Opera adlı musiqi
bayramı
27 aprel – 3 may tarixlərində Xalq artisti,
tanınmış vokalçı Fidan Hacıyevanın təşəbbüsü
ilə keçirilən Opera festivalı bütün gözəl
hadisələr kimi tarixi labüdlükdən doğmuşdu –
Şərqdə ilk operanın vətənində belə
festival nə vaxtsa baş tutmalı idi...
Opera sənət növü kimi
Musiqili teatr janrı (musiqi, səhnə hərəkəti
və sözün sintezi) olan bu sənət növünün
adı italyanca iş, zəhmət, latınca əsərlər
mənalarını özündə ehtiva edir. Operanın ədəbi
zəmini isə orijinal və ya ədəbi əsər əsasında
yazılmış librettodur.
Operanın ən ilkin nümunələri qədim
yunan faciələri hesab olunur – Esxil, Sofokl və Evripid
şair olmaqla yanaşı həm də musiqiçi idilər.
Təəssüf ki, İntibah dövrü tədqiqatçılarına
onların əsərlərinin yalnız mətnləri gəlib
çatıb. İstisna olaraq Evripidin “Orest” və “İfigeniya
və Avlide” faciələrinə aid musiqili müşayiətin
kiçik nümunələrini qeyd etmək olar. XVIII–XIX əsrlərdə
opera təşəkkül pilləsini qalxdıqca müxtəlif
teatr və musiqi janrlarının inkişafına öz təsirini
göstərib, opera uvertürasından simfoniya meydana gəlib.
Opera festivalları
Opera tamaşaları silsiləsini vahid ad, mövzu və
proqram altında təşkil etmək ənənəsi XIX əsrin
ikinci yarısında formalaşıb. Ən qocaman opera
festivalı 1876-cı ildən bəri Almaniyada keçirilən
Bayret festivalı sayılır. Opera festivalları tarixini yazan
musiqi bayramları arasında 1913-cü ildən İtaliyada
açıq havada keçirilən “Arena di Verona”, 1921-ci ildən
bəri Avstriyanın Zalsburq şəhərində təşkil
edilən opera festivalı, 1933-cü ildən keçirilən
“Florensiya musiqi mayı”, 1934-cü ildən bəri İngiltərədə
baş tutan Qlayndbörn festivalı kimi tədbirlər var.
Fidan Hacıyevanın Opera festivalının
açılışı
Xalq artisti Fidan Hacıyevanın Vokal musiqi məktəbinin
təşəbbüsü və təşkilatçılığı,
Mədəniyyət Nazirliyi və Akademik Opera və Balet
Teatrının dəstəyi ilə keçirilən “Fidan
Hacıyevanın Birinci Opera Festivalı” Bakı Musiqi
Akademiyasının Opera studiyasının səhnəsində
Jorj Bizenin “Karmen”i ilə açıldı.
İstedadlı opera müğənnisi Fidan
Hacıyevanın yaradıcılığının
“qırmızı xətti”nə çevrilmiş obrazın
budəfəki səhnə həyatı yeni quruluşda idi.
Aktyor və rejissor Elvin Mirzəyevin quruluşunda “Norma”
operasını görənlər “Karmen”in zəif yozum
olduğunun fərqinə varmaya bilməzlər. Opera əsərinin
təsir gücünün yeni səhnə versiyasında
tamaşaçıya hakim kəsilməməsi kütləvi
səhnələrdə daha çox nəzərə
çarpırdı. Ümumilikdə isə festivalı
açan “Karmen” opera səhnəmizin çoxdankı dostu,
almaniyalı dirijor Korneliya fon Kerssenbrokun həmişəki
kimi özünəməxsus yanaşma və təqdimatında,
başda Karmen partiyasının ifaçısı Fidan
Hacıyeva olmaqla opera artistlərinin vokal imkanlarının,
aktyorluq bacarıqlarının səviyyəsi ilə
zövqoxşayan idi. Xoze (Fərid Əliyev) – Mikaela (İnarə
Babayeva), Xoze – Karmen, Karmen – Eskamilio (Anton Ferştandt) xətlərinin
hər biri ayrıca səhnə əsəri səviyyəsində
idi. Lakin, qeyd edək ki, səhnədə bir tamlıq,
bütövlük, vəhdət axtarışı
çatmırdı...
Festivala gətirən yol
Fidan Hacıyeva ilə ilk müsahibəm illər əvvəl
Karmen partiyasındakı debütündən sonra olmuşdu. Gənc
xanım vokalçının ifaçılıq, artistik
potensialı, şübhəsiz ki, elə o zaman diqqət
çəkirdi. Bu onun 19 yasında solist kimi fəaliyyətə
başladığı Opera və Balet Teatrının səhnəsində
ikinci obrazı idi, birinci Üzeyir Hacıbəylinin
“Koroğlu” operasında Xanəndə qız partiyası
olmuşdu. Karmen və Fidan Hacıyevadan danışanda
obrazın öz ifaçısını tapdığı
yozumu tam yerindədir; öz təbiri ilə desək, “mən
Karmeni oynamıram, Karmen mən özüməm”. Təcrübə
qazandıqca fitri istedada təşkilatçılıq
qabiliyyətinin də əlavə edilməsi gözlənilən
idi. Sənətçi 2015-ci ildə özünün vokal
musiqi məktəbini, 2019-cu ildə xanımlardan ibarət
“Mezzo” musiqi kollektivini yaratdı. Bu il isə çoxdan
düşündüyü Opera festivalını
reallaşdıra bildi.
Festival günləri
Bu günlərdə M.Maqomayev adına Azərbaycan
Dövlət Akademik Filarmoniyasında “Gənc opera
ulduzları”, Fidan Hacıyevanın Vokal musiqi məktəbində
“Mezzo-soprano”, R.Behbudov adına Dövlət Mahnı Teatrında
“Gələcəyin ulduzları”, Beynəlxalq Muğam Mərkəzində
“Sənət varisləri” adlı konsertlər, F.Əmirov
adına Gəncə Dövlət Filarmoniyasında Azərbaycan
və dünya bəstəkarlarının əsərlərindən
ibarət proqram, “Landmark”da klassik musiqi axşamı oldu.
Fidan Hacıyevanın Vokal musiqi məktəbinin səkkiz
ildə nəyə nail olduğunu müşahidə etmək
maraqlı idi. Vokal məktəbinin yetirmələrindən
Şəms Qəhrəmanovanın ifasında C.Verdinin
“Riqoletto” operasından Cildanın ariyası, Günel Əsədovanın
ifasında F.Əmirovun “Sevil” operasından
Gülüşün ariozosu xüsusilə yaddaqalan oldu. Gənc
vokalçı xanımların səhnə mədəniyyətinin,
qədərində sərbəstliyin, ariyanı texniki cəhətdən
dəqiq ifa etməklə kifayətlənməyib obraza varmaq və
beləliklə, tamaşaçıya əsəri,
personajı duyub-dərk etmək imkanı yaratmaq
bacarığı opera sənətimizin parlaq gələcəyinə
möhkəm inam doğurdu. Filarmoniyanın kamera orkestrinin
müşayiəti və Cavanşir Cəfərovun
dirijorluğu ilə keçən konsert əsrarəngiz təəssürat
yaratdı.
Konsertlərdə həmçinin Ramil Qasımovun
“Bülbül Vokal məktəbi”nin, Aybəniz
Haşımovanın “Sənət akademiyası”nın, Milli
Konservatoriyanın nəzdindəki İncəsənət
Gimnaziyasının, Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi
Məktəbinin, G.Şaroyev adına 35 saylı Musiqi məktəbinin
yetirmələri Azərbaycan və dünya bəstəkarlarının
opera əsərlərindən müxtəlif partiyaları ifa
etdilər. Bütün bu opera səltənətimizi Rusiyadan dəvət
edilmiş vokalçı Vyaçeslav Vasilyev, operanın vətəni
İtaliyadan dəvət edilmiş vokalçı Ripalta Bufo,
Gürcüstandan dəvət edilmiş vokalçı Qriqori
Çelidze kimi opera ustalarının da görməsi çox
qürurverici idi.
Festivalın filarmoniyada keçirilən “Viva Opera”
adlı bağlanış konsertində Opera və Balet
Teatrının simfonik orkestrini türkiyəli dirijor Murad Cem
Orxan idarə etdi. Proqramda C.Verdinin “Nabukko” operasından Uvertüra,
orkestrin müşayiəti ilə isə J.Bizenin “Karmen”,
“Atilla”, C.Verdinin “Trubadur”, C.Puççininin “Bohema”,
V.Bellininin “Norma”, M.Maqomayevin “Şah İsmayıl”,
Ü.Hacıbəylinin “Koroğlu” operalarından ariyalar səsləndi.
Vokalçılar Fidan Hacıyeva, Cahangir Qurbanov, Georgi
Çelidze, Ripalta Bufo, Anar Şuşalı və Fəridə
Məmmədovanın ifaları özünü təsdiq
etmiş sənətkarlarının yaradıcılıq
axtarışlarının davam etdiyinin daha bir təsdiqi
oldu.
***
Festival onu da göstərdi
ki, Azərbaycanda klassik vokal sənətinin bünövrəsi
dayanıqlı olduğu üçün opera
ifaçılığına maraq davamlı, ciddi və ən
əsası sevgi xassəlidir. Yeddigünlük festival ərzində
bu keyfiyyətləri həm təcrübəli, həm də
səhnədə ilk addımlarını atan, ariyaları
yenicə öyrənən gənclərin nümayiş etdirməsi
mübaliğəsiz olaraq sənət bayramı ovqatı
yaratdı...
Samirə Behbudqızı
Mədəniyyət.- 2024.- 8 may, ¹35.- S.7.