Ulu öndərin
xatirəsinə ithaf
“Təsviri sənətdə Heydər Əliyev
obrazı” kitabı haqqında düşüncələr
Ulu öndər Heydər Əliyev müasir Azərbaycan
dövlətçiliyinin qurucusudur. Bu məlum həqiqət
özünü yüksəlişimizin bütün sahələrində
daim göstərməkdədir. Ulu öndərin layıqli
davamçısı Prezident İlham Əliyevin
yürütdüyü uğurlu siyasət
günümüzün reallığına çevrilmiş
bu inkişafı şərtləndirir. Azərbaycanın
öz ərazisi üzərində suverenliyini tam bərpa etməsi
bunun parlaq təzahürüdür. Bütün bunların əsasında
isə Heydər Əliyevin böyük uzaqgörənliklə
təməlini qoyduğu müdrik dövlətçilik siyasəti
dayanır.
Təsadüfi deyil ki, elm və sənət
adamları, mədəniyyət xadimləri Heydər
Əliyevin şəxsiyyətini daim öyrənir, bu
böyük vətən övladının ədəbi və
bədii obrazını yaradır, onu dərindən tədqiq
edirlər. Yola saldığımız 2023-cü ildə AMEA
Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun direktoru
Ərtegin Salamzadənin və institutun elmi işlər üzrə
direktor müavini Xəzər Zeynalovun birlikdə
yazdıqları “The image of Heydar Aliyev in fine art” (“Təsviri sənətdə
Heydər Əliyev obrazı”) kitabı bu sıradan olan dəyərli
tədqiqat əsərlərindən biridir. Kitabda Ulu öndər
Heydər Əliyevin Azərbaycan və xarici rəssamlar tərəfindən
yaradılmış rəngkarlıq və qrafik portretləri,
monumental və dəzgah heykəlləri, dekorativ-tətbiqi sənətdəki
obrazları toplanmış və təhlil edilmişdir.
Kitabın ön sözünün müəllifi
AMEA-nın prezidenti akademik, millət vəkili İsa Həbibbəyli,
elmi redaktoru ustad sənətkar, heykəltaraşlıq sənətimizin
canlı əfsanəsi, akademik Ömər Eldarovdur. Kitaba
AMEA-nın müxbir üzvü professor Rəna Məmmədova
və Rusiya Rəssamlıq Akademiyasının müxbir
üzvü, professor, RF-nin Əməkdar rəssamı Leyla
Xasyanova rəy vermişlər.
Hələ 2019-cu ildə müəlliflər
kitabı Azərbaycan və rus dillərində hazırlayaraq
onu Heydər Əliyevin respublikada siyasi hakimiyyətə gəlməsinin
50 illiyinə həsr etmişdilər. Aradan keçən
müddət ərsində müəlliflər Heydər
Əliyevin rəssamlar tərəfindən
yaradılmış yeni portretlərini toplamış, tədqiqatı
genişləndirmiş və onu nəfis şəkildə
2023-cü ildə – Ulu öndərin 100 illiyi münasibətilə
ingilis dilində nəşr etdirmişlər. Kitabın ingilis
dilində olması mühüm prinsipial şərtdir. Bu, əsərin
oxucu dairəsini genişləndirərək dünyanın istənilən
yerində onunla tanışlıq imkanı yaradır, dahi azərbaycanlının
bədii obrazı haqqında planetimizin sakinlərinə dəqiq
məlumatlar çatdırır. Əlbəttə, bu cəhət
hazırkı nəşrin vacib xüsusiyyətlərindən
biridir.
Mən hər iki müəllifin kitab üzərində
necə diqqətlə, uzun müddət
çalışmasının, gərgin iş
aparmasının şahidiyəm. Bizim aramızda səmimi
ünsiyyət, əməkdaşlıq münasibətləri
mövcuddur və iş prosesində onlar mənə müraciət
edərək bu və ya digər əsər haqqında məlumatlar
toplayırdılar. Buna görə də kitabın ciddi zehni əməyin
bəhrəsi olması, buradakı materialların
dürüstlüyü və əhəmiyyəti barədə
əminliklə danışa bilərəm. Eşidəndə
ki, sözügedən əsərin Azərbaycan
Respublikasının Dövlət Mükafatına təqdim
olunması təşəbbüsü irəli
sürülüb, düzü, çox məmnun oldum.
Çünki, deyildiyi kimi, kitabla tanış idim və onun
necə dəyərli olduğunu bilirdim.
Kitab giriş, üç fəsil, nəticə və
ədəbiyyatdan ibarətdir. Kitabdakı çoxlu sayda bədii
əsər fotoları da təhlilə cəlb edilən
nümunələr barədə oxucuda aydın vizual təsəvvür
yaradır.
Girişdə tədqiqatın xarakteri barədə məlumat
verilmiş, onun məqsəd və vəzifələri diqqətə
çatdırılmışdır.
Birinci fəsildə Heydər Əliyevin rəngkarlıq
və qrafikada yaradılmış bədii obrazları təhlilə
cəlb edilmişdir. Qeyd olunduğu kimi, həm Azərbaycan, həm
də xarici ölkə rəssamlarının bu mövzuda
çoxlu sayda portret və tematik tabloları vardır. Ulu
öndərin Tahir Salahov, Oqtay Sadıqzadə, Arif Hüseynov,
Oleq İbrahimov, Tariyel Əhmədov, Sakit Məmmədov,
Rafael Abbasov, Hüseynqulu Əliyev, Ülviyyə Həmzəyeva,
İlham Mirzəyev, Eldar Zeynalov, Fikrət Babayev, Günay
Mehdizadə, rus rəssamı Nikas Safronov, türk rəssamı
Tamer Tuğrul, Vyetnam rəssamı Van Duonq Thanq və
başqaları tərəfindən yaradılmış
obrazları kitabda öz əhatəli bədii təhlilini
tapmışdır. Qeyd edilmişdir ki, bu əsərlərdə
Heydər Əliyevin nəcib, insani siması onun dövlət
rəhbərinə xas olan möhkəm iradəsi, müdrik
siyasətçi keyfiyyətləri ilə
qarşılıqlı surətdə əlaqələndirilmişdir.
İkinci fəsildə Heydər Əliyevin heykəllərindən
bəhs olunur. Müəlliflər qeyd edir ki, bu əsərlər
müasir Azərbaycan və dünya heykəltaraşlığında
yeni səhifə açmışdır. Ömər Eldarov,
Natiq Əliyev, Fuad Salayev, Salxab Məmmədov, Şərif
Şərifov, Cavanşir Dadaşov, rus heykəltaraşları
Salavat Şerbakov, Mixail Nogin, Yan Neyman, əslən Bakıdan
olan ABŞ heykəltaraşı Sergey Eylanbekov və
başqaları Heydər Əliyevin zəngin plastikaya, yüksək
dinamikaya malik, tamaşaçıda böyük təəssürat
yaradan obrazlarını yaratmışlar.
Kitabın üçüncü fəslində Heydər
Əliyevin dekorativ-tətbiqi sənətdə
yaradılmış obrazlarından danışılır ki,
burada xalça sənəti, təbii ki, daha üstün təsir
bağışlayır. Bu fəsildə Azərbaycanın
mahir xalça ustaları – Kamil Əliyev, Eldar Mikayılzadə,
Tahir Məcidov və başqalarının əsərlərindən
söz açılır. Qeyd olunur ki, Ulu öndərin
obrazının xalça üzərində toxunması bu qədim
sənətin yeni bədii-estetik keyfiyyətlər
qazanmasına yardım edr.
Üçüncü fəsildə, həmçinin
dekorativ-tətbiqi sənətin digər növlərində
hazırlanmış bədii sənətkarlıq nümunələrindən
bəhs olunur. Qocaman sənətkar Məmməd İbrahimovun
bədii metal, minasazlıq texnikasında yaratdığı “Mən
fəxr edirəm ki, azərbaycanlıyam!” miniatür
kompozisiyası, Ədalət Elmanın Heydər Əliyevin
portretini profildən əks etdirən daş qabartması buna
misal ola bilər. Ulu öndərin güllərdən,
fleş-mob texnikasında düzəldilmiş portretləri
qeyri-adi görünüşü ilə diqqəti cəlb
edir və yaddaşlara həkk olunur.
Nəticədə tədqiqatın əsas müddəaları
yekunlaşdırılır.
Sözügedən kitab təsviri sənətdə
Heydər Əliyev obrazına həsr edilmiş yeganə irihəcmli
araşdırmadır. Heydər Əliyevin 100 illiyi münasibətilə
nəşr olunmuş belə bir araşdırmanın mədəni
və ictimai həyatımızda böyük əhəmiyyətə
malik olması şübhəsizdir. Ulu öndərin fərqli
bədii obrazlarının, onun insani keyfiyyətlərinin
yeni-yeni çalarlarının məntiqi təhlillər vasitəsilə
üzə çıxarılması, əlbəttə ki, həm
sənətşünaslıq elmi, həm də təsviri sənət
baxımından çox qiymətlidir.
Ağaəli İbrahimov
Xalq rəssamı, professor, Azərbaycan Rəssamlar
İttifaqının sədr müavini
Mədəniyyət.- 2024.- 26 yanvar,¹7.- S.5.