Heydər Əliyev və Azərbaycan mədəniyyəti

Dahilər 100 ildən bir doğulur. Nə xoşbəxt bizlərə ki, Tanrı bu lütfini xalq olaraq Azərbaycandan da əsirgəməyib. İsmi tarixə əbədi həkk olunan bir dahini bizlər üçün xəlq etdi. Və yenə də nə xoşbəxt bizlərə ki, böyük öndər, əbədiyaşar şəxsiyyət, fenomen insan, ümummilli lider Heydər Əliyev kimi bir dühanın müasiri olmaq şərəfi nəsibimiz oldu. Dahi şəxsiyyət Heydər Əliyev həm xalqın, həm də musiqi, teatr, kino, ümumilikdə mədəniyyətimizin hamisi idi. Onun vəfatının ildönümü ərəfəsində böyük öndərin mədəniyyətimizdəki xidmətlərini xatırlayacağıq…

«Onda fenomen musiqi duyumu vardı»

Xalq artisti, ustad tarzən, professor Ramiz Quliyev müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin əhatəli inkişafında, o cümlədən də musiqimizdə Heydər Əliyevin danılmaz rolunu qeyd etdi: «Heydər Əliyev dühasının gücü bir də onda idi ki, o fenomen şəxsiyyətin gördüyü işlər dünya siyasətçiləri tərəfindən də yüksək qiymətləndirilirdi. Mən fikir vermişəm, Azərbacanda ona qədər heç bir rəhbər musiqimizə, mədəniyyətimizə onun qədər diqqət yetirməyib. Bu baxımdan mədəniyyətimiz ona borcludur». Böyük öndərin Azərbaycan musiqiçilərinə göstərdiyi qayğıdan ağızdolusu danışan xalq artisti, Heydər Əliyevi mədəniyyətin hamisi kimi yüksək qiymətləndirdi: «Heç yadımdan çıxmaz, 1970-ci illər idi, Respublika Sarayı yenicə istifadəyə verilmişdi. Onda mən sarayda bir «Orta mahur» ifa etdim. Konsertdən sonra onun adəti vardı, gəlib bircə-bircə musiqiçilərlə söhbətləşir, onları təbrik edərdi. Gəldi və məni də təbrik etdi. Böyük öndər orada «Orta mahur»u musiqi diliylə elə təsvir etdi ki, mən çaş-baş qaldım. Deyərdin, musiqiçi odur, mən yox. O belə bir şəxsiyyət idi və onda fenomen musiqi duyumu vardı».

«İndiyə qədər onun çörəyini yeyirəm»

«Hələ indiyə qədər də onun çörəyini yeyirəm», - deyən xalq artisti, bəstəkar Oqtay Zülfüqarov böyük şəxsiyyət Heydər Əliyevin Azərbaycan musiqisi və musiqiçilərinin həyatında əvəzolunmaz xidmətlərini sadaladı: «Heydər Əliyev musiqiçilərimizə o qədər dəstək olub ki, bu gün sadalamaqla qurtarmaz. Fikrət Əmirov, Qara Qarayev, Tofiq Quliyevin müalicəsi üçün o insan nələr eləmədi. Xaricdə müalicələrini təşkil etdi, onlara maddi dəstək oldu. Adlarını çəkdiyim o böyük bəstəkarlara Heydər Əliyev tərəfindən xüsusi təqaüdlər ayrılmışdı. Yaxud da, digər mədəniyyət adamlarına olunan köməkliyi unutmaq olmaz. O belə bir şəxsiyyət idi». Oqtay Zülfüqarovun dediyinə görə, Heydər Əliyev Azərbaycanda bütün əsərlərin premyerasında iştirak edib. Hər premyeradan sonra isə kiçikliyindən-böyüklüyündən asılı olmayaraq hər bir musiqiçini bağrına basaraq təbrik edib: «Mənim yadımdadır ki, o vaxtlar hər həftənin 5-ci günü filarmoniyada simfonik konsertlər təşkil olunurdu, bu məhz Heydər Əliyevin təşəbbüsü idi. O özü də həmin konsertlərdə iştirak edirdi və bütün məmurları məcbur edirdi ki, o konsertlərə gəlsinlər. Heydər Əliyev ensiklopedik bir şəxsiyyət idi; o musiqidən danışanda, elə bilirdin peşəkar musiqiçidir, ədəbiyyatdan danışanda, elə bilirdin ədəbiyyatçıdır».

Bəstəkar onu da xatırlayır ki, Heydər Əliyev onlarla bərabər tez-tez təşviqat qatarları ilə rayonlara səfər edib. Hər səfərdən qayıdandan sonra isə bəstəkarlara gözəl mahnılar yazmağı tövsiyə edib: «İsmayıllı rayonundan təşviqat qatarı ilə qayıdandan sonra Heydər Əliyev Tofiq Quliyevin «Üzüyümün qaşı firuzədəndir», «Yalqızam, yalqız» mahnısını elə oxudu ki, müğənnilər çaşıb qalmışdılar. Və bizə dedi ki, zəhmətkeşlərin şərəfinə belə gözəl mahnılar yazmalısınız». Bəstəkarın böyük öndərlə bağlı xatirələri bitib-tükənməzdir. Elə bu məhəbbətin qarşılığı olaraq Heydər Əliyev haqqında mahnılar da yazıb.

O, həm də musiqi bilicisi idi

Xalq artisti, musiqişünas Ramiz Zöhrabov ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycan musiqisinə göstərdiyi xidmətlərin saysız-hesabsız olduğunu söylədi: «Mədəniyyətimiz, incəsənətimizin adı Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Bu gün Azərbaycan musiqisinin təkcə ölkəmizdə deyil, dünya səviyyəsində tanınması, təbliği böyük öndərin xidmətlərinə bağlıdır. O təkcə musiqinin hamisi deyildi, həm də musiqi bilicisi idi. Musiqişünaslar belə, onun qədər musiqimizin dərinliklərinə, incəliklərinə bələd deyildi». R. Zöhrabov Azərbaycan opera sənətində dahi əsərlərin yazılmasında, bir-birindən əzəmətli simfonik musiqilərin ərsəyə gəlməsində məhz Heydər Əliyevə borclu olduğumuzu deyir: «Nə gözəl ki, Heydər Əliyevin layiqli davamçısı İlham Əliyev və onun xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyeva bu gün mədəniyyətimizə hamiliyi davam etdirir, həm də böyük öndərin ideyalarının təbliğatçısıdır. Ona görə də mən hesab edirəm ki, Heydər Əliyev kimi dühanın xatirəsi bu gün də Azərbaycan xalqının ürəyində əbədi yaşayır».

Onun kimi sözə qiymət verən ikinci rəhbər tanımıram…

Ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan ədəbiyyatının formalaşmasında və təşəkkül tapmasında da əməyi danılmazdır. Elə xalq şairi Zəlimxan Yaqub da Heydər Əliyev qədər Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına dəstək olan ikinci bir dövlət xadimi tanımadığını dedi: «Heydər Əliyev sözə o qədər böyük qiymət verirdi ki, sözün fövqündə dayanmağı da bacarırdı. Onun sözə münasibəti bəndənin Allaha olan münasibəti səviyyəsində idi. Dahi şəxsiyyət ədəbiyyata verdiyi qiymətlə bərabər, həm də ədəbiyyat adamlarını yüksəltməyi bacarırdı. Elə bunun nəticəsi idi ki, keçmiş SSRİ məkanında fəxri ad alan şair və yazıçıların az qala yarısı Azərbaycanın payına düşürdü. Böyük şəxsiyyət bunu ona görə edirdi ki, ədəbiyyat adamları Azərbaycanı bütün dünyada tanıda bilsinlər». Zəlimxan Yaqub bir də ona görə fəxr edir ki, böyük öndər Dədə Qorquddan, Nizami Gəncəvidən ta üzü bu yana qədər bir nəfər də olsun yazıçıya, şairə diqqətsiz olmadı. Onların hər birinin ayrı-ayrılıqda yubiley gecələrini təşkil etdi, adlarını əbədiləşdirdi. Elə buna görə də özünə əbədiyyət qazandı. Xalq şairi ulu öndərin ədəbiyyat adamlarına göstərdiyi sonsuz qayğıdan danışanda kövrəldi: «Dahi şəxsiyyət Heydər Əliyev elə mərd kişilərdən idi ki, çətin vaxtlarımızda bir göz qırpımında başımızın üstünü aldırmağı bacarırdı. Yadımızdan çıxarmı heç, onun Məmməd Arazın, Xəlil Rzanın, Bəxtiyar Vahabzadənin, Yusif Səmədoğlunun balışının başında durmağı, onun mən Zəlimxan Yaqubu xaricdə müalicə etdirməyi… Hansı dövlət başçısı bunu edərdi?

Adi sosial problemlərimizin həllində də onun rolu əvəzsiz olub. Bunu itirmək olarmı? Ulu öndər Heydər Əliyevin bir əbədiyaşarlığı da onda idi ki, o böyük öndər özündən sonra İlham Əliyev kimi bir siyasətçini Azərbaycan xalqının başında qoyub gedə bildi».

Kinomuz Heydər Əliyevə borcludur…

«Azərbaycan kinosu Azərbaycan tarixinin salnaməsidir», - Heydər Əliyev milli kinomuzu belə qiymətləndirirdi. Onu da xatırladım ki, Azərbaycan milli kinosunun şah əsərlərindən «Bir cənub şəhərində» (rejissor Eldar Quliyev), «İstintaq» (Rasim Ocaqov), «Qaçaq Nəbi» (rejissor Əbdül Mahmudbəyli) və digər filmlərimizin ekrana vəsiqə qazanması birbaşa böyük öndər Heydər Əliyevin xidmətiylə bağlıdır. Mərhum rejissorumuz Rasim Ocaqov qəzetimizə müsahibə verərkən qeyd etmişdi ki, «İstintaq» ekran həyatına görə əbədiyaşar şəxsiyyət Heydər Əliyevə borcludur. Rejissorun dediyinə görə, sovet milisi mövzusunda lentə alınan həmin film yuxarıda -Moskvada əyləşənlərin xoşuna gəlməmişdi və işə Heydər Əliyev qarışandan sonra məsələ həll olunmuşdu. Eləcə də digər filmlərimizin taleyini məhz sənətin, sözün böyük mənasında, bilicisi olan böyük öndər Heydər Əliyev həll etmişdi. Elə buna görə də milli kinomuz o fenomen şəxsiyyətə borcludur.

Cəvahir SƏLİMQIZI

Mərkəz.- 2010.- 11 dekabr.- S. 9.