“Məndən arxayın olun”

Gürcü şairəsinin dilimizdə nəşr olunmuş kitabı belə adlanır

Azərbaycan Yazıçılar Birliyində gürcü şairəsi Maqvala Qonaşvilinin “Məndən arxayın olun” adlı şeirlər kitabının təqdimatı keçrilib. “Mütərcim” nəşriyyatında 200 tirajla nəşr olunan kitabda müəllifin 100-ə yaxın şeiri toplanıb. Tərcüməçilər Hidayət, Əjdər Ol, İmir Məmmədli və Səlim Babullaoğludur. Tərcümə prosesində tərcüməçi Nelli Məmmədlinin sətri tərcümələrindən istifadə olunmuşdur. Kitaba Hidayətin (ön sözü: “Çətin yolun yolçusu”) və Əjdər Olun (son sözü : “Şair və qadın olmaq”) məqalələri daxil edilmişdir. Maqvala Qonaşvilinin “Məndən arxayın olun” şeirlər kitabı “Dünya ədəbiyyatı” dərgisi və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin tərcümə sektorunun birgə təsis etdikləri “Dünya ədəbiyyatı books” seriyasından 13-cü nəşridir. Seriyanın tərtibçisi və redaktoru Səlim Babullaoğludur. Maqvala müxtəlif janrlarda 16 kitabın müəllifidir. Eyni zamanda Gürcüstanın Qalaktion Tabidze (2007) və Anna Kalanadze (2008) adına ədəbiyyat mükafatlarını alıb. Məlumat üçün bildirək ki, xanım Maqvala 2004-cü ildən Gürcüstan Yazıçılar Birliyinin sədridir.

“Məndən arxayın olun” kitabını birnəfəsə oxudum. Bütün şeirləri eyni səviyyədə maraqlı və təsirli deyildi. Zəif, ortabab də var. Əjdər Ol və Səlim Babullaoğlunın etdiyi tərcümələr daha uğurlu olmuşdu.

Maqvala Qonaşvilinin şeirlərindəki metrik sistem və poetik ruh çox xoşuma gəldi. Onun şeirlərindəki hadisələr və obrazlar öz dili ilə danışır. Bu deyim tərzini bəzən maraqlı metonimiyalar üstündə qurur və əksər hallarda da çox orijinal alınır.

Mənsə dəcəl quşlara da

yelləyə bilmərəm əlimi

ölmüşəm götürən yoxdur ölümü.

Vecinə deyil yiyəmin.

“Heykəlin gileyi” şeirində metonimiya və digər poetik ünsürlər müəllifin dili ilə heykəlin fikirləri kimi təzahürünü tapır. Bu tipli başqa bir şeir “Ağ maralın mahnısı” adlanır. Hər iki şeirdə müəllif əşyaların (istər canlı, istərsə də cansız) dili ilə düşüncələrini faş edir.

Maqvalanın şeirlərindəki bənzətmələr “qışqırıqla” yox, “pıçıltı” ilə oxucuya çatdırılır. “Uşaq evinin sakininə” şeirinə baxaq:

Bir cüt gün şüasıdır

Hər uşağın gözləri.

Ümumən onun şeirləri tənhalıq, kimsəsizlik, nihilizim sonluqları işıqla - nikbinliklə qurtarır:

Bir gün atanla anan

yerini biləcəklər.

Əvvəl yuxuna,

Sonra

yanına gələcəklər.

Maqvalanın ənənəyə bağlı, gürcü xalq mahnıları, ümumən xalq ədəbiyyatının ritmi üzərində qurulan, klassik üslublu şeirləri də var. Məsələn, “Cənab və xanım” şeiri:

Günəş minib haçandı

gecə arabasına.

Mənim daqqa cənabım

dönmür xarabasına.

Digər gürcü şairlərində olduğu kimi, Maqvala Qonaşvilinin də şeirlərindəki ictimai motiv, vətən mövzusu konkret yox, ümumi kontekstdədir.

Hamı qisasçı olub

peyğəmbər köynəyitək.

Ortada qalıb Gürcüstan.

Şeirdəki təşbehin orijinallığına baxaq: ”Peyğəmbər köynəyitək ortada qalıb Gürcüstan”. Görünür, şair real hadisələrin fonunda ictimai problemləri həll etməyə çalışır.

Kitabda ən çox bəyəndiyim “Akasiya ağacı” şeiri oldu. Şeir istər metrik sisteminə görə, istərsə də fəlsəfi-poetik səmimiyyətinə görə tam mənada “qan qrupuma” uyğun gəldi.

İlahi, akasiya ağacına

döndər məni!

Ağrılarımı tikanlara çevir,

zinətlərimi - ağ çiçəklərə.

“Cənab və xanım” şeiri kimi bu şeir də xalq ədəbiyyatının şirəsindən qidalanır. Bilirik ki, istər dünya, istərsə də milli nağıllarda Allaha müraciət edərək quşa, daşa çevrilən nağıl qəhrəmanları olub.. Maqvala isə ənənəvi mövzuya öz daxili hisslərinin çərçivəsində, modern tərzdə yanaşır. Ümumən, şeirdə bezən bir insanın-qadının duyğuları əks olunur. Maqvalanın şair kimi ən üstün cəhəti şeirlərində obrazını yarda bilməsidir. Yəni şeiri oxuyarkən qeyri-ixtiyari müəllifin qadın olduğu anlaşılır.

Fərid Hüseyn

Mədəniyyət.- 2009.- 26 iyun.- S. 13.