“Divanü lüğat-it-türk”: Türk dünyasının ortaq dəyəri”

Azərbaycan alimləri Bişkekdə beynəlxalq konfransda məruzə ediblər

24-25 iyun tarixlərində Qırğızıstanın paytaxtı Bişkekdə “Yazılışının 950-ci ildönümündə “Divanü lüğat-it-türk”: Türk dünyasının ortaq dəyəri” mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans keçirilib.

Konfransa AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun direktoru professor Nadir Məmmədli və Türk dilləri şöbəsinin müdiri professor İsmayıl Kazımov da qatılıblar.

Nadir Məmmədli konfransda “Divanü lüğat-it-türk”ün tədqiqi tarixi” mövzusunda məruzə edib. Alim bildirib ki, ötən əsrin 30-cu illərində SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbaycan Filialında işləmiş özbək əsilli alim Xalid Səid Xocayev Mahmud Kaşğarinin bu məşhur əsərini türkologiya tarixində ilk dəfə ərəb dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə edib. O, kitabın tərcüməsindən sonra “əks-inqilabi pantürkist təşkilatın üzvü” damğası ilə ittiham olunaraq 1937-ci ildə güllələnib. Alimin evində axtarış aparılan zaman “Divan” üzə çıxmadığından itmiş hesab olunub.

N.Məmmədli “Divanü lüğat-it-türk” əsərinin I, II və III cildlərini konfransın idarə heyətinə təqdim edib.

Professor İsmayıl Kazımov isə “Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası və Mahmud Kaşğarinin “Divanü lüğat-it-türk” əsəri” mövzusunda məruzə edib. Alim bildirib ki, M.Kaşğarinin bu əsəri dünya tarixində yazılmış ilk türk lüğətidir: “Bu, adi sözlük deyil, eyni zamanda yazıldığı dövrün xarakterik cizgilərini müəyyənləşdirən güzgüsüdür, min il öncəki düşüncəni bu günə gətirən, tanıdan mötəbər bir qaynaqdır. Eyni zamanda bu əsərlə türklüyün, türk qrammatikasının təməli qoyulur”.

Xatırladaq ki, Mahmud Kaşğarinin “Divanü lüğət-it-türk” əsərinin 950 illiyi UNESCO-nun 2024–2025-ci illər üzrə yubileylər proqramına daxil edilib.

Mədəniyyət .-2024.- 28 iyun,№47-48.- S.7.