rəngli
qızılgül rəmzlərini də unutmayıblar:
xalçadakı digər elementlərin arasından boylanan bu
qızılgüllər həm sakit çalarlı rənglərin
arasında alov kimi diqqəti çəkir, həm də
bütöv Azərbaycanın tezliklə başdan-başa
gülüstana çevriləcəyinə əminlik
yaradır...
Bu gün biz buna, sadəcə, əmin deyil, həm də
şahidik. Güclü, tərəqqi edən, sərhədləri
bütöv Azərbaycanın vətəndaşları kimi...
Dövlətimizin memarının əziz xatirəsinə
ehtiramla “Mədəniyyət” qəzetinin kollektivi adından
Gülcahan Mirməmməd
Mədəniyyət .- 2024.- 13 dekabr(¹92-93).- S.1;2.