Papaqçılıq yarımçıqlıq sevmir

«O vaxt sevindiyimizdən papağı göyə elə

tullamışıq ki, hələ də qayıtmayıb»

(C.Məmmədquluzadə)

Yazımı bu sözlərlə başlamağım səbəbsiz deyil. Səbəbkar isə papaqçı Lüdmila xanımdır. Əvvəlcə diqqətinizi bir məsələyə yönəltmək istəyirəm. Söhbət açacağım bu papaq emalatxanası paytaxtımızın günbəgün gözəlləşən, müasirləşən hündür binaları, müasir standartlara cavab vərən obyektləri ilə göz oxşayan məkanlarının birində yerləşir. İlk baxışdan o qədər də diqqət çəkməyən emalatxana müasirliyin içində nəinki itməyib, əksinə, uzun illərdi fəaliyyətini davam etdirir.

Mən emalatxanaya daxil olanda Lüdmila xanım iş başında idi. Məni mehribanlıqla qarşıladı. Etiraf edim ki, gördüklərim məni təəccübləndirdiyi qədər də maraq doğurdu. Axı biz papaqçının kişi olmasına öyrəşmişik. Məhz bu səbəbdən də Lüdmila xanımla müsahib olmaq qərarına gəldim.

Söhbət əsnasında məlum oldu ki, xanım tanınmış papaqçı Mustafa Cavanşirovun həyat yoldaşıdır. Elə bu sənəti də ondan öyrənib. Mustafa kişi ilə 35 il bu emalatxanada işləyib. İndi də onun sənətini davam etdirir. Qeyd edək ki, Mustafa Cavanşirov məşhur Qarabağlar nəslindən olub. Təqiblərdən yaxasını qurtarmaq üçün 30 il Özbəkistanda yaşayıb. Lüdmila xanımla da elə orada ailə qurub. 1989 -cu ildə isə doğma vətəninə qayıdıb.

Bu söhbətdən sonra məni emalatxana ilə tanış etdi. Emalatxana iki kiçik otaqdan ibarətdir. Lakin emalatxananın divarları zəngin muzeyi xatırladır. Burada bir çox xalqların milli papaqları ilə tanış oldum. Üzərində Allah sözü yazılmış xüsusi papaq və üzərində saat quraşdırılmış papaq diqqəti uzaqdan cəlb edir. Buradan papaq almış Azərbaycanın və tanınmış simalarının yer aldığı şəkil albomuna da maraqla baxdım. Qısa ekskursiya zamanı Lüdmila xanım suallarımı cavablandırdı.

- Papaqçılıq kişi sənəti sayılır. Bir qadın olaraq sizə çətin deyil?

- Xeyr. Əsas odur ki, sənətini sevəsən. Mənə elə gəlir ki, mən bu sənət üçün doğulmuşam. Nə yaxşı ki, belə bir sənətim var. Düzdür, elə bir vaxt olub ki, mən hər şeyi atıb getmək istəmişəm. Sonra fikirləşmişəm ki, onsuz da papaqçılıqla məşğul olan adamlar barmaqla sayılacaq qədər az qalıb. Bu sənəti kimsə yaşatmalı, gələcək nəsillərə ötürməlidir. Axı papaq bizim milli dəyərlərimizdən biridir. Onu qorumaq lazımdır. Tikdiyim papaqlar mənim deyil, millətimin papağıdır. Bütün xalqların öz milli papaqları var. Ancaq iki millətdən başqa. Rusiya qaraçıları və ermənilərin özlərinə məxsus olan papaqları yoxdur. Bunun nə demək olduğu başa düşüləndir.

- Siz həm kişi, həm də qadın papaqları tikirsiniz. Maraqlıdır, kim sizə daha çox müraciət edir: kişilər, yoxsa qadınlar?

- Ən çox kişilər müraciət edirlər. Papaq onlar üçün daha böyük məna kəsb edir. Qadınlardan isə adətən yaşlı nəslin nümayəndələri papaq tikdirməyə gəlir.

- Azərbaycanın milli papaqları başqa xalqların papaqlarından nə ilə seçilir?

- Bu məni həmişə narahat edən məsələlərdən biri olub. Bu gün papaqlarımızı digər xalqların papaqlarından ayıra bilmirik. Hətta milli papaq kimi uzun illərdi başqa xalqların papaqlarından istifadə olunur. Bunun nəticəsi olaraq tez-tez telekanallarda “Tərəkəmə” rəqsi oynayanların başlarında türkmən papaqlarını görmək olar. Etiraz etdikdə isə məlum olur ki, bundan onların xəbərləri yoxdur. Bundan basqa, din xadimlərimizin, xüsusi ilə mollaların istifadə etdikləri papaqlar bizimki deyil. Onlar rus papaqlarıdır. Əsl Azərbaycan milli papaqları 12 sm olur. Ölçü dəyişdikdə, məsələn 16 sm olduqda Dağıstan, 18 sm olanda isə Türkmənistan papağına çevrilir. Bunlara mütləq diqqət etmək lazımdır.

- Papağın hazırlanma prosesi necədir?

- Ən yaxşı papaq mələməmiş quzu dərisindən hazırlanır və 4 qatdan ibarət olur. Hazırlanma müddəti 3-4 gün çəkir.

- Kişinin neçə papağı olmalıdır?

- Necə ki, qadınların 3 - qara , qırmızı, ag rəngdə yaylıqlarının olması mütləq sayılır, eləcə də hər bir kişinin qara (qaragül), gümüşü, qızılı və ya şabalıdı rəngdə papağı olmalıdır.

- Bunların hansı mənaları var?

- Hər mərasimin ayrı-ayrı papaqları olur. Qara rəng papaqdan yas mərasimlərdə, gümüşünü gündəlik, qızılını isə toy mərasimlərində istifadə edirlər.

- Papağı harda saxlamaq lazımdır?

- Mənim üçün Qurandan sonra papaq qədər müqəddəs heç nə yoxdur. Ona görə də papağı təmiz və layiqli yerdə saxlamaq lazımdır.

- Hər adam papaq qoya bilər?

- Ancaq layiqlilər.

- Qadınlar papaq qoymalıdırlar?

- Ta qədimdən Azərbaycan qadınları tirmə, şal örtmüşlər. Belə davam etsə, daha yaxşı olar.

- Hansı məşhurlara papaq tikmisiniz?

- Çox olub. Vaqif Səmədoğlu, Adil Abdullayev, Tahir Salahov və b. Tahir Salahova tikdiyimiz papağı hələ ona təqdim etməmişik. Keçən il Novruz bayramında isə İlham Əliyev cənablarına milli papaq tikib hədiyyə etdik.

- Deyəsən, davamçılarınız yoxdur?

Hələlik bir davamçım var... Öyrənmək istəyən yoxdur.

Bu sənətə biganəlik elə ən böyük narahatçılığımdır. Onsuz da ermənilər hər şeyi özününküləşdirirlər. Milli xörəklərimizi, musiqimizi, geyimlərimizi... Qorxuram papağımıza da göz dikələr. İstərdim ki, milli papaqlarımız yetərincə təbliğ olunsun, gənclərimizə tanıdılsın. Bir də papaq muzeyinin olmasını istərdim. Hazırda müxtəlif papaq formaları və onlar haqda məlumatların əks olundugu kitabça hazırlayıram.

Lüdmila xanım üzərində işlədiyi kitabça və gələcək planları haqda ürək dolusu danışdı. Elə söhbətimizi də bu nikbin notlar üzərində yekunlaşdırdıq.

Sevinc Asifqızı

Mədəniyyət.- 2009.- 19 avqust.- S. 12.