Soyuq məzara
da zinətdir insan...
Ələsgər Ələkbərovun
xatirəsinə.
Azərbaycan teatr tarixində bu ad pafoslu və gurultulu səslənişi
(assosiativ), zamanı -
az qala
bütöv bir mərhələni xarakterizə
edən sənət meyarı kimi hələ də yer tutur. Ələsgər
Ələkbərov -bütöv
bir tarix: Tamaşaçı dolu zal. Vaqif, ya
da Otello... Elə bil o Səməd Vurğunun "Vaqif" pyesini teatr üçün
bir dəfə də yazdı. Şairin dağ seli kimi gurultulu,
axıcı, səlis
misralarına ruh verdi. Və
bu sözlər bir dəfə də onun ünvanına
səslənəcək: "... Soyuq məzara da zinətdir insan..."
Ələsgər Ələkbərovun yaradıcılığı
tək bir aktyorun fərdi üslub keyfiyyətlərindən
çox qırağa
çıxır. O, bütöv
bir mərhələ
- ən azı 25 ilin teatrının bədii estetik meyarlarını müəyyənləşdirdi.
Monumental tamaşaların qəhrəmanları həm
də ürəyi sadə, pafoslu və ritorik hisslərlə çırpınan
tamaşaçıların sevimliləri oldular. Və onların çoxu Ələsgər Ələkbərovun
qəhrəmanlarıdır. Onun kino obrazları teatr kimi geniş
meydanı olan səhnə qəhrəmanlarının
sanki sıxılmış
variantlarıdır. Zəhmli,
hökmlü kolxoz sədri Rüstəm kişi ("Böyük dayaq" filmi), vətənpərvər,
tədbirli Fətəli
xan ("Fətəli
xan" filmi), Şeyx Əmir ("Leyli və Məcnun"
filmi)...
* * *
Ələsgər Hacıağa oğlu Ələkbərov Bakıda
yoxsul tacir ailəsində anadan olub. Bakı Realnı
Məktəbində təhsilə
başlayandan iki il sonra
atası vəfat edib və evin
bütün ağırlığı
anası Zübeydə
xanımın və balaca Ələsgərin çiyninə düşüb.
Uşaqlıqdan oyuna, teatra maraq göstərən, müxtəlif dram dərnəklərində
çıxış eləyən
Ələsgər 1927-ci ildə
Bakı Teatr Texnikumuna daxil olur. Bunu ona dərnəklərdə
tamaşalara quruluş
verən İsmayıl
Hidayətzadə məsləhət
görür. Texnikumda təhsil
illərində Ələsgər
Türk İşçi
teatrının yardımçı
heyətinə işə
götürülür. Burda o, müxtəlif səpkili obrazlar yaradır - komik (Cancur Səməd kimi), dramatik və tragik... Bununla bərabər Tiflis Azərbaycan
Dram Teatrında rollar oynayır. Cəfər
Cabbarlının "Od
gəlini" (Aqşin),
Hüseyn Cavidin "Knyaz" (Knyaz) faciələrində uğur
qazanır. 1932-ci ildə Türk İşçi Teatrı
Gəncəyə köçürülür.
Elə həmin il aktyor
Bakıya qayıdır
və Akademik Milli Teatrda işə
başlayır. O, Adil
İsgəndərovun monumental səpkili tamaşalarında
öz aktyor təbiətinə uyğun
yer tapır. A.İsgəndərovun hazırladığı
Mirzə İbrahimovun
"Həyat" (Akif
və Süleyman), Səməd Vurğunun
"Xanlar" (Xanlar),
"Fərhad və Şirin" (Fərhad), Mehdi Hüseynin "Nizami" (Əbdək),
"Cavanşir" (Cavanşir),
Cəfər Cabbarlının
"Aydın" (Aydın),
"1905-ci ildə" (Salamov),
Nazim Hikmətin "Türkiyədə" (aparıcı
müəllif), Şekspirin
"Otello" (Otello)
əsərlərinin tamaşalarında
oynayır. Bu illərdə onun ən məşhur qəhrəmanları Vaqif
və Otello olur.
İlk dəfə kinoya
on yeddi yaşından
çəkilib. "Vulkan
üzərində ev"
filmində Əhməd,
"Lətif" filmində
Qurban, "Almaz" filmində Fuad, "Kəndlilər" filmində
Göydəmir, "Yeni
horizont"da Aslanov,
"Fətəli xan"da
Fətəli xan,
"Qara daşlar"da
İsmayılzadə, "Ögey
ana"da Kazım dayı, "Uzaq sahillərdə" Ferrero,
"Səhər"də Rəhim bəy, "Böyük dayaq"da Rüstəm kişi kimi ekran obrazları
ilə kino tarixində iz qoyur. Aydın, gur, nadir səsi
ilə qiraət ustası kimi də fəaliyyət göstərən aktyorun rəsm çəkməyə
də həvəsi var imiş. O, söylədiyi hər kəlmənin mənasına,
mahiyyətinə varır
və dəqiq ifadə prinsiplərini müəyyənləşdirir. Sonuncu məşqi isə "Səyavuş" tamaşasında
olur. Elə həmin axşam
vəfat edən böyük sənətkarı
Fəxri Xiyabanda dəfn edirlər.
Onun xidmətləri həm də teatr sənətinə
bir özgə rəng verməsi ilə tamamlanır. Ələsgər Ələkbərov teatra hörmət və sevgisini tamaşaçıya
ötürməyi bacardı.
Yəni,
tamaşaçılar teatrın
necə ciddi və yüksək sənət olduğunu bir daha dərk
etdi. Ələsgər Ələkbərov öz yaradıcılığının
ən qaynar çağları ilə
teatra bütöv bir imic qazandırdı.
Martın 26-sı xalqın sevimli aktyorunun 99 yaşı tamam oldu. İtizəkalı, rəvan təbli
Vaqifin Ələsgər
Ələkbərovun ifasında
səslənən hər
kəlməsi sanki yaxın-uzaq tarixə şəhadət verir.
Tarix pafosu sevir:
- Bəs
baş əymədiniz...?
- Əymədim,
bəli!
Əyilməz vicdanın
böyük heykəli...
Aliyə
Mədəniyyət.- 2009.- 1 aprel.- S. 7.