Azərbaycan poeziyasının səmasında bir ildırım çaxdı…

«Üç dəfə ölümlə qarşılaşdım, amma kəfəni yırtıb 60 yaşıma havalı gəldim, qürurlu gəldim»

Zəlimxanı tanıyanda biləsən,

Yarı sazdı, yarı sözdü, yarı səs…

O gün hamı Heydər Əliyev Sarayında xalq şairi Zəlimxan Yaqubun 60 yaşının işığına, ziyasına cəm olmuşdu. Şairin yubileyi öz yerində, əslində, sazın-sözün hakim kəsildiyi bu ilahi gecə həm də elə sazın, sözün bayramıydı. Bayramlaşmağa gələnlər isə Zəlimxan Yaqubun köklü-budaqlı ağaca bənzəyən qədim-qayım poeziyasının heyranlarıydı. Bu heyranlar təkcə Azərbaycandan deyil, Orta Asiya, Gürcüstan, İran, Türkiyədən təşrif buyuran müsafirlər idi. Gözəl yaz gecəsində hər bir kəs şairi tərif leysanına tutdu, ən lətif sözlərini söyləyib, ən gözəl musiqilərini ifa etdilər. Məclisin sükanı isə səbəbkarın özündəydi. Öncə yubilyara həsr olunmuş sənədli filmdən fraqmentlər nümayiş olundu. Borçalının Kəpənəkçi kəndindən başlayan bir şair ömrünun yaşantıları, şirini, acısı-ağrısı bir daha məclis iştirakçılarının ixtiyarına verildi. «Üç dəfə ölümlə qarşılaşdım, amma kəfəni yırtıb 60 yaşıma havalı gəldim, qürurlu gəldim», -deyən saz-söz ustadı ölməyib, sağ qaldığına görə bir Allaha, bir də xalqına minnətdar olduğunu dilə gətirdi.

Gör nə xoşbəxtəm ki…

Daha sonra xalq şairi söhbətə böyük öndər, sənətə və sənətkara qiymət verməyi bacaran Heydər Əliyevi xatırlamaqla ayaq verdi: «Düz 12 il bundan əvvəl bu möhtəşəm sarayda 48 yaşımın şərəfinə mərasim keçirilirdi. Onda xalqımın böyük oğlu Heydər Əliyev məni təbrik elədi. Gör nə xoşbəxtəm ki, düz 12 ildən sonra 60 yaşımı da ulu öndərin adını daşıyan bu sarayda qeyd edirəm. İndi də mən onu təbrik edib deyirəm; ey ulu öndər, sən Allahın xoşbəxt bəndəsisən ki yerində layiqli, qüdrətli, ayağı ruzili, əli bərəkətli bir rəhbər qoyub getmisən. Sənin kimi layiqli prezidentim İlham Əliyev də mənim üçün nə lazımdırsa edib, indi də təmtəraqlı yubileyimin keçirilməsinə qərar verib. Bu xalq xoşbəxtdir ki, Azərbaycanın İlham Əliyevi və təkcə YUNESKO və İSESKO-nun deyil, arzuların xoş səfiri Mehriban xanım Əliyeva kimi mədəniyyətimizin hamisi var». Bu xoş sözlərin ardından məclis iştirakçılarına «Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevlə unudulmaz görüşlər» adlı sənədli filmindən fraqmentlər təqdim olundu.

Ürək sözləri bir-birini əvəzlədi. Dünya Ahıska Türklərinin prezidenti Ziyəddin İsmixanoğlu Zəlimxan Yaqubu aşıq Şəmşir, Dədə Ələsgər, Aşıq Veysəlin ən layiqli davamçısı kimi qiymətləndirdi. Şairin ünvanına dünyanın ən gözəl təriflərini yağdıran Ziyəddin İsmixanoğlunun hədiyyəsi təkcə gözəl sözlər olmadı. O, həmçinin, yubilyara milli geyim-xəz palto və dəri papaq da bağışladı. Qazaxstan Azərbaycanlıları Assosiasiyası Respublika Birliyinin sədri Əbülfət Müslümoğlu Zəlimxan Yaqubu Yunis İmrə zirvəsinə qaldırdı.

Zəlimxanın «Göyçə dərdi»

Təbriz aşıqları Çingiz Mehtipurla Məhbub Xəlilin ifa etdikləri saz havaları isə məclisə məxsusi zövq qatdı. İrəvan Dövlət Dram Teatrının təqdim etdiyi «Göyçə dərdi», Şuşa teatrının iştirakı ilə göstərilən «Şair harayı» ədəbi-bədii kompozisiyasından sonra isə söz xanəndə Könül Xasıyevaya və Mələkxanım Əyyubovaya verildi. Aşıq Nemət Qasımlı, Aşıq Ağamurad, Aşıq Ədalət Dəlidağlının Zəlimxan Yaqubdan söylədikləri poeziya nümunələri isə təşnə ürəklərə soyuq su çilədi.

Təkrarolunmaz varis

Mərasim iştirakçılarının da ürək sözlərini eşitdik.

Xalq yazıçısı İsa Muğanna Zəlimxan Yaqubu «ən kamil insanın ürəyini, vicdanını, təfəkkürünü təmsil edən səs-ün» kimi dəyərləndirdi: «Zəlimxan göylərdən gəlib, yerdə ən kamil insanı da kamilləşdirməyə qabil olan ustaddır. Zəlimxan Yaqub Azərbaycana töhfə göndərilmiş uca insandır. O, Nəsimi, Füzuli, Alı, Ələsgərin varisidir, həm də sadə varis yox, elə bir varisdir ki, onun yaratdığı vərəsə sələflərinin vərəsəsi qədər təkrarolunmazdır. Əbədiyyətdən gələn səs, Yer üzünün əbədi səsidir».

Tanrıdan gələn güc…

Millət vəkili, professor Nizami Cəfərov şairi poetik bir dillə vəsf etdi: «Azərbaycan poeziyasının geniş səmasında bir ildırım çaxdı, bir günəş parladı. Gur səsi, ətrafı bir anda nura qərq edən poetik enerjisi ilə şeiri geniş meydanlara, böyük auditoriyalara çıxardı. Və öz içinə qapılmış, fərdi hisslərin məhbusuna çevrilməkdə olan ədəbiyyatı dar sinələrin məhbəsindən qurtararaq minlərin, milyonların mənəvi istifadəsinə verdi. Şairləri müxtəlif məktəblərə, cərəyanlara, hətta dəstələrə bölməklə onların dəyərini müəyyənləşdirməyə öyrəşmiş ədəbi tənqid Zəlimxan Yaqub fenomeni qarşısında mat qaldı. Zəlimxan Yaqub Azərbaycanın dünyaya bəxş etdiyi o böyük şairlərdəndir ki, onun yaradıcılığının cövhərində, mayasında ilahi istedadın enerjisi, Tanrıdan gələn güc, qüdrət var. Əgər belə olmasaydı, o, Zəlimxan Yaqub olmazdı».

Vəhdətə aparan yol

«Şairlik Tanrıya qovuşmağa ən böyük cəhd, poeziya həmin cəhdi reallaşdıran vasitə, bu vəhdətə aparan yoldur», -deyən professor Nizaməddin Şəmsizadə Zəlimxan Yaqubu «bu yolun inadkar yolçusu» adlandırdı: «Həmin yolu o, güclü istedadının işığında gedir».

Qeyd edək ki, Zəlimxan Yaqubun 60 illik yudileyi şərəfinə ikicildlik kitabı da işıqüzü görüb. «Özün basdırdığın ağaca söykən» adlı şeirlər toplusuna Zəlimxan Yaqubun folklor yaradıcılığı qaynaqlarından süzülüb gələn, ədəbiyyatımızda irsilik ideyasını tərənnüm edən şeirlərindən seçmələr, eyni zamanda, «Borçalıdan gələn izlər», «Göyçə dərdi», «Saz», «Sizi qınamıram» adlı dörd poeması daxil edilib. Yubiley gecəsində şair həmin kitabları sevdiklərinə ərməğan etdi. Bizə də pay düşdü.

Sualtı mədəni irs mühafizə olunacaq

Azərbaycan Respublikasının ərazisində sualtı arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində bir sıra sualtı abidələr aşkar olunub. Bunlara Bakı buxtasında Bayıl qəsri, Salyan rayonunun Şirvan qoruğu ərazisində IX-XIV əsrlərə aid Muğan şəhərinin qalıqları, Səngi-Muğan adasının cənub hissəsində gəmi lövbərləri, Gürgan burnu yaxınlığında Gürganşəhr adlanan yerdə suyun altında orta əsrlərə aid yaşayış yerinin qalıqları və s. aiddir.

Bu barədə məlumat verən Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Zöhrə Əliyevanın sözlərinə görə, hazırda mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayevin göstərişinə əsasən, ölkəmizin zəngin sualtı mədəni irsə malik olması, onun effektiv mühafizəsi zərurətini nəzərə alaraq, Azərbaycan Respublikasının Sualtı Mədəni İrsin Qorunması üzrə YUNESKO Konvensiyasına qoşulması imkanları ilə bağlı araşdırmalar aparılır.

Cəvahir SƏLİMQIZI

Mərkəz.- 2010.-20 aprel.- S. 11.