70 yaşın “Yaz
qatarı”nda görüş...
Firuzə İbadova: “Özümdə ən çox
sevdiyim cəhət başqalarının uğuruna sevinə
bilməyimdir”
“Yaz qatarı”... Onu hər görəndə bu
mahnı düşür yadıma. Beləcə, illər
ötsə də, qapqara gözləri, şux
baxışları, məhrəm təbəssümü ilə
uşaqlıq yaddaşımdan boylanan qadın dəyişmir
ki, dəyişmir.
Musiqidə, səhnədə, nəğmə qanadlarında
keçən ömrün növbəti dayanacağında
onunla yenidən görüşdük. Şou-biznes
qalmaqallarından, efir-ekran reytinq hesablaşmalarından
arınmış ovqat söhbəti elədik. İstədim
klassik, xalq, estrada nəğmələrinin sədaları
altında hamılıqla dünənə boylanaq. Sabahı
daha yaxşı görmək üçün...
Həmsöhbətim sevilən nəğmələrin
mahir ifaçısı, bu il 70 yaşını qeyd edən
Əməkdar artist Firuzə İbadovadır.
– Yubileyiniz mübarək! Yəqin 70-ə çatmaq,
daha doğrusu, bu yaş daha cazibədar görünür...
– Qocalığa heç bu qədər qəşəng
tərif verən olmamışdı (gülür). Mənə
təsəlli verirsənsə, min şükür. Ötən
hər ilə sevinirəm. Əlim-ayağım, səsim yerində,
oxuyub-oynaya gəlib çatdım 70-ə. Cazibədar deyəndə,
hələ təzə-təzə dil tapırıq. Onu əla
qarşıladım, sonrasına baxarıq (gülür).
– Hə, saytlarda gördüm, gözəl yubiley tədbiri
keçirmisiniz.
– Bəli, məni sevən dostlarımı,
doğmalarımı bir yerə yığdım ki, oturub
söhbətləşək, ötənləri yada salaq.
– Yada salmaq demişkən, unudulmaq qorxunuz olurmu?
– Olur, amma tez də o fikri qovuram. Üstəlik,
Allahdandır, yoxsa bəndədən, bilmirəm, bu hissə
qapılan kimi bir də görürəm qapı
döyülür, ya da telefonum zəng çalır. Elə
götürək ad günümdən az əvvəl edilən
təbriki. Mədəniyyət nazirimiz cənab Adil Kərimli
məni ad günüm münasibətilə təbrik etdi.
Nazirliyin məsul şəxsləri evimizə gəldi, mənə
nazirliyin təbrik məktubunu çatdırdı, ən
sevdiyim hədiyyəni – böyük gül dəstəsini
bağışladılar. Çox sağ olsunlar, biz sənət
adamlarına bundan gözəl nə ərməğan ola bilər?
Sözsüz ki, sevgi və diqqət. Sağ olsun dövlətimiz,
qədirbilən xalqımız, biz ifaçıları
heç vaxt sevgilərindən məhrum etməyib.
– 70-dən ən böyük qazancınız?
– Hə, bax burada mənim öz meyarlarım var və
Allah da bilir ki, necə hiss edirəmsə, onu da deyirəm: mənim
qazancım da bu xalqın, əziz tamaşaçılarımın
sevgisidir. Güvən yerim də onlardır. Nə var-dövlətim, nə də dəbdəbəli
ev-eşiyim var. Varım bir balam, nəvəm və məni
heç vaxt utandırmayan, yarı yolda qoymayan səsimdi, sənətimdi.
Daha nə olsun ki?
– Səhnədən getmək barədə
düşünürsünüzmü?
– Elə bir fikrim yoxdur! Şükür, səsim,
avazım yerindədir. Eh, hələ o qədər oxumaq istədiyim
mahnılarım var ki. Ömrümün uzun illəri səhnədə,
ölkənin ucqar bölgələrində keçib. Arzu
edirdim ki, Qarabağımızda, Şuşamızda konsertlər
verim. İnşallah, azad və abad Qarabağ elimizdə də
konsertlərim olacaq. Sonra getmək barədə
düşünərəm (gülür).
– Ötənlərdə “35 ildən sonra” adlı solo
konsertiniz oldu. Bu qədər uzun zaman niyə gözlədiniz?
– Qastrollarım, dövlət tədbirlərində, məclislərdə
çıxışlarım, efirlərim dayanmadı, fasiləsiz
oxudum. Amma solo konsert üçün gözləmək də
olardı. Düşünürəm ki, 35 il ərzində
daha səmərəli işlər gördüm. Hər yerdə
sevgi ilə musiqimizi təbliğ etmişəm. Konserti də
verdim, tamaşaçılar maraqla gəldilər. Klassik
mahnıları oxudum, özümü də, onları da o illərə
aparmağa çalışdım.
– Konsert verməməyin bir səbəbi də, bəlkə,
dəyişən dinləyici zövqüdür?
– Bəli, çox düz vurğuladınız. Son
zamanlar Azərbaycan musiqisi sahəsində müəyyən
bir pis ənənə formalaşdırılıb:
bayağı, lazımsız, gündəlik, az qala birdəfəlik
melodiyalar, bayağı sözlərdən ibarət
zümzümələr çıxıb ortaya. Nəhəng
sənətkarların yaratdığı sənət inciləri
də arxivə atılıb sanki. Əvəzində də Bəxtiyar
Vahabzadə demişkən, başı yox, ayağı tərpədən
notları ortaya atıblar. Yəni dincələn ruh yox, ritmin
ahəngində danqıltıdan yorulan ayaqlardır. Təəssüf
ki, indi bu üslub, janr, manera at oynadır musiqi meydanında.
– Yəni çağdaş tamaşaçı klassik
estradanı duymur, dinləmir?
– Bəli, əvvəlki kimi kütləvi deyil. Dinləyici
zövqü də korlanıb.
– Bu məsələdə hər bəstəkar və
müğənni çiynini geri çəkir. Yəni
heç kim öz ayranına turş demir.
– Deməsin də. Amma vəziyyət göz
önündədir. Mahnı janrımız görün
hansı vəziyyətdən hara gəlib?
– Yəqin olduğunuz məclislərdə sizdən
trendə düşən, bayağı dediyiniz
mahnıları da istəyirlər, çarəsiz oxuyursunuz, hə?
– Yox, vallah, oxumuram. İsrar edən də olmur
heç. Zatən mən meydana gələndə, səhnəyə
çıxanda Azərbaycan klassik bəstəkarlarının,
xalq mahnılarımızın elə nümunələrini
seçirəm ki, onları dinləyən hər kəs şəksiz
ovsunlanır. Görün, bizim hər ruh və ovqata xitab edən
nə qədər gözəl, şən nəğmələrimiz
var. Onlar qala-qala ağzımı ağrıdıb o mənasız
söz yığınlarını oxumaram. Heç qulaq da
asmıram. Öz zövqüm, düşüncəm var.
Əslində, o yeni nəsli də qınaya bilmirəm.
Zövqləri müəyyən tənəzzül
dövründə formalaşdı. Yəqin bu da bir səbəbdir.
Bu mənada, mən və yəqin bizim nəsil ifaçılar
özlərini həm də ona görə xoşbəxt
sayırlar ki, nəhəng sənətkarların
yaşayıb-yaratdığı dövrdə sənətlə,
musiqi ilə tanış olmuşuq. Gənc yaşımdan
televiziyanın solisti, Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası
“Lalə” qızlar ansamblının solisti kimi görün necə
sənətkarları görmüşəm. İndi də
yadıma düşəndə bilirsiniz necə
dil-dodağım əsir?! Məni keçmişə
apardınız. 17 yaşlı qızın səhnədə
gördüyü nəhəng sənətkarlardan sonra...
– Böyük sənətkarlarla bir səhnədə
olmaq başqa bir əzəmət idi yəqin...
– Əksəriyyəti necə mehriban, səmimi, sadə
idi. İndikilər kimi ədabazlıq, bəzilərinə
xas yekəxanalıq yox idi onlarda. Sən gəncsənsə,
tanınmırsansa, arxa planda qalmalısan deyə bir kobud qayda
yox idi. Yadıma düşdü, bir xatirə
danışım. Günlərin bir günü filarmoniyada
konsertqabağı məşq idi. Mən də
filarmoniyanın iri pəncərəsindən bayıra
baxıram. Birdən xoş avazla “Gedər bu gözəllik, sənə
də qalmaz”ı eşidib cəld qanrıldım.
Qarşımda böyük sənətkar Əlibaba Məmmədovu
görəndə qeyri-ixtiyari diksindim və “Ay Allah, diri
Əlibaba Məmmədov” deyib heyrətlə ona baxdım. Bu
sözümə qəşş elədi, rəhmətlik.
Sonra “Ay bala, mən sağam e, bura da filarmoniyadır,
özünə gəl” dedi. Təbii ki, biz o vaxta qədər
bu sənətkarları televiziya ekranından
görmüşdük və ağzımdan “canlı” kəlməsi
yerinə “diri” sözü çıxmışdı. O
sözüm uzun müddət filarmoniyadakıların
ağzından düşmədi.
– Hansı sənətkara bənzəmək istəmisiniz,
onun vurğunu olmusunuz?
– Mənim üçün sənət günəşi
sevimli müəllimim Şövkət Ələkbərova
idi. O mənim üçün ölməyib, daim qəlbimdə,
ruhumda, düşüncələrimdə yaşayır.
Öz əbədiyaşarlıq haqqını böyük sənəti
və şəxsiyyəti ilə qazanıb. Çox səmimi,
mehriban, mərhəmətli idi. Bizə ana kimi qayğı
göstərirdi. Təsəvvür edin, dərsə girəndə
nə öyrəndiyimizdən əvvəl ac
olub-olmadığımızı soruşurdu. Mütləq
çantasında meyvə, konfet gətirib bizə
paylayardı. Bizi tez-tez evinə çağırar və
mütləq bişirdiyi yeməklərdən yedirərdi...
– Bu gün meyarlar dəyişib. Yəqin siz də
çox darıxırsınız.
– Darıxmaq nədir, hönkür-hönkür
ağlayıram o illər üçün. Çünki o
zaman efirə çıxarkən geyim-keçimdən
mimikalarımıza, əl-qol hərəkətlərimizədək
hamısı müəyyən nizamda olmalı idi. Bunun nəyi
pis idi? Adını indi senzura qoyub pisləyirlər. Amma o
dövrü də görən adam kimi deyim ki, hər cür
gözəllik, zəriflik, o zamanda daha yaxşı idi. Sevinirəm
ki, mənim də populyarlığım o dövrə təsadüf
etdi, lent yazılarım “qızıl fond”a düşdü.
Dünyamı dəyişəndə o yazılar məni
xatırladacaq.
– O dövrdə hər kəsin həm də öz
yeri vardı yəqin. Məsələn, konsertlər
sıralaması, müəllimlər və onların
şagirdləri...
– Bəli, nəsillər arasında rəqabətdən
çox xətir-hörmək vardı. Məsələn, “Dan
ulduzu”nun bir konsert buraxılışı olurdusa, orada
yalnız korifeylər – Şövkət xanım və sənət
dostları oxuyardı. Üzərindən bir müddət
keçər və başqa bir proqramla biz gənclər
oxuyardıq. O zaman mənim səhnədə ən
yaxşı tərəf-müqabilim, duet ortağım rəhmətlik
Məhəbbət Kazımov idi. Bizim nəsildən olan
müğənnilərin də ayrıca konserti olardı.
Bunlar hamısı ustalıqla nizamlanırdı. Bilirsiniz, biz
“olmaz”larla asanlıqla razılaşırdıq,
anlayırdıq.
– O dediyiniz “olmaz”ların yolunuzda səddə
çevrildiyi məqamlar da olub yəqin. Sizin nəsildən
bir çox müğənnilər o dövrü xatırlayarkən
qadağaların “qəhrəmanlarını” da unutmurlar.
– Çox görmüşəm, çox yolumu kəsiblər.
Elə olub ki, qastrol siyahısından adımı
çıxarıblar. Televiziya konsertlərində
yazılarımı pozdurublar. Amma indiki kimi açıq
deyildi belə məsələlər. Örtülü
aparılırdı. Onu da deyim ki, müəllimimiz
Şövkət Ələkbərova bizi çox qoruyurdu. Təəssüf
ki, ona bata bilməyənlər acığını tələbələrindən
çıxmağa çalışırdılar. Bizi kimlərsə
incidəndə, adlarımızı siyahıdan
çıxaranda Şövkət xanım əsl
döyüşçü kimi atılırdı meydana.
Yadımdadır, bir dəfə Aybəniz Haşımova bu barədə
ona giley edəndə rəhmətlik Şövkət xanım
necə əsəbiləşdisə, qalxıb filarmoniyaya
getdi və məsələni həll elədi. Eh,
hansını deyim? Həvəslə xarici ölkələrdən
birinə səfərə hazırlaşırdım.
Böyük sənətkarımız Rəşid Behbudovun rəhbərliyi
ilə onun Mahnı Teatrının dəvətli solisti kimi
dünyanın 30-dan artıq ölkəsində konsertlərdə
olmuşdum. Belə konsertlərin birində məşhur
ifaçılardan biri qulağım eşidə-eşidə
“Firuzə kimdir ki, mən qala-qala qastrola gedir!” deyib
qışqır-bağır saldı. Təsəvvür
edirsiniz ki, Rəşid müəllim məcbur olub ən
yuxarı təşkilata zəng etməklə bu məsələni
həll elədi və mən o səfərdə oldum. Amma bəzən
də gedə bilmirdim. Uzun əllər yolumu kəsirdi...
– Amma sənətə gələn hər kəsin bir
amalı, arzusu olur...
– Mən 9 yaşımdan “Bənövşə”
uşaq xorunda oxudum. O yaşda uşaq nə bilir şöhrət
nədir. Biz indikilər kimi deyildik ki. Bilirsiniz,
yanaşmamız, tərbiyəmiz ayrı idi. Mən dünya
malında gözü olmayan adamam. Biz bu dünyadan heç nə
aparmırıq. Bircə xoş xatirələrdən
başqa. Xalqın sənətkarı olmaq başqa bir zirvədir
və biz sənətə gələrkən
ustadlarımızdan bu kimi məqamları da öyrəndik.
– Firuzə xanım, təəssüf ki, artıq siz
deyən o sənətkar sözü də elə bil urvatdan
düşür. İndi daha başqa bənzətmələr
edilir
– Bəli, təəssüf ki, düşüb
urvatdan. Bu da məni xeyli qəhərləndirir. Kimsə elə
düşünməsin ki, mən gəncləri, populyar
ifaçıları həzm edə bilmirəm. Vicdanım
haqqı, yox. Sadəcə, klassiklərə, böyük sənətkarlara,
onların mirası olan mahnılara toxunub zay eləməsinlər.
Böyük bəstəkarlarımızın ritmi,
melodiyası, sözü, milizması yerində olan
mahnılarına toxunmasınlar. İnciməsinlər, o
mahnıların möhürü zamanında vurulub, nə qədər
çalışsalar da, onu korlamaqdan başqa bir şey əldə
etməyəcəklər.
– Bu yaşda kim və nə üçün təəssüflənirsiniz?
– Bilmirəm bu pisdir, yoxsa yaxşı, amma bu
yaşımda da utancaqlığımı, kövrəkliyimi
ata bilmirəm. Buna görə çox divardan-divara
çırpılmışam. Amma yenə də özümə
“çox sağ ol” demişəm. Şikayət eləməmişəm.
Çünki bu da bir yazı idi...
– Ömrünüzün
az qala 60 ili sənətdə, səhnədə keçib. Bu
illər sizə əsas nəyi öyrətdi?
– Dözüm, səbir və minnətdarlıq.
Çünki it-bata da düşə bilərdim.
Şan-şöhrətə aldanıb kimlərinsə yolunda
qaratikan olmadım, cəbhələrə bölünmədim,
qapılar kandarını ağartmadım, ad-san
üçün sənət dostlarımla üz-göz
olmadım. Özümdə ən çox sevdiyim cəhət
də məhz budur: mən başqalarının uğuruna
sevinə bilirəm. Mənimlə eyni vaxtda, hətta
çox-çox sonralar gələnlər də yüksək
fəxrin adları, mükafatları alıblar. Ürəkdən
təbrik etmişəm, onların adına sevinmişəm.
Sözsüz ki, taleyimlə barışaraq “yəqin belə
lazımdır” da demişəm.
– Həm də zaman-zaman anlayırsan ki, sənətdə
istedad və peşəkarlıqdan savayı şans da öz
sözünü deyir.
– Özü də necə. Mütləqdir bu şans,
alın yazısı. Neyləməli, buna da şükür.
O şansı tutmalı və əlindən buraxmamalısan. Mənim
ədəb-ərkanımsa həmişə buna mane olub.
Heç vaxt məni qapılarda, kimlərinsə kabinetlərində,
qəbullarında görməzsiniz. Bu günədək etməmişəmsə,
bundan sonra da çətin. Hələ 1982-ci ildə
ovaxtkı mədəniyyət nazirimizin “Tezliklə “Əməkdar
artist” adını alacaqsınız” sözünü
eşitdim. Moskvada mədəniyyət ongünlüyündə
bu sözləri eşidəndə sevindiyimdən az
qalırdım uçam. Amma o “Əməkdar artist”
adını 2006-cı ildə aldım. Müstəqil Azərbaycanın
Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə. Min
şükür.
– Yubiley ilində ovqatınız hansı notdadır?
– Lirik. Özü də müəllimimin oxuduğu
avazda: “Bir könül sındırmışam”, “Yaz
qatarı”, “Məhəbbət”. Yəni öz ruhuma uyğun...
– Həmişə belə kövrək olmusunuz, yoxsa
yaş ötdükcə...
– Mənimki əzəldən belə gətirib:
kövrək, boynu çiynində olan Firuzə. Rəhmətlik
Şövkət xanım mənə tez-tez “Boynunu bükmə,
düz, məğrur dayan. Bu qədər utancaq olma” deyirdi.
Neyləyim, dəyişmədi xasiyyətim. Nə
yaxşı dəyişmədi də...
Söhbətləşdi: Həmidə
Nizamiqızı
Mədəniyyət .-
2024.- 8 mart, ¹(19).- S.7.