Heydər Əliyev
və Azərbaycan turizmi
Dünyanın bir çox ölkələrində
ümumi daxili məhsulun formalaşmasında, yeni iş yerlərinin
yaradılmasında və əhalinin məşğulluğunun
təmin edilməsində, xarici ticarət balansının
aktivləşdirilməsində əhəmiyyətli rol oynayan
turizmin ölkəmizdə inkişafı da məhz Heydər Əliyev
dühasının bariz nümunəsidir.
Heydər Əliyev Azərbaycan
Kommunist Partiyası MK-nın birinci katibi seçildikdən
sonra digər sahələr kimi insanların istirahətinin təmin
edilməsinə də xüsusi diqqət yetirirdi. Onun tapşırığı
ilə 1970-ci ildə Zaqatala və 1972-ci ildə Şuşa şəhərlərinin turizm
bazalarında yenidənqurma
işləri başa çatdırılır. 1971-ci ildə Xankəndində,
1972-ci ildə Mingəçevirdə
ekskursiya büroları
açılır. 1975-ci ildə
Qəbələdə “Qafqaz”
və Nabranda “Dostluq” turizm bazaları, elə həmin il Bakıda “Qarabağ” turist mehmanxanası istifadəyə verilir. Sonrakı illərdə də bu iş
davam etdirilərək
1978-ci ildə Naxçıvanda,
1980-ci ildə Lənkəranda,
1982-ci ildə Əli Bayramlıda (indiki Şirvan), Qazaxda və Şamaxıda səyahətlər və
ekskursiya büroları
fəaliyyətə başlayır.
1970-ci illlərdən
başlayaraq daxili turizmlə yanaşı, xarici turizmin
inkişafına da diqqət artırılır. 1973-cü ildə
Bakı şəhərində ən böyük mehmanxana
kompleksi olan 1042 yerlik “Azərbaycan” mehmanxanası, 1978-ci ildə
isə 200 yerlik “Moskva” mehmanxanası tikilib istifadəyə
verildi.
Bakının Zağulba
qəsəbəsində “Sputnik” gənclər düşərgəsi
yaradılır və sonradan modernləşdirilərək
Beynəlxalq Gənclər Turizm Mərkəzinə
çevrilir.
1978-ci ildə Respublika
Nazirlər Sovetinin nəzdində Xarici Turizm İdarəsi
yaradılır. 1978-ci ildə «İnturist» Bakı bölməsinin tabeliyində yerlərin ümumi sayı 1500 olan mehmanxana mövcud idi. Bu mehmanxanalarda SSRİ-nin digər respublikalarından ölkəmizə
gələn nümayəndə
heyətləri, mədəniyyət
və idman tədbirlərinin iştirakçıları
ilə yanaşı, turist qrupları da yerləşdirilirdi. Bu isə öz
növbəsində Azərbaycanda
beynəlxalq turizmin inkişafına təkan
verirdi.
1983-cü ildə
SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsində
işləyən Heydər Əliyevin birbaşa təşəbbüsü
və rəhbərliyi ilə Xəzərin Azərbaycan sahillərində
ümumittifaq əhəmiyyətli kurort zonasının
yaradılması barədə müvafiq qərar qəbul
edildi və Nazirlər Sovetinin 1984-cü il 2 oktyabr tarixli 381
saylı qərarına əsasən Azərbaycan
Respublikasında 2000-ci ilə qədərki dövrü əhatə
edən turizmin inkişafı sxemi qəbul olundu.
Müstəqilliyin ilk
illərində Azərbaycandan
getmə turizmi vüsət almışdı.
Sərhədlərin açılması,
gediş-gəlişin
liberallaşdırılması, ölkədəki dükan-bazarların boşluğu
əhalinin xaricə, xüsusən qonşu ölkələrə üz
tutmasını stimullaşdırmışdı.
O dövrdə xaricə
gedənlərin sayı
ölkəyə gələn
turistlərin sayından
dəfələrlə çox
idi. Əhalinin kütləvi surətdə
xarici ölkələrdəki
dükan-bazarlara üz
tutduğunu görən
və turizmdən uzaq olan bəzi
“işbazlar” vətəndaşların
əmlakını talamaqla,
xarici tərəfdaşlarını aldatmaqla məşğul olmağa
başlamışdı. Bunun
qarşısının alınması
üçün turizm
sahəsinin dövlət
tənziminə ehtiyac
duyulurdu.
Turizmin dövlət tənzimlənməsi
sisteminin təkmilləşdirilməsi turizm fəaliyyətinin
məqsəd, prinsip və vəzifələrinə tam cavab
verən yeni yanaşma tələb edirdi. Heydər Əliyevin
tapşırığı ilə “Turizm haqqında” Azərbaycan
Respublikası Qanunu hazırlandı və 1999-cı ildə
Milli Məclis tərəfindən qəbul edildi.
Azərbaycanda turizmin
potensial imkanlarını yüksək qiymətləndirən
və bu sahənin inkişafı üçün yollar arayan
Heydər Əliyevin 18 aprel 2001-ci il tarixli sərəncamı
ilə Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyi
yaradılandan sonra geniş işlər görülməyə
başlandı. Yeni nazirlik turizm sahəsində yaranmış vəziyyətdən
çıxış yolu
axtarmağa, ölkə
turizminin beynəlxalq standartlar səviyyəsinə
qaldırmağa, Azərbaycanın
dünya turizm bazarına inteqrasiyası üçün səylə
çalışmağa başladı.
Həmin ilin sentyabrında ümummilli liderin xeyir-duası
ilə ölkəmiz Ümumdünya Turizm Təşkilatının üzvlüyünə
qəbul olundu.
Heydər Əliyevin sərəncamı
ilə “2002-2005-ci illər üçün turizmin
inkişafının Dövlət Proqramı” təsdiq
edilmiş, turizmin normativ-hüquqi bazasının təkmilləşdirilməsi,
turizm sahəsində çalışan
sahibkarlığın, ilk növbədə kiçik və
orta sahibkarlığın inkişafı, mövcud turizm
obyektlərinin yenidən qurulması ilə yanaşı, yenilərinin
yaradılması, turizmin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi
və digər tədbirlər müəyyənləşdirilmişdi
Heydər Əliyev
yaxşı bilirdi ki, turizmin inkişafı üçün
ölkəmizdə hər cür şərait var. Azərbaycan
Respublikasının nadir təbii-iqlim xüsusiyyətləri,
landşaftı, Xəzər dənizinin günəşli
çimərliklərə və ən uzun çimərlik
mövsümünə malik olması Azərbaycanda turizm sənayesinin
mühüm ehtiyat mənbələridir.
Turizmin inkişafına
imkan verən təbii ehtiyatlara həmçinin Azərbaycan ərazisindəki
çoxsaylı mineral bulaqlar da daxildir. Bu cür sularla Naxçıvan, ümumiyyətlə, Kiçik
Qafqaz və Talış bölgələri
daha zəngindir. Dünyada yeganə müalicə yatağının
yerləşdiyi Naftalan
təbiətin bəxş
etdiyi nadir nemətdir.
Dövlət
proqramına uyğun olaraq respublikamızda beynəlxalq
standartlara cavab verən 4 əsas (Bakı-Xaçmaz,
Bakı-Astara, Bakı-Balakən, Bakı-Qazax) və 3 əlavə
(Bakı-Abşeron yarımadası-Qobustan,
Bakı-Naxçıvan, Bakı-Şuşa) marşrutları
müəyyən edilib.
Bundan əlavə,
ölkəmizdə beynəlxalq standartlara cavab verən onlarla
yerləşmə obyektləri (hotellər, motellər), əyləncə
yerləri, restoran və kafelər, barlar tikilib istifadəyə
verilib. Bunlardan «Avropa Qrand Hotel», «Bakı Hyatt Recency», «Park Hyatt
Hotel», «Radisson Sas Plaza», «Holidey İnn», «Kresent Biç»,
«İrşad», «Meridian», «Delfin», «Ambassador», «Diplomat» və digər
bu qəbildən olan hotellər, Daştvənd, İstisu,
Suvar, “Malibu”, “Palma”, Nabran, “Grin Villa”, “Lonq Forest”, “Cənnət
bağı”, Şəki saray, “Qafqaz resort” və başqa
regionlardakı istirahət yerlərinin, “Amburan”, “Şuşa”,
“Gülüstan”, “İzmir”, “Niaqara”, “Kleopatra” və digər
bu qəbildən olan beynəlxalq səviyyəli restoranların
adlarını çəkmək kifayət edər.
Beləliklə, tam məsuliyyətlə
demək olar ki, Azərbaycan turizmi bu gün əldə etdiyi
nailiyyətlərə görə dahi şəxsiyyətə
- Heydər Əliyevə borcludur. Turizmimiz ümummilli liderin uzaqgörənliklə
müəyyən etdiyi
yolla inkişaf zirvəsinə doğru inamlı addımlarla irəliləyir.
Bahadur Bilalov,
Azərbaycan Turizm İnstitutu
Turizm biznesinin təşkili və
texnologiyası kafedrasının müdiri,
tarix elmləri
namizədi, dosent
Mədəniyyət.- 2009.- 13 may.- S. 4.