Siz kitab oxuyursunuzmu?..

“Mədəniyyət” qəzetinin keçirdiyi sorğu bu suala aydınlıq gətirdi

Yaşadığımız çağdaş dövrdə az qala hər gün yeni bir dəb, yeni bir davranış tərzi ilə rastlaşırıq. Dünyanın müxtəlif qitələrindən, müxtəlif ölkələrindən gələn, müxtəlif inkişaf səviyyəsinə malik insanların yaşam tərzini, vərdişlərini, həyata münasibətini əks etdirən bu yeniliklərin içərisində bəyəniləsi, təqdir olunası, əxz ediləsi olduğu kimi, milli özgürlüyümüzə uyuşmayan, adət-ənənələrimizə yabançı olan, islami dəyərlərimizlə bir araya sığmayanları da az deyil. Belə bəyəniləsi adətlərdən biri də məhz istirahət mədəniyyətidir. Qəzetimizin əvvəlki saylarında biz bu barədə söhbət açmış, istirahət mədəniyyətnin nə demək olduğu, bizim bu mədəniyyətə nə dərəcədə yiyələnməyimiz və sair məsələlər barədə müxtəlif fikirdə olan insanlar arasında keçirdiyimiz rəy sorğusunun nəticələrini açıqlamışdıq.

Maraqlı cəhət orasındadır ki, dünyanın inkişaf etmiş əksər ölkələrində istirahət dedikdə, təkcə gəzib dolanmaq, xarici səfərlərə, kruizlərə çıxmaq, yeyib-içmək və sair bi kimi sırf maddiyyatla bağlı olan nəsnələr başa düşülmür. Fəal, hərtərəfli istirahət dedikdə, həm də mənəvi dünyamızla bağlı sahələr aid edilən vərdişlər, o cümlədən kitab oxumaq, mütaliə etmək, yeni biliklərə yiyələnmək, yaradıcılıqla məşğul olmaq da nəzərə alınır. Bu mənada Avropa və ABŞ əhalisi xüsusilə fərqlənir. Qonşumuz Rusiyada da mütaliə bir çoxlarının vərdişinə çevrilib. Bəs bu sahədə bizdə vəziyyət necədir? Kitab oxumaq, mütaliə ilə məşğul olmaq istirahət sayılırmı? Azərbaycan oxucusu bu gün nəyi oxuyur və necə oxuyur? Gənclərin və yaşlı nəslin kitaba, mütaliəyə olan münasibətində fərq varmı?

Bəri başdan deyək ki, “Mədəniyyət” qəzeti redaksiyası həyata keçirdiyi yeni layihəyə uyğun olaraq milli mədəniyyətimizin müxtəlif sahələrinə aid əhali arasında vaxtaşırı olaraq keçirdiyi sorğuları davam etdirməkdədir. Qəzetimizin budəfəki sorğusu isə məhz yuxarıda qeyd olunan məsələyə - istirahət və mütaliə (kitab oxumaq) probleminə həsr olunub. Paytaxtın müxtəlif guşələrində - Milli parkda, Heydər Əliyev Sarayının qarşısında, BDU-nun həyətində, “28 May” metrostansiyasında, Əzizbəyov dairəsində və eləcə də Buzovna, Mərdəkan, Bilgəh sakinləri arasında keçirdiyimiz bu sorğuda yüz nəfər respondent iştirak edib. Onlara aşağıdakı suallar verilib:

1. Kitab oxumaq istirahət sayılırmı?

2. Sonuncu dəfə hansı kitabı oxumusunuz?

3. Teleseriallar kitaba marağı azaldıbmı?

4. Dövri mətbuatı izləyirsinizmi?

5. “İndi heç kəs, heç kəsin kitabını oxumur” ifadəsi doğrudurmu?

Qəzetimizin keçirdiyi bu sorğuda rəyi soruşulanların 57 faizi kitab oxumağın istirahətlə heç bir əlaqəsi olmadığını bildirib. Ürəyin`istəyən, maraqlı bir kitabı oxumağın da istirahət demək oldugu fikri ilə razılaşanlar isə 47 faiz təşkil edib.

Maraqlı və diqqətçəkən məqamlardan biri də müxtəlif yaşlı respondentlərin “sonuncu dəfə hansı kitabı oxumaları” ilə bağlı suala verdikləri cavablar olub. Nəticələr bir qədər gözlənilməz olsa da, bir o qədər təəccüblü görünmür. Çünki, son illər bu problemlə bağlı bir sıra digər qurum və təşkilatların apardıqları araşdırmalar da bu sahədə vəziyyətin ürəkaçan olmadığını göstərir. Belə ki, rəyi soruşulanların 74 faizi sonuncu dəfə hansı kitabı oxuduqlarını xatırlaya bilməyiblər. Respondentlərin 14 faizi müxtəlif tədris kitablarının adlarını, detektiv janra üstünlük verdiyini bildirən 12 faiz isə bu sırada Çingiz Abdullayevin yazdıqlarını oxuduğunu bildirib.

Kitaba olan marağın azalmasını ən müxtəlif səbəblərlə izah edənlərin sırasında videotexnikanın, internetin adlarını çəkənlər olsa da, bu sahədə teleserialların da neqativ təsirini qeyd edənlər az deyil. “Teleseriallar kitaba olan marağı azaldırmı” sualına cavab verənlərin 78 faizi məhz bu mövqeyi müdafiə ediblər. Onlar son zamanlar yağışdan sonra göbələk kimi artan bəzi teleserialların milli mənəviyyatımızı korlamaqla yanaşı, həm də yetişməkdə olan gənc nəslin tərbiyəsinə mənfi təsirini önə çəkmişlər. Onlar yüksək zövq və bəşəri dəyərlərdən uzaq olan belə əcnəbi serialların telekanallarda müntəzəm olaraq nümayiş etdirilməsinə də nəzarətin vacib olduğunu vurğulayıblar. Sorğumuzun 12 faiz iştirakçısı isə teleserialların kitaba olan marağın azalmaması fikrinidə olduqlarını sərgiləyiblər. Onların qənaətinə görə, kitab oxumaq, mütaliə ilə məşğul olmaq və teleseriallara tamaşa etmək bir-birindən tamamilə fərqlənir. Onu da qeyd edək ki, bu fikirdə olanların arasında orta və yaşlı nəslin nümayəndələri üstünlük təşkil ediblər.

Kitab oxumağın, mütaliə etməyin istirahət olub-olmadığını aydınlaşdırmaq üçün respondentlərə ünvanladığımız sualların içərisindəki “Dövri mətbuatı izləyirsinizmi?” sualı çoxları üçün daha gözlənilən oldu. Belə ki, sorğu iştirakçılarının 63 faizi dövri mətbuatı bu və ya digər dərəcədə izlədiyini bildirdi. 17 faiz isə qəzetləri təsadüfdən-təsadüfə oxuduğunu, 20 faiz isə dövri mətbuatla maraqlanmadığını bildirdi.

Sorğumuzun sonuncu və ən maraqlı sualına isə respondentlərin 68 faizindən təsdiqləyici cavablar aldıq. Onlar indiki zamanda “heç kəs, heç kəsin kitabını oxumur” deyiminin doğru olduğunu bildirdilər. Respondentlərin 32 faizi isə bu suala “hər kəs öz istədiyi adamın kitabını oxuyur” - şəklində cavab verdi.

Beləliklə, qəzetimizin keçirdiyi sorğunun nəticələri “bizim az oxuyan, az mütaliə edən xalq” anlamına gəlməsə də, müəyyən həqiqətlərin üzərinə işıq sala bildi...

Cəlal Tağıyev

Mədəniyyət.- 2009.- 12 avqust.- S. 12.