“Buta” pul qazanacaq, özü də Avropa bazarından

“Butafilm” prodakşnın direktoru İlqar Nəcəf bu prodakşnın istehsalı olan “Teatral həyat” qısametrajlı bədii filmə quruluş verdikdən sonra Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi onun “Buta” layihəsinə dəstək verdi. Film bu il “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında istehsalata buraxılıb. Rejissorla görüşüb ümumi proses haqqında danışdıq.

İlqar Nəcəf: “Prodüser mərkəzləri Azərbaycan kinosunun inkişafı naminə öz maliyyələrini də ortaya qoymalıdırlar”

- Aldığımız məlumatlara görə, “Teatral həyat” filmi artıq hazırdır.

- 20 dəqiqəlik “Teatral həyat” filmi, demək olar ki, tamamlanıb. “Bu meydan, bu ekran” müsabiqəsi çərçivəsində dövlətin dəstəyi ilə qisametrajlı filmlərin çəkilməsindən xəbərim var. Həmin filmlərin bir neçəsinə baxmışam. Onların səviyyəsi haqqında danışmaq isə başqa söhbətin mövzusudur. Bu müsabiqəyə adi iş kimi yanaşmaq yanlışdır. Yəni “Təki iş olsun və çəkim qırağa qoyum” tendensiyası ilə çəkmək düzgün deyil. “Teatral həyat” qısametrajlı filmini isə Mədəniyyət və Turizm Nazırliyi ilə qeyri-rəsmi razılaşmamıza görə çəkdim. Razılaşma “Buta” tammetrajlı film ssenarisi ilə bağlı idi. Müəyyən mənada nazirliyi “Teatral həyat” qısametrajlı filmi qane edərsə, “Buta”nın çəkilməsinə maliyyə ayıracaqlar. “Teatral həyat”ın hissələrini montaj prosesində izlədikdən sonra nazirlik bu gün “Buta”nı istehsalata buraxıb. O ki qaldı “Teatral həyat”a, film İrandan tam hazır vəziyyətdə qayıtdıqdan sonra onun festival və prokat taleyi bəlli olacaq.

-“Buta” filmi nədən bəhs edir? Çünki son illər Azərbaycanda istehsal olunan tammetrajlı bədii filmlərimizdə fərqli və ölkədən kənarda diqqət cəlb edəcək mövzuya rast gəlinməyib. İlqar Nəcəf də “Buta” ilə bu sıraya aid olacaq?

- 2003-cü ildə Avropanın dəstəyi ilə gənc rejissorların biliklərini artırmaq üçün Tiflisdə treninq təşkil olundu. Bu birillik kursda mən çox şeylər öyrəndim. Həmin vaxt ora “Buta”nın sinopsis variantı ilə getmişdim. Ssenari isə bir il ərzində yazıldı. Filmin mövzusu əslində butadan götürülüb. Filmin əvvəlində belə bir açıqlama olacaq və həmin açıqlamanın son cümlələri belədir: “Buta məlum olmayan zamanlarda yaranıb. Parçalarin, freskaların üzərində naxışdır. O, həyatın özüdür”. Düzdür, “Buta” filmində Buta qəhrəmanın - uşağın adıdır. Amma janr film-pritçadır, müqavilədə isə rəvayət yazılıb. Bu 7-dən 77-yə hamı üçün bir rəvayətdir. “Buta”da hər şey şərtidir, hətta zaman və məkan da. Çünki burda ən vacib məsələ hadisələrin harada cərəyan etməsi deyil, insanlar arasındakı münasibətdir. Qoca ilə uşaq arasında olan münasibətdir. Mənəvi cəhətdən əzab və sarsıntı içərisində olan bir adamı necə xilas etmək olar? Filmdə bütün bunlar hamısı çılpaqlığı ilə göstərilir. Kino elə bir janrdır kı, o, nə tam səsdir, nə də tam görüntü. Əslində görüntü ilə səsin vəhdətindən yaranmış bir sənət növüdür. “Buta” bunun bariz nümunəsi olacaq. Filmdə həm hər kəs üçün aydın olacaq fəlsəfi sözlər də işləniləcək, həm də gözəl görüntülər olacaq. Bu görüntülər, sözlər birbaşa “Buta” filminin personajlarının içinin, psixoloji vəziyyətinin, bir-birilərinə münasibətlərinin nəticəsidir, başqa cür desək, formasıdır. Burada bir tandem var. Təbiətlə insanlar sanki birləşir. Nəhəng bir şəhərdən sabun istehsal edən böyük bir şirkətin meneceri uzaq bir dağ kəndinə düşür. Elə bir kənd ki, bu insanlar qablaşdırılmış, etiketləşdirilmiş sabun görməyiblər. Menecerlə Qönçə bir-birilərini sevirlər. Böyük bir şəhərdən, sanki kosmosdan gəlmiş bu adam get-gedə həmin kəndin insanlarına, landşaftına oxşamağa başlayır. Çünki kənddə bütün hadisələrin hamısı muncuq kimi bir-birinin ardınca düzülüb. Bu muncuq da əslində xalçadır. Bütün hadisələrə xalça üzərində həkk olunan butadan keçirik. Avropalı da bu filmə baxarkən ona məlum olacaq ki, xalça üzərindəki buta nə anlamını verir. Ola bilsin, onlar butanın nə olduğunu anlamasınlar. Amma bu filmi izlədikdən sonra xalçadakı butaları oxuya biləcəklər. Əslində xalça bir kitabdır. Onların üzərində də nəsə yazılıb. Filmdə də nənə Qönçəyə deyir ki, nəyi hiss edirsənsə, onu da toxu. Hiss elədiyin mütləq xalçada görünəcək. Sevirsənsə, xalçada görünəcək, nifrət edirsənsə xalçada görünəcək. Araşdırmalar zamanı da bunun şahidi oldum. Misalçün, hansı xalçada qara rəng çoxdursa, onu toxuyanın qəlbində bir təlatüm, yas olub. Daha isti rənglər olan xalçanı bir gənc qız toxuya bilər. Bütün bunlar “Buta” filmində var. Filmdə hər şeyi - nostalji duyğuları, kədərlə xatırlanan keçmiş həyatı ilə bağlı bir nənə öz xalçasını və yenicə həyata başlamış 17 yaşli qız - Qönçə də öz xalçasını toxuyur. Xalça toxuyan iki fərqli adamın dialoqlarından da belə başa düşülür ki, xalça cansız bir şey deyil. Əslində o toxunan zamanda da yaşayır, toxunandan sonra da.

Orijinal ideya və orijinal ssenari problemi isə bütün dünyada mövcuddur. Amma faiz məsələsi var. Düşünürəm ki, Azərbaycan dövlətinin kinoya ayırdığı vəsait kifayət qədər böyükdür. Maliyyə problemi aradan qalxmaq üzrədir. Dramaturji cəhətdən zəif olan ssenarilər qəbul olunub çəkilib və bundan sonra da çəkiləcək, bu artıq mənim işim deyil. Seçənlər seçir, çəkənlər çəkir. Öz haqqımda və filmim barədə deyə bilərəm.

- Filmi birinci rejissor özü görür. Deməli, artıq “Buta”nın gələcək uğuruna əminsiz?

- Rejissor filmi virtual yaşamırsa, onu görmürsə, vizual həlli də alınmır. Düzdür, orada müəyyən texniki problemlər ola bilər. Amma hər şeyi istedadla, peşəkarlıqla həll etmək mümkündür. Kim “Buta”ya yaxşı mənada ümid edirsə, mən onların ümidini düşündüyündən də yüksək səviyyədə doğruldacağam.

- Deyirsiniz ki, Azərbaycan dövlətinin kinoya ayırdığı vəsait kifayət qədər böyükdür. Maliyyə problemi aradan qalxmaq üzrədir. Amma bunun qarşılığında Azərbaycan kinosu mənəvi böhrandan qurtula bilibmi, ya da gələcək üçün bu ab-hava görünürmü?

- Mən hələlik ümidverici heç nə görmürəm. Prodüser mərkəzlərinə də deyirəm ki, Azərbaycan kinosunun inkişafı naminə öz maliyyələrini də ortaya qoysunlar. Necə ki, “Buta” filmində bu proses var. Prodüser o zaman özünü yaxşı prodüser hesab edə bilər ki, o filmə kənardan maliyyə vəsaiti cəlb edir. “Butafilm” prodüser mərkəzi Azərbaycan prodüser mərkəzləri arasında yeganə şirkətdir ki, öz maliyyəsi ilə film - “Teatral həyat”ı çəkib. Bundan əlavə, “Buta” filminin maliyyəsinin 17%-i “Butafilm” prodakşn tərəfindən verilir. Bilirsiniz bu hardan irəli gəlir? Biz o qədər də maliyyə imkanlarına malik adamlar deyilik. Amma biz öz işimizdə iddialıyıq, bu ondan irəli gəlir. Yəni mən bir rejissor kimi inanıram ki, “Buta” bədii filmi pul qazanacaq, özü də Avropa bazarından. Bunu düşünərək 17% pul qoymuşam. Buna görə də ilkin olaraq 10-15%-lə də başlamaq olar. Əgər bu maliyyəni də əldə edə bilmirsə, yalnız dövlətin vəsaiti ilə çəkib, özləri baxıb özlərinə əl çalırlarsa, onda heyif o pula. Dövlətin puluna elə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında da film çəkmək olar.

- Filmin yüksək səviyyədə alınmasında çəkiliş heyətinin də rolu böyükdür. “Buta” filmində İlqar Nəcəf hansı heyətlə işləyəcək?

- “Teatral həyat”da işlədiyim heyətin, demək olar ki, 50-60%-i “Buta”nın çəkilişlərinə cəlb olunub. Azərbaycanda texniki işçilərin sayı az olduğundan seçim imkanı da azdır. Peşəkarları barmaqla saymaq mümkündür. Ona görə də hər kəs film istehsalına başladıqda peşəkarları cəlb etmək marağında olur. İkinci rejissor Çingiz Həsənov, operator “Absurdistan” filminin operatoru gürcüstanlı Georgi Beridze, rəssam Əziz müəllim, filmin direktoru “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının direktor müavini Azər Quliyevdir. Konkret hansı aktyorların təsdiq olunacağını indidən demək çətindir. Çünki rejissor həmişə ümid edir ki, daha yaxşısını tapacaq. Amma deyə bilərəm ki, Rafiq Əzimov baş rollardan birinə yüz faiz təsdiq olunub. Filmdə Butanın nənəsi roluna biz Şamaxının Ərkivan kəndində film üçün məkan axtararkən tanış olduğumuz bir xalça toxuyan nənəni dəvət etdik. Ən vacib rollardan biri filmin qəhrəmanı Butadır ki, biz hələ də bu balacanın axtarışındayıq. 8-9 yaşında bu oğlanı hələ tapa bilməmişik. Aktyor seçimi hələ davam edir və hər gün ümid edirik ki, istədiyimizi tapacağıq. Rafiq Əzimov məndən soruşdu ki, mənim personajım kimdir. Dedim ki, qoca kişi həmin kəndin Cəlaləddin Rumisidir. Buta adlı uşaq da həmin kəndin balaca dahisidir.

İntiqam Hacılı

Mədəniyyət.- 2009.- 24 iyun.- S. 11.