Mədəni-ədəbi irsimizin Mümtazı

Bu il görkəmli ədəbiyyatşünas, şair, ədəbiyyat tariximizdə xidmətləri olmuş fədakar ziyalı Salman Mümtazın (1884–1941) anadan olmasının 140 illiyidir. Salman Mümtaz klassik ədiblərimizin əlyazmalarını toplayıb, zəngin bir irsin günümüzə gəlib çıxması üçün böyük zəhmətə qatlanıb. “Azərbaycan ədəbiyyatının qaynaqları” kitabını yazıb.

Mayın 15-də Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində Salman Mümtaz ekspozisiyasının açılış mərasimi olub.

Muzeyin direktoru akademik Rafael Hüseynov tədbirdə çıxış edərək Salman Mümtazın milli ədəbiyyatımızın tanınmasında göstərdiyi xidmətlərdən danışıb. Qeyd edib ki, Salman Mümtaz ömrünü Azərbaycan klassik şairlərinin əsərlərinin, aşıq poeziyası və folklor nümunələrinin toplanmasına və nəşrinə sərf edib.

Alim bildirib ki, 1937-ci ilin qanlı repressiya burulğanı bu ziyalı insandan da yan keçmədi. Onu “Bakinskiy raboçi” qəzetində nəşr olunan məqalələrində buraxdığı “ideoloji səhvlərini” əsas göstərərək pantürkizm və millətçilikdə ittiham edirdilər. “Xalq düşməni” damğası vurulan Salman Mümtaz tutduğu vəzifələrdən azad edildi və Bakıdakı evində siyasi düşmən kimi həbs olunaraq, ağır işgəncələrə məruz qaldı. Həbs olunan zaman topladığı 270-ə yaxın əlyazma məhv edildi.

Salman Mümtaz 10 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilərək Rusiyanın Oryol vilayətinə sürgün olundu və həmin bölgənin yaxınlığında Medvedski meşəsində güllələndi.

Rafael Hüseynov deyib: “Salman Mümtazın Əlyazmalar İnstitutundakı arxivini hələ 1970-ci illərin ortalarında, tələbəlik dövrümdə əvvəldən-sonadək araşdırmışdım. Onun şəxsi kitabxanasında olmuş, evinə gedib-gələn alimlərin, ədiblərin şəhadətinə əsasən tərtib edilmiş 258 addan ibarət siyahını da o vaxt ilk dəfə görmüşdüm”.

Alim bildirib ki, Azərbaycanın repressiyaya məruz qalan şair və yazıçıları xalqımız tərəfindən ehtiramla yad edilir və ediləcək.

Tədbirdə tədqiqatçı-alim Şəlalə Hümbətova, S.Mümtaz adına Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivinin direktoru Könül Nəsibova Salman Mümtaz yaradıcılığı haqqında məlumat veriblər.

Salman Mümtazın nəvəsi şərqşünas-alim Urxun Qalabəyli babasının xatirəsinə göstərilən diqqətə görə minnətdarlığını bildirib.

***

Qeyd edək ki, görkəmli alimin 140 illiyi ilə bağlı Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanası “Türk dünyasının Mümtaz oğlu” adlı biblioqrafik icmal və “Ədəbiyyatımızın Mümtazı” adlı videomaterial hazırlayıb.

Kitabxanadan bildirilib ki, materiallarda şairin gənclik illəri, ədəbiyyata gəlişi, “Molla Nəsrəddin” jurnalı, Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat İnstitutu və Azərbaycan Dövlət Muzeyində xidmətləri, Abbas Səhhət, Mirzə Ələkbər Sabir kimi Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli simaları ilə birgə fəaliyyəti haqqında məlumat verilir.

Mədəniyyət.- 2024.-22 may, №38.- S.6.