Qərib qəbrin harayı

Bolqarıstanın Ruse şəhərində dəfn edilən Məmmədov Aslan Sarı oğlu əslən Samux rayonunun Aşağı Qarasaqqal kəndindəndir

Rəsmi statistikaya görə, İkinci Dünya müharibəsində 640 mindən çox azərbaycanlı iştirak edib, onlardan 400 minə yaxını döyüşlərdə həlak olub.

Qafqazdan Berlinədək şanlı döyüş yolu keçən azərbaycanlı əsgərlərin çoxunun indiyədək dəfn olunduğu yer yaxınları üçün naməlum qalıb.

Belələrindən biri də Məmmədov Aslan Sarı oğludur. Elmi ezamiyyətlə əlaqədar olduğum Bolqarıstanın Ruse şəhərindəki sovet əsgərlərinin qardaşlıq qəbiristanlığında eloğlumuzun adına rast gələndə beynimdən keçən ilk fikir “görəsən, doğmaları onun burada uyumasından xəbərdardırmı?” oldu. Bu suala cavab tapmaq üçün keçmiş SSRİ, indiki Rusiya Müdafiə Nazirliyinin xüsusi saytında axtarış apardıq. Həmin arxivdə Məmmədov Aslan Sarı oğlunun 1924-cü ildə Samux rayonunun Aşağı Qarasaqqal kəndində anadan olduğu, 1942-ci ilin sentyabr ayında orduya çağırıldığı və 1945-ci ilin mart ayında itkin düşdüyü barədə qeydlər vardı.

Burada eyni zamanda başqa bir qeyd də vardı ki, serjant Məmmədov A.S. 1920-ci ildə anadan olmuş (il fərqinə diqqət yetirin), 1945-ci ildə Bolqarıstanın Ruse şəhərində dəfn olunmuşdur. Onu da bildirək ki, Rusedə heç bir döyüş olmayıb. Sadəcə, Rumıniya ərazisindəki ağır döyüşlərdə yaralanmış əsgər və zabitlər Ruseyə, hərbi hospitala gətirilmiş, dünyasını dəyişənlər elə burada da dəfn olunmuşdur.

Yeri gəlmişkən, Rusiya Federasiyasının Ruse şəhərindəki baş konsulluğu sovet əsgərlərinin uyuduğu qəbiristanlığı daima diqqətində saxlayır və hər il mayın 9-da burada anım mərasimi təşkil edir. Axtarışımızla əlaqədar konsulluğa da müraciət etdik. Lakin Məmmədov A.S.-yə aid əlavə məlumat əldə edə bilmədik və konsulluqdan Bolqarıstan-Rusiya Dostluğu Cəmiyyətinin Ruse bölməsinin sədri İvan İordanova müraciət etməyi məsləhət bildilər. İ. İordanovla görüşümüz zamanı məlum oldu ki, qəbiristanlıqda daha bir həmyerlimizin məzarı var. Bu, 1907-ci ildə Cəbrayıl rayonunun Tatar kəndində anadan olmuş Nəbiyev Sultan Mamitoviçdir. Atasının adının bu formada yazılması ilk axtarışımızda bizi çaşdırmışdı. Düşünmüşdük ki, belə yazılış adətən digər millətlərə xasdır. Lakin İ.İordanovun mənə təqdim etdiyi SSRİ Nazirlər Soveti yanında Baş Arxivlər İdarəsindən verilən arayışda yuxarıda qeyd olunan məlumatlar, yəni onun azərbaycanlı olduğu öz əksini tapmışdır. Bu da onu deməyə əsas verir ki, ola bilsin, Nəbiyev Sultanın burada uyuması haqqında doğmalarının məlumatı vardır.

Mayın 9-da Rusiya Federasiyasının Ruse şəhərindəki Baş Konsulluğu növbəti anım mərasimi təşkil etdi. Mərasimdə baş konsul Mixail Torşin, Ruse bələdiyyə başqanı və digər rəsmilər iştirak edirdi. Öncə sovet əsgərlərinin xatirəsinə ucaldılmış abidənin (yerlilər ona Alyoşanın abidəsi deyirlər) qarşısında başlayan mərasim qardaşlıq qəbiristanlığında davam etdirildi. Mərasimdə bu sətirlərin müəllifi, Xəzər Universitetindən dosent İsmət Əhmədov və Gəncə Dövlət Universitetinin tələbəsi Niyazi Həsənov da iştirak edirdi. Həmyerlilərimizin məzarı üstünə tər qərənfillər düzdük və ruhlarına fatihə oxuduq. Mərasim haqqında yerli “Bryaq” qəzeti 11 may tarixli sayında ətraflı məlumat dərc etdi.

Bahadur Bilalov,

Ruse şəhərindəki

Anqel Kançev adına

Universitetin doktorantı,

tarix elmləri namizədi, dosent

Mədəniyyət.- 2009.- 12 iyun.- S. 9.