Maestronun sənət
düşüncələri
“İndinin özündə də öyrənirəm
və buna can atıram. Çünki hər bir əsər
üzərində işləmək dirijordan böyük zəhmət
və bilik tələb edir”
Musiqi insanlarda gözəl duyğular, lirik və
coşqun hisslər, xoş ovqat və bədii zövq
aşılayan incəsənət növü olmaqla bərabər,
həm də müxtəlif istiqamətləri özündə
əks etdirir. Hələ ki, digər musiqi istiqamətlərinin
adını çəkməyək. Çünki məqsədimiz
musiqinin klassik janrlarını özündə ehtiva edən və
yüksək professionallıq tələb edən dirijor sənətindən
və onun mahir təfsirçisindən bəhs etməkdir.
Dirijor sənəti haqqında danışarkən
öncə maestro Niyazinin xidmətləri yada
düşür. O Niyazi ki, dahi Üzeyir Hacıbəylinin
tövsiyələrindən bəhrələnərək
böyük istedadı ilə musiqi tariximizdə silinməz
izlər qoyub.
Haqqında söhbət açacağımız
görkəmli sənətkarımız Xalq artisti, professor Fəxrəddin
Kərimov da Niyazi irsinə sadiq qalaraq Azərbaycan
dirijorları içərisində öz üslubunu yaradıb.
Onun peşəkar dirijor kimi formalaşmasının təməli,
fitri istedadı ilə yanaşı, aldığı mükəmməl
musiqi təhsili ilə bağlıdır. Mükəmməl
musiqi təhsili isə oxuduğu Bülbül adına Orta
İxtisas Musiqi Məktəbinin skripka sinfindən
başlayır.
Oxucularımıza Fəxrəddin Kərimovun həyat
və yaradıcılığı barədə qısa məlumat
vermək məqamında onunla söhbətimizdən bəzi
fikirlərini qələmə alırıq: “Mən xoşbəxtəm
ki, Bakıda Bülbül adına məktəbi bitirmişəm.
Sonra P.İ.Çaykovski adına Moskva Dövlət
Konservatoriyasına daxil olaraq 1978-ci ildə oranı da
uğurla başa vurmuşam. Bakıya döndükdən sonra
bir müddət Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan
Dövlət Simfonik Orkestrində konsertmeyster kimi fəaliyyət
göstərmişəm. Ən böyük uğurum da o oldu
ki, Sankt-Peterburqda opera və simfonik orkestr dirijoru ixtisasına
yiyələnmişəm. Bütün bunlar həyatımın
ən gözəl şanslarıdır. Çünki bu
minvalla dirijorluq sənətinin sirlərinə nail
olmuşam...”.
Maestronun sözlərinin davamı olaraq biz də bir
sıra məqamları diqqətə çatdıraq.
Fəxrəddin Kərimov 1982–1988-ci illərdə
N.A.Rimski-Korsakov adına Sankt-Peterburq Konservatoriyasında opera və
simfonik orkestr dirijoru ixtisası üzrə V.A.Gergiyev və
professor İ.A.Musinin sinfində təhsil alıb. Sonra
Bakıya qayıdaraq Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və
Balet Teatrında dirijor olaraq çalışır.
Yaradıcılığını zənginləşdirmək
və sənətini də kamilləşdirmək amalı ilə
o, yenidən Sankt-Peterburqa gedərək 1989–1991-ci illərdə
S.M.Kirov adına Opera və Balet Teatrında (indiki Sankt-Peterburq
Mariinski Teatrı) dirijorluq təcrübəsi keçir. Bu
dövrdə teatrda baş dirijorun assistenti kimi
çalışıb, müstəqil dirijor kimi isə
C.Verdinin “Trubadur” operasının musiqi rəhbəri olub. Bu
illər yaradıcılıq dövrü olaraq ona yeni
uğurlar gətirir. Bu uğurlu yaradıcılıq yolunun
Türkiyə səhifələri də var.
1991–2004-cü illər Fəxrəddin Kərimov
Türkiyədə fəaliyyət göstərir. Memar Sinan
Universitetindəki (İstanbul) konservatoriyada simfonik orkestrin
dirijoru kimi çoxlu sayda konsertlər verməklə
yanaşı, müxtəlif beynəlxalq festivallarda da
iştirak edib. Onun rəhbərliyi ilə ilk dəfə olaraq
solistlər, xor və tələbə orkestrinin gücü ilə
Adnan Sayqunun “Yunus Əmrə” oratoriyası səslənib,
İstanbul Opera və Balet Teatrında bir sıra operalar
tamaşaya qoyulub. 1995-ci ildə İstanbul Bələdiyyəsinin
dəvəti ilə Camal Rəşid Rey konsert salonunda simfonik
orkestr yaradıb və ona rəhbərlik edib.
Fəxrəddin müəllimin Türkiyədəki fəaliyyəti
həm onun, həm də qardaş ölkənin musiqi həyatının
parlaq səhifələridir. Bu dövrdə o, Rusiya, Belarus,
Gürcüstan, İsveçrə, Niderland və başqa
ölkələrdə konsertlər verib, dəfələrlə
Türkiyənin aparıcı simfonik və kamera orkestrlərini
idarə edib.
2004-cü ildə Bakıya qayıdaraq yenidən
Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik
Orkestrində dirijorluq fəaliyyətini davam etdirir. Bu orkestrlə
çoxlu sayda konsertlər verərək ifa olunan əsərləri
öz təfsirində təqdim edir.
Bu yerdə maestronun söhbətinə qayıdaq.
Çünki onun söylədiyi fikirlər əsl sənət
dərsidir: “Zəngin repertuar təbii ki, təcrübə ilə
əldə olunur, təcrübənin isə əsasını
təhsil təşkil edir. Bunlar bir-biri ilə vəhdətdədir.
Təcrübə və təhsil, amma öndə duran təhsildir.
Çünki nə qədər istedad, istək, maraq və bu
kimi amillər olsa da, onları inkişaf etdirmək
üçün mütləq təhsil almaq lazımdır. Mənim
arzum idi ki, bu sahədə mükəmməl təhsil alım
və buna da nail oldum. İndinin özündə də öyrənirəm
və buna can atıram. Çünki hər bir əsər
üzərində işləmək dirijordan böyük zəhmət
və bilik tələb edir. Yalnız musiqini deyil, fəlsəfəni
də, etika-estetikanı da, tarixi, ədəbiyyatı da bilməlisən
ki, təqdim olunan əsərlərin musiqi dili ilə bahəm
onların bədii təsirini də tamaşaçıya
orkestrdə düzgün çatdırasan. Bütün bunlar
da mükəmməl təhsillə bağlıdır.
Məsələn, Bakıda opera və simfonik orkestr
dirijoru yetişmir. Burada yalnız xor dirijorluğu və xalq
çalğı alətləri orkestri üçün
dirijorlar yetişir. Amma opera və simfonik orkestr dirijoru
artıq başqa istiqamətdir. Və yaxud Qərb musiqi alətlərinin
ifaçılığı da eynən buna bənzəyir. Məsələn,
bizdə tar, kamança, xanəndə sənəti daha mükəmməl
öyrənilir, çünki onların kökü
burdadır. Həmçinin bizim yaxşı
skripkaçılar, pianoçular, nəfəs alətləri
və s. musiqi alətlərində ifaçılarımız
var, amma etiraf etməliyik ki, bunlar bizə gəlmə alətlərdir.
Nə qədər bizdə mükəmməl təhsil olsa da,
hər halda, onların, yəni o alətlərin hər birinin
öz vətəni var. Amma bizim ən böyük uğurumuz
odur ki, bu alətləri düzgün mənimsəyə və
ifa edə bilirik. Bunu deməkdə məqsədim budur ki, daha
yüksək peşəkarlıq əldə etmək
üçün təcrübəli müəllimlərdən
dərs almaq və gecə-gündüz öz üzərində
işləmək lazımdır. Bizim sahəyə gəlincə
isə, opera və simfonik dirijoru mütləq bu sahənin
biliciləri tərəfindən yetişməlidir. Klassik əsərlərin
interpretasiyası üçün bu çox vacib məsələdir”.
Fəxrəddin müəllim fikirlərini söylədikcə
mənim nəzərimdə onun fəaliyyəti canlanır.
Simfonik və kamera orkestrlərində onun dirijorluğu ilə
rəngarəng konsert proqramlarını izləmişəm. Hətta
elə dünya klassikləri var ki, onların əsərləri
Bakıda ilk dəfə Fəxrəddin Kərimovun təşəbbüsü
ilə səslənib. O, biz musiqişünasları da həmin
əsərlər haqqında çıxış etməyə
sövq edib. Konsert öncəsi bu əsərlər
haqqında tamaşaçılara məlumat vermişik. Bu cəhət
onun insanların maariflənməsi istiqamətindəki
mühüm fəaliyyətinin göstəricisidir.
Maestro 2009-cu ildən Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət
Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə
keçirilən “Muğam aləmi” beynəlxalq
festivallarının açılış və
bağlanış konsertlərində simfonik və ya kamera
orkestrlərinə dirijorluq edib. 2009-cu ildə festivalın bədii
rəhbəri Xalq artisti, professor Firəngiz Əlizadənin
ideyası əsasında tərtib olunan konsertlərdə
simfonik və xalq çalğı alətləri orkestrlərinin
bir səhnəni bölüşərək muğam və
dünya klassiklərinin əsərlərinin uğurla
ifasında da Fəxrəddin Kərimovun mühüm xidmətləri
vardı. Bu uğurların da mənbəyi, onun qeyd etdiyi kimi,
istedad, savad və zəhmətdir.
Bu yerdə yenə sənətkarın tövsiyələrini
də qələmə alırıq: “Bizim sahə çox
çətin və məsuliyyətlidir. Məsələn,
türklər dirijora yönətmən deyirlər. Deməli,
dirijor orkestrin ifaçıları üçün də,
qulaq asanlar üçün də düzgün interpretator
olmalıdır. Burada hisslər deyil, düşüncə əsas
amildir. Bu da peşəkarlıqla bağlıdır. Təbii
ki, hər kəs də öz qabiliyyətinə görə
düşüncə sahibidir. Mən çox şadam ki, bizim
yüksək düşüncəyə malik peşəkarlarımız
var. Onlar musiqinin müxtəlif sahələrində
çalışırlar. Məsələn, Üzeyir
Hacıbəylidən başlayan musiqi xadimlərimiz Qara
Qarayev, Fikrət Əmirov, Arif Məlikov və digərləri,
eləcə də bu gün dünyaşöhrətli bəstəkarımız
Firəngiz Əlizadə, onun beynəlxalq müsabiqələrdə
münsiflər heyətinə rəhbərlik etməsi –
bütün bunlar musiqi tariximizin böyük uğurudur. Bu
uğurlu yol layiqincə davam etdirilir. Amma, yenə də
azdır. Mən arzu edirəm ki, bizdə peşəkarların
sayı daha çox olsun. Yalnız Bakıda deyil,
respublikamızın digər şəhərlərində simfonik
və kamera orkestrləri olsun, opera və balet teatrları
açılsın. Peşəkar kadrların sayı
artsın. İncəsənəti necə gəldi təbliğ
etmək olmaz. Əsl peşəkar, istər dirijor, istər
ifaçı və s. olsun – musiqini öz daxilindən
keçirib onu dinləyiciyə ötürməlidir. Bizim belə
musiqiçilər yetişdirmək üçün hər
cür potensial imkanlarımız var. Sadəcə, bu imkanlardan
doğru, düzgün istifadə etməli və ustadların ənənələrinə
düzgün riayət etməliyik...”.
Əziz oxucular, zənnimcə, musiqini peşəkarlıqla
təqdim edən maestro fikirlərini də gözəl
söylədi. Biz də onun maraqlı düşüncələrini
sizinlə bölüşdük. Həmişə orkestrin
önündə dayanaraq ifaçılarla
tamaşaçılar arasında bir bağlılıq yaradan,
onları musiqinin cazibəsinə yönəldən Fəxrəddin
Kərimovla oxucular arasında biz də bir mənəvi
körpü salmağa çalışdıq. Bu mənəvi
körpünün dayağı da elə Xalq artisti, professor Fəxrəddin
Kərimovun böyük istedadı və fədakar əməyi
sayəsində formalaşan zəngin
yaradıcılığıdır. Yaşadığı illər
ərzində bu yaradıcılıq ona çox uğurlar gətirib.
70 illik yubileyində də ona yeni uğurlar və
cansağlığı arzulayırıq.
Səadət Təhmirazqızı
sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə
doktoru
Mədəniyyət .- 2024.- 16 oktyabr(¹77).- S.7.