Ermənilərin Zəngilan planı

Ermənilər bununla «biz işğal olunmuş rayonlardan yalnız Ağdam, Füzuli və Cəbrayılı qaytara bilərik» demək istəyirlər

Azərbaycanın işğal altında olan Zəngilan rayonuna Suriyadan, Ermənistandan ailələr köçürülür. Erməni hakimiyyəti onlara köç üçün yardım da söz verib, amma hələlik köçkün ailələr belə yardımı almadıqlarını deyirlər. Buna baxmayaraq, Zəngilana köçənlər yardımsız da hallarından razıdırlar. Bildirirlər ki, əlverişli iqlimi və münbit torpaqlarına görə Zəngilana köçdüklərinə peşiman deyillər. Bu barədə Azadlıq Radiosu məlumat yayıb. Radionun Ermənistan xidmətinin əməkdaşı Zəngilan şəhərində məskunlaşan erməni ailələrdən bir neçəsi ilə görüşüb, xarabaya döndərilmiş şəhərdən videogörüntülər çəkib.

Mövzu ilə bağlı fikirlərini bizimlə bölüşən politoloq cümşüd Nuriyev bildirdi ki, Zəngilanın strateji mövqeyi çox əlverişlidir. Onun sözlərinə görə, Zəngilan coğrafi mövqe nöqteyi-nəzərindən Ermənistanı bir növ Azərbaycandan qoruyan bir rayondur: «İkincisi, həm Qubadlıya, həm də Şuşa və Laçına gedən yol Zəngilandan keçir. Bu baxımdan, Zəngilanda ermənilərin məskunlaşdırılması heç də təsadüfi deyil. Ermənistan hakimiyyəti bu gün ora insanlar köçürməklə, məskunlaşmanı təmin etməklə, gələcək planlarını həyata keçirmək istəyir. Bu plan da Dağlıq Qarabağın Ermənistanla birləşdirilməsini özündə ehtiva edir. Bunu da ancaq Zəngilanı götürməklə etmək mümkündür. Qubadlı və cəbrayıl rayonlarının coğrafi mövqeyi elədir ki, adıçəkilən rayonları götürsələr də, bu, həmin effekti verməyəcək. Çünki vaxtilə cəbrayıla ən yaxın olan erməni kəndi bu rayonun 200 kilometrliyində yerləşirdi. Yəni ermənilər bu rayonun 200 kilometrliyində yaşayırdılar. cəbrayılın ən uzaq kəndi olan Dolanlara gedən yol da istər-istəməz Qubadlı tərəfdən idi. Bütün hallarda Zəngilan ona görə nəzərdə tutulub ki, həmin ərazi strateji cəhətdən çox əlverişli mövqedədir. Digər tərəfdən isə bu məskunlaşdırma 1929-cu ildə qanunsuz olaraq ermənilərə verilən Nüvədi kəndi ilə bağlıdır. Bundan daha öncə 1920-ci il dekabrın 1-də Zəngəzur qəzası ilə bağlı Azərbaycanın iddiaları ortadadır». Müsahibimiz qeyd etdi ki, məskunlaşdırma ilə bağlı prosesi ermənilər XVIII əsrin ortalarından həyata keçirməyə başlayıblar. Onun sözlərinə görə, vaxtilə Dərələyəz mahalının 102 kəndinin cəmi üçündə 3-4 erməni ailəsi yerləşdirən ermənilər sonradan tədricən həmin kəndlərin adlarını da dəyişdirdilər: «Bu, ermənilərin köhnə taktikasıdır. İndi də Zəngilana ona görə erməniləri yerləşdirirlər ki, Ermənistan sərhədini nəzarətə götürsünlər, eyni zamanda da, Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi strategiyasını həyata keçirsinlər. Fikir verin; Azərbaycanın ən gec işğal olunan rayonu da Zəngilandır. Strateji üstünlüyü həmin müddətədək ermənilərin Zəngilanı ələ keçirməsinə imkan vermirdi. Baxmayaraq ki, ətraf iki rayon - Qubadlı və cəbrayıl işğal olunmuşdu. Bu faktı da diqqətdən kənarda qoymaq olmaz».

C. Nuriyev qeyd etdi ki, Ermənistan parlamentinin Dağlıq Qarabağı tanımaqdan imtina etməsi ermənilərin daxilində də başqa narazılıqlar yaradıb: «Çünki parlament tanımadığı üçün orada yaşayan ermənilər başa düşürlər ki, bu rayonları qaytarmağa məcburdurlar. Amma diqqəti yayındırmaq üçün bu addımı atırlar və Zəngilanda da ona görə yerləşdirirlər ki, bu rayon indiyədək ermənilərin yaşamadığı bir rayon olub: «Burada tarixən də ermənilər yaşamayıb. Demək, bunların əsas məqsədi diqqəti oraya yönəltməklə başqa istiqaməti, yəni Dağlıq Qarabağın «arxa qapılarını» möhkəmləndirmək məsələsini gündəmə gətirirlər. Yəni təxminən «biz işğal olunmuş rayonlardan yalnız Ağdam, Füzuli və cəbrayılı qaytara bilərik. Digərləri mümkün deyil». Bu fikiri formalaşdırmaq istəyirlər. Dağlıq Qarabağ ətrafındakı 7 rayonun dördünü - Kəlbəcər, Laçın, Qubadlı və Zəngilanı qaytarmadan üçünü gündəmə gətirirlər. Məqsəd budur». Politoloq əlavə etdi ki, Ermənistandakı həm siyasi, həm də iqtisadi gərginliyin istiqamətini dəyişdirib bir növ sakitlik görüntüsü yaratmaq istəyirlər.

Xatırladaq ki, Zəngilan Azərbaycanın işğal edilən ən sonuncu rayonu olub. Ermənistan silahlı qüvvələri bu rayonu 1993-cü il oktyabrın 29-da işğal ediblər. İşğal ərəfəsində rayonun 35 mindən çox əhalisi olub və bu insanlar hazırda Bakıda yataqxanalarda və ölkənin müxtəlif rayonlarında müvəqqəti məskunlaşıblar. Rayonun 707 kvadrat kilometr ərazisi tam işğal olunub, 200 nəfərə yaxın yerli sakin qətlə yetirilib, 50-ə yaxın adam itkin düşüb. Əlverişli coğrafi mövqeyə malik Zəngilan Bakı-culfa-Naxçıvan dəmiryolunun üzərində yerləşir və mühüm strateji əhəmiyyətə malikdir. İşğaldan sonra Bakı-Mincivan-Qafan dəmiryolu xəttinin keçdiyi Mincivan stansiyası tamamilə dağılıb. İşğal zamanı rayona təxminən 1 milyard 390 milyon ABŞ dolları məbləğində ziyan dəydiyi bildirilir. BMT və bütün dünya ölkələri Zəngilanı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanıyır.

Səxavət HƏMİD

Mərkəz.- 2010.- 10 dekabr.- S. 5.