HEYDƏR ƏLİYEV

12 iyun 2002-ci il, Bakı

Rusiya təqvimində bu gün qırmızı hərflərlə bayram kimi qeyd olunur. 12 iyun 1990-cı ildə Rusiya Federasiyasının Xalq Deputatları qurultayı Rusiyanın Dövlət müstəqilliyi barədə Bəyannamə qəbul edib. 4 il sonra Prezident Yeltsin bu günün bayram kimi - Rusiyanın dövlət müstəqilliyi günü kimi qeyd olunmasına sərəncam verib. O zaman xalq arasında maraqlanırdılar: «Görəsən, biz kimdən qurtulub müstəqil olmuşuq?» Kremldə bu suala da cavab tapdılar: bayramın adını dəyişib «Rusiya günü» qoydular.

Bütün ölkələrdəki Rusiya səfirlikləri həmin gün böyük, təntənəli qəbullar təşkil edir. Ən ali qonaqlar ölkə prezidentləridir. Düzdür, prezidentlərin heç də hamısı Rusiya səfirliklərinə gəlmirdilər. Amma Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev Rusiya səfirliyindəki «Rusiya günü»nə həsr olunmuş bu qəbullarda həmişə iştirak edərdi. Həm də böyük şimal qonşusuna sadəcə öz hörmət və ehtiramını bildirməkçün yox. Yəqin ki, burada , hələ sovet dövründən tanıdığı rusiyalı dostları, tanışlarıyla görüşmək, söhbət eləmək ona xoş idi. Budur diplomatların, siyasətçilərin, hərbçilərin dəstəsi arasında Heydər Əliyev sinəsi ordenlərlə dolu olan ortaboylu bir kişini görür. Ona yaxınlaşır:

- Hər vaxtınız xeyir, cənab Tretyakov, özünüzü necə hiss edirsiniz?

İvan Polikarpoviç öz əsasını sol əlinə keçirib sağ əlini Heydər Əliyevə uzatdı, salamlaşdı.

Rusiyanın səfiri Nikolay Timofeyeviç Ryabov Heydər Əliyevlə söhbət edən bu qocaman əsgəri, deyəsən, şəxsən tanımırdı.

Əliyev üzünü səfirə çevirdi:

- Bu cəbhəçi, qocaman yazıçı İvan Polikarpoviç Tretyakovdur. 60-70-ci illərdə biz birlikdə işləmişik. Bu, bizim köhnə qvardiyanın üzvlərindəndir.

- Sağ olun, Heydər Əliyeviç, - bu diqqətdən təsirlənmiş İvan Tretyakov dilləndi, - həm Prezident təqaüdünə görə, həm də zənginizə görə təşəkkür edirəm.

1982-ci il oktyabrın 24-də İvan Tretyakovun 60 illik yubileyi idi və Heydər Əliyev həmin gün zəng vurub onu təbrik etmişdi. Bu barədə onların ikisindən başqa heç kim bilmirdi. Səhər tezdən Mərkəzi Komitənin I katibi şəxsən zəng vurub cəbhəçi yazıçını yubileyi münasibəti ilə təbrik etmişdi. Belə zənglər, belə təbriklər heç vaxt yaddan çıxmır.

- Deməli, bu il sənin 80 yaşın tamam olur, - Heydər Əliyeviç gülümsündü. - Mütləq zəng vurub təbrik edəcəm. Yəqin ki, hörmətli səfir də bu günü yadından çıxartmaz.

Heydər Əliyev kimi şax görkəmli səfir Nikolay Timofeyeviç təsdiq əlaməti olaraq başını tərpətdi. Xəzərin sahilində bir yay da keçdi. Payızın 24 oktyabrında İvan Tretyakovun kitablarla dolu kiçik mənzilində qonaqlar, dostlar toplaşdı. Köhnə dostlar zəng vurdu - Azərbaycan yazıçıları, «Rusiya icması»nın üzvləri və s. Arxangelsk vilayətindən həmyerliləri teleqram vurub təbrik etdilər: «Sizin adınızla mərkəzi küçələrin birini adlandırmışıq».

Yalnız səfirlik susurdu. Belə diqqətsizliyə nə deyəsən!..

Fövqəladə və səlahiyyətli səfir çox gərgin işləyən adamdır. Bir müddət sonra o, öz diplomatik xidmətinin ünvanını üçüncü dəfə dəyişmişdi: Praqa, Bakı, indi də Kişinyov... Yeltsinin seçkilərinin II turu zamanı mərkəzi seçki komissiyasının sədri olmuş və o, xidmətinin əvəzi olaraq beləcə mükafatlandırıldı. Yəqin ki, layiq idi.

Həmin iyunda, Qara dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Birliyinə üzv ölkələrin rəhbərlərinin iştirakı ilə İstanbul şəhərində «3 dəniz əfsanəsi» adlı konfrans keçirildi. Elə konfransın adı Qara dəniz ətrafı ölkələrin Azərbaycanla əməkdaşlığına inanmayanlar üçün bir cavab idi. Zaman Azərbaycanın çiçəklənməsi üçün həyata keçirilən planların reallığa çevrildiyini sübut edirdi.

Bütün bunlar Heydər Əliyevin sammitdəki çıxışında da öz əksini tapırdı:

- Artıq 3 ildir ki, Xəzər, Qara dəniz və Aralıq dənizlərinin birgə «3 dəniz əfsanəsi» konfransı keçirilir. Görəsən, nəyə görə əvvəl bu tədbir baş tutmurdu? Çünki əvvəllər bizim indiki kimi sıx əməkdaşlığımız, bu iş haqqında kifayət qədər informasiyamız yox idi. Bundan əlavə, bu layihəyə inananlar da çox az idi. Yalnız 1994-cü ildə «Əsrin müqaviləsi» imzalandıqdan sonra bütün dünyada Xəzərin problemi danışıqlar mövzusuna çevrilməyə başladı. Ola bilər ki, indiyədək Xəzər dənizi haqda, onun bu cür zəngin neft, qaz yataqlarının olması barədə beynəlxalq aləmdə informasiya yox idi. Amma biz Azərbaycanda bu haqda bilirdik.

Sonra Prezident hər bir peşəkar neftçinin qürur duyacağı şəkildə və səviyyədə gözəl mühazirə oxudu:

- 3 dəniz əfsanəsinin bir anası var - Xəzər dənizi. Bu ananın yanında isə Azərbaycan yerləşir, - deyə Heydər Əliyev bir qədər həyəcanlı tərzdə bildirdi.

Azərbaycan türk dünyasının ayrılmaz bir hissəsidir. Sovet hakimiyyəti illərində Azərbaycanın Türkiyə ilə mədəni əlaqələri, mənəvi dəyərlərin mübadiləsi ciddi şəkildə məhdudlaşdırılmışdı. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra bu qadağalar da aradan götürüldü.

Azərbaycanın müstəqilliyini ilk olaraq Türkiyə tanıdı. Heydər Əliyev dəfələrlə bunu xatırladırdı. Qars şəhərində onun adını daşıyan parkın və bulvarın yaradılması Prezidenti çox təsirləndirmişdi.

9 iyul 2002-ci il, Peterburq

Rusiya-Azərbaycan mədəniyyəti tarixinə 9 iyul 2002-ci il əbədi olaraq həkk ediləcək. Həmin gün Sankt-Peterburqun Kamennoostrovski prospektində Azərbaycanın görkəmli rəssamı Görüş Babayevin hazırladığı dahi Azərbaycan şairi və mütəffəkiri Nizaminin heykəlinin açılış mərasimi idi.

- Nizami təkcə şair deyil, həm də dahi humanist olmuşdur, - deyə Rusiya Prezidenti Vladimir Putin açılış mərasimindəki çıxışında qeyd etdi. - Ona görə də Nizami yaradıcılığı hamıya, bəşəriyyətə aiddir.

- Keçən il oktyabrın 12-də Bakıda rus poeziyasının dahisi Aleksandr Sergeyeviç Puşkinin heykəli açılmışdı, - deyə Heydər Əliyev xatırlatdı. - Bu gün Puşkinin «Pyotrun əsəri» adlandırdığı bir şəhərdə Nizaminin heykəli ucalır.

Əlavə edərək demək istərdik ki, əgər ölkələr Aleksandr Puşkin və Nizami Gəncəvi kimi nəhəng insanları bir-biri ilə bölüşə bilirlərsə, bu, çox gözəldir.

Azərbaycanda ən populyar romanslardan birinin mətni Nizaminindir. O qəzəl belə adlanır: «Sənsiz». Əsl sənət xiridarlarının çoxu bu romansı unudulmaz Bülbülün ifasında yaxşı xatırlayır. Heydər Əliyevin fikrincə, Azərbaycan mahnı mədəniyyətinin böyük bir epoxası Bülbülün adıyla bağlıdır. Bülbül 1961-ci ildə həyatdan köçdü. Əliyevin təşəbbüsüylə böyük sənətkarın vətəni Şuşada onun ev-muzeyi açılmışdı. Bakıda da onun muzeyi təşkil edilmişdi. Sənətkarın həyat yoldaşı Adilə xanıma 80 yaşı tamam olanda çoxsaylı təbrik məktubları, təbrik teleqramları gəlmiş, çoxlu zənglər olmuşdu. Amma ən gözlənilməzi Heydər Əliyevin zəngi idi.

- Mən təəccübdən yerimdə donub qaldım, - Adilə Məmmədova əziz xatirələrini bizimlə bölüşür:

- Heydər Əliyev məni yubiley münasibətiylə təbrik etdi. Aman Allah, bu insanda bu qədər həssaslıq, mərhəmət hissi hardandır görəsən? Onunla telefonda danışdığım müddətdə qapımızın zəngi basıldı. Mənə böyük bir gül dəstəsi gətirmişdilər. Güllərin arasında onun vizit vərəqini gördüm: «Prezident Heydər Əliyev».

Adiləyə elə gəldi ki, yenə də «Sənsiz» romansının sədaları eşidilir…

Peterburqu gəzən zaman Heydər Əliyev çətinlik çəkmədən Qoroxov küçəsini tapdı. Vaxtilə burada 6 saylı evdə DTN-in rəhbər kadrlarını hazırlayan xüsusi məktəb fəaliyyət göstərmişdi. Böyük məmnuniyyətlə tanış divarlar, dalanlar arasında şəkil çəkdirdi: «Astoriya» mehmanxanasına gedərkən yolda peterburqlularla, yerlilərlə həvəslə söhbət etdi. Onun bütün səfərləri belə keçirdi. Paris, Berlin, Peterburq, Moskva... fərqi yox idi.

... Leontyev döngəsi ölkənin səs-küysüz, sakit hissəsi. Burada sanki keçmiş dövr hələ də hökm sürür. Divarlarda Leninin rəsmləri ilə dolu lövhələr bu gün də qalmaqdadır. Tver döngəsi alaqapılarına qədər davam edir. Alaqapıların arxasında müxtəlif kontorlar və 3 səfirlik yerləşir. Kuba, Ukrayna və Azərbaycan səfirlikləri. Əvvəllər burada İttifaq respublikalarının nümayəndələri otururdular.

Bazar günləri ofislərdə iş olmayan, istirahət edilən zaman Leontyev döngəsinə sakitlik çökür. Digər günlər isə insan əlindən tərpənmək olmur. Bu dəfə isə azərbaycanlılar bura hər hansı bir sənədi almaq üçün yox, həmvətənliləri Heydər Əliyevlə görüşmək üçün gəlmişdilər; onları Prezident dəvət etmişdi.

Prezident onlara ana laylası qədər şirin, doğma ana dilində müraciət etdi:

- Əziz həmvətənlərim! Əziz bacılarım, qardaşlarım, əziz dostlar!

Sizinlə bu gün görüşməyimə çox şadam. Hamınızı ürəkdən salamlayıram. Sizin şəxsinizdə Rusiyada yaşayan bütün azərbaycanlıları salamlayır, hər birinizə cansağlığı, işlərinizdə uğurlar arzulayıram. Ailənizə də xoşbəxtlik diləyirəm.

Prezident ucadan danışmasa da, hər bir kəlməsini son cərgədə oturanlar da eşidirdilər.

- Azərbaycan dili müstəqil Azərbaycanın dövlət dilidir, bizim doğma dilimizdir... Mən azərbaycanlıların, xüsusilə, gənclərin rus, ingilis, fransız, alman, ərəb, ispan dillərini mükəmməl bilmələrini istərdim. Amma qoy onlar Azərbaycan dilini mükəmməl bilsinlər, insanın çox dil bilməsi onu zənginləşdirən amillərdəndir. Bir dilə yiyələnən insan üçün bugünkü, müasir həyatda yaşamaq çətin olur.

Bütün bunları nəzərə alıb, sizə hörmət əlaməti olaraq çıxışımı rus dilində davam etdirmək istərdim...

Əliyevi dinləyən hər bir kəs onun digər məşhur qafqazlı siyasilərlə, məsələn, Şevardnadze ilə müqayisədə rus dilində mükəmməl danışdığını qeyd edirdi. Görəsən, bu nə ilə bağlı idi? Məktəblə? Ailə ilə, yoxsa özünütəlimlə?

Əliyevlər ailəsində uşaqlıqdan Azərbaycan dilində danışırdılar. Ümumiyyətlə, 20-ci illərin əvvəllərində Naxçıvan ərazisində rus dilini bilən əhali olduqca az idi. Əliyevin bioqraflarından biri olan Fatma Abdullazadənin də yazdığına əsaslanaraq demək olar ki, «Heydər Əliyev rus dilini böyük yaşlarından öyrənməyə başlamışdı. Naxçıvan məktəbində ilk dəfə olaraq Krılovun təmsillərinə, Puşkinin şeirlərinə qulaq asmışdı».

Başqa bir fərziyyə də irəli sürmək olar. Məktəb illərində Heydər Əliyevin daxili dünyasına dahi rus mütəfəkkirləri Puşkin və Krılovdan daha çox görkəmli satirik, publisist, realist cəlil Məmmədquluzadə təsir etmişdi. Heydər Əliyevin ana dilinə bu qədər doğma münasibətində milli ədəbiyyatın klassik nümunələrindən sayılan «Anamın kitabı»nın oyatdığı təəssüratın da rolu var idi.

... Doğma Azərbaycana uzaq ölkədən 3 oğul qayıdır. Onlardan biri dilinə rus sözləri qatır, digəri Azərbaycan-türk ləhcəsində danışır, üçüncüsü də fars sözlərindən geniş istifadə edir. Əsərin süjeti demək olar ki, dağınıqdır. Əsərin qəhrəmanları ilə Qoqolun «Dikanka yaxınlığında xutor axşamları»ndakı məktəbli arasında müəyyən mənada bir oxşarlıq var. cəmiyyətin yuxarı təbəqələri ilə oturub-duran bu gənc tez bir zamanda «latındilli»yə çevrilir, öz doğma dilini də unudur. Hər sözə «us» əlavə edilir. «Lopata» «lopatus»a, «baba» «babus»a çevrilir. Bir gün sahədə dırmığı görüb atasından soruşur: «Ata, bu sizin dildə necə adlanır? Ayağının altına baxmadan dırmığın dişlərini tapdalayır. Atası cavab verməyə macal tapmamış alətin sapı alnına dəyir. «Zəhrimar dırmığ!» qışqıraraq qaçmağa başlayır. «Necə də bərk incidir».

cavanların hamısı eyni dırmığı tapdalayır. Doğma ata yurduna qayıdan 3 qardaş beşikdə laylasına uyuduqları dili unudaraq anaları ilə danışa bilmirlər. «Anamın kitabı» ailənin and yeri idi, çünki onlar «özgə atına minməklə» ana dilini, onun arxasında duran müqəddəs xatirələri unutmuşdular. Bu qəhrəmanlar c. Məmmədquluzadənin «Danabaş kəndinin əhvalatları» əsərindəki obrazlardan bir o qədər də uzağa getməmişlər.

2002-ci ilin iyununda Rusiyadakı Azərbaycan səfirliyində bu ölkədə yaşayan hər bir azərbaycanlı Prezidentlə görüşməkçün, bu binaya toplaşmışdı. Zalda tanış üzlər çox idi. Onlardan bəziləri ilə Heydər Əliyev Moskvada işləyərkən, ezamiyyətdə olarkən tanış olmuşdu. Bəziləri isə onun köməyilə bu ölkəyə təhsil dalınca gəlmişdi.

- Mən hər zaman, keçmişdə də, Azərbaycanda işlədiyim dövrlərdə də demişəm ki, heç bir dövlət qapalı şəraitdə yaşamaqla dünya sivilizasiyasına qoşula bilməz. Mən hər zaman milli məhdudlaşdırma hissinə qarşı olmuşam.

O vaxtlar - Heydər Əliyev Azərbaycan KP MK-nın I katibi işlədiyi dövrdə ona qarşı çıxanlar çox olmuşdu. cavanların təhsil dalınca Rusiyaya, Sovet İttifaqının digər respublikalarına getməsi fikri mənfi qarşılanırdı. Amma o, öz dediyinə nail ola bildi. Həmin dövrdə Azərbaycan sovet respublikaları arasında bu mövzuda yeganə imtiyaz alan ölkə idi. Heydər Əliyev özünün layihəsini böyük qürur hissi ilə xatırlayırdı.

- 1970-ci ildən başlayaraq, azərbaycanlı gənclərin daha çox ölkənin hüdudlarından kənara, xüsusilə Moskva, Leninqrad, digər böyük elm, mədəniyyət və təhsil mərkəzlərinə göndərilməsi tapşırığını verdim.

Bu işi görmək, hətta ona - respublika KP MK-sının I katibi Sov. İKP MK-nın üzvünə belə çətin oldu. Uzun sürən danışıqlardan sonra yalnız 100 nəfərə xaricdə təhsil almağa icazə verildi. Amma bu 100 nəfər öz istəkləri ilə də gedə bilərdilər; Moskvada da, Leninqradda da, Kiyevdə də, Sverdlovskda da (indiki Yekaterinburq) ümumi əsaslarla ali məktəblərə daxil ola bilərdilər. Amma onlar çox vaxt kəsilirdilər. Çünki azərbaycanlı gənclər, xüsusilə regionlarda böyüyənlər böyük şəhərlərdəki yaşıdları ilə rəqabətə güc gələ bilmirdilər.

Ən sonda Heydər Əliyev gənclərin Sovet İttifaqının müxtəlif ali məktəblərində müsabiqədənkənar təhsil almaq hüququnu qazandı. Əvvəllər cəmi 100 yer ayrılsa da, 1978-79-cu illərdə bu rəqəm 800-ə yüksəldildi (bu, onun Siyasi Büroya üzvlüyə namizəd olduğu vaxta təsadüf edirdi). Əlbəttə, problem təkcə Azərbaycanla bitmirdi. Bütün ölkə miqyasında milli kadrların yetişdirilməsinə ehtiyac duyulurdu. Sovet İttifaqının digər ölkələrindən - Türkmənistan, Özbəkistan, Qazaxıstan, Gürcüstan, Moldova və Tacikistan da bu hüququ əldə etmişdilər. Amma deyəsən, yalnız Heydər Əliyev şəxsən bu məsələ ilə maraqlanırdı.

- Bilirsiniz, bu məsələ ilə əlaqədar materialların bir hissəsini indiyədək qoruyub saxlaya bilməmişəm. Burdan-ora, ordan-bura köçməyimlə əlaqədar itib-batıb. Bəzilərinə yer olmadığından məhv etmişəm, - səfirlikdə 2002-ci ildə görüşü zamanı Heydər Əliyev həmin günləri xatırlayırdı. - Amma gənclərin hər il Sovet İttifaqının şəhərlərinə paylanması haqda jurnalları qoruyub saxlamışam. İndi də arxivimdən neçənci ildə hansı gəncin hansı şəhərdən, hansı rayondan hansı instituta daxil olması sənədini tapa bilərsiniz. Onların içərisindən bir çox görkəmli şəxslər çıxıb.

Nəyə görə bunları edirdim? Birincisi, səmimi desək, Moskva universitetlərindəki təhsilin səviyyəsi Bakı ali məktəblərindən çox yüksəkdir. O vaxt da elə idi, indi də. İkincisi, bir çox peşələrlə bağlı bizdə ali təhsil yox idi. Demək, hər hansı istiqamətdə peşəkar kadr hazırlamaq üçün digər respublikaların ali məktəblərinə müraciət etmək zəruri idi. Üçüncüsü, mən əhalinin, insanların köhnə qəliblərdən çıxmasını istəyirdim. Bilirsiniz, bu yolla insanlar sərhədləri aşıb daha geniş mühitə çıxar, digər insanlarla münasibət qura bilərdilər. Bu isə istər-istəməz yeni dili, rus dilini öyrənməyə vadar edirdi. Bəziləri əlavə olaraq ingilis və digər xarici dilləri də öyrənə bilmişdi.

Yeri gəlmişkən, bu işlə hər il məşğul olur, hər il bir neçə dəfə Moskvada təhsil alan tələbələri toplayırdım. Sonra onların sayı o qədər artdı ki, burada yer olmadı. Yadımdadır, onda Tver bulvarında yerləşən teatrın binasına toplaşdıq. Sov. İKP MK-nın işçiləri, komsomolun MK rəhbərləri, ali təhsil nazirləri və digər Moskva rəhbərlərini də dəvət etmişdik.

Həmin görüş bir çox iştirakçının yaddaşında həmişəlik qalmışdı. Tələbələr arasında MDU-dan bir oğlan çıxış etmişdi. Əliyev uzaq cəbrayıl rayonundan bura oxumağa gələn tələbəni çox yaxşı xatırlayır. Müəllimlərin dediyinə görə, çox istedadlı idi, lakin rusca çox pis danışırdı. Oxuduğu məktəbdə rus dili müəllimi olmadığından bütün şagirdlərə 3 verilirdi. Heydər Əliyev onu indi də yaxşı xatırlayır, öz diqqətini gizlətmədən bu oğlanı seyr edirdi. İndi o, əla qiymətlərlə oxuyur, rus dilində isə təmiz danışırdı.

- Mən bu oğlana baxanda sevincimdən kövrəldim, - deyə Prezident etiraf edirdi. Çox sevindim.

Bu sözləri yalnız ata öz oğlu haqqında deyə bilərdi.

Milli Kitabxanada Prezident Əliyevin hədiyyə etdiyi kitabların sərgisi keçirilirdi. Onların arasında məlumat kitabçaları, lüğətlər, Səməd Vurğun, Sergey Yesenin, Bəxtiyar Vahabzadə, Bajov, Nitsşenin cildləri, fantastik əsərlər toplusu var idi. cəmi 500 kitab.

Heydər Əliyev kitabları çox sevir, onun həyatdakı və cəmiyyətdəki dəyərini yaxşı bilir, kitabxananın rolunu yüksək qiymətləndirirdi. O, 3 dəfə ölkənin əsas kitabxanasında olmuşdu; 1995-ci il 3 iyul, 1996-cı il 4 mart, 1997-ci il 20 noyabr. 1997-ci ildə Prezident «Azərbaycanda kitabxanaçılıq işi» haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununu imzaladı. Əlbəttə, bu kitabsevərlər üçün böyük təkan oldu.

Əgər Azərbaycan Respublikası Prezidenti müddəti bitməmişdən istefaya gedərsə, onda 3 ay ərzində vaxtından əvvəl prezident seçkiləri keçirilir. Bu, Konstitusiyanın 105-ci maddəsində öz əksini tapıb. Prezidentin təklif etdiyi dəyişikliklərə əsasən, onun vəzifəsini Baş nazir həyata keçirir. Prezident öz vəzifələrini icra etmək iqtidarında olmadıqda, onun səlahiyyətləri Baş nazirə verilir.

Müxalifət əksinə çıxış etdi. Niyə? Bu haqda fikir bildirən Bakı Dövlət Universitetinin rektoru, AMEA-nın müxbir üzvü Abel Məhərrəmov bu üsulun beynəlxalq hüquq normalarına uyğun gəldiyini qeyd edir. Konstitusiyasının 7-ci və 99-cu maddələrinə əsasən «Azərbaycan Respublikasında icraedici hakimiyyət respublika Prezidentinin səlahiyyətləri çərçivəsindədir. Bütün icraedici orqanlar, o cümlədən Nazirlər Kabineti üzərində rəhbərliyi Prezident həyata keçirir. Milli Məclis isə Qanunverici orqandır. Səlahiyyətlərin icraedici orqana keçməsi məsələsi də, göründüyü kimi, daha məqsədəuyğundur, çünki icraat işləri ilə birbaşa Baş nazir məşğul olur».

Avqustun 24-də Azərbaycanda Konstitusiyaya əlavə və dəyişikliklərin edilməsinə dair referendum keçirildi. Beynəlxalq müşahidəçilərin dediyi kimi, referendum xalqın Heydər Əliyevə olan inamının nümayişi idi…

Generalın ad günü

2002-ci il, 16 sentyabr. General Vaqif Axundovun ad günü bazar ertəsinə təsadüf etmişdi. Əlbəttə, bu onun illərlə adət etdiyi işinə heç bir dəyişiklik etmirdi. Həmişəki kimi, artıq saat 9-da iş yerində idi. Əvvəllər Nazirlər Kabineti yerləşən binada, indi Mühafizə Xidmətinin Baş İdarəsi məskunlaşmışdı. General yüngül qaçışla 2-ci mərtəbəyə qalxdı. Elə bil heç pilləkən çıxmır, sanki düz yol gedirmiş kimi addımlayırdı. Kənardan baxanda qətiyyən 50-dən artıq yaşının olduğuna inanmazsan: çox gümrah və cavan idi. Elə otağa təzəcə girmişdi ki, birbaşa əlaqə telefonu zəng çaldı.

- Eşidirəm, cənab Prezident!

- Sabahın xeyir, Axundov! İndi yanıma gələ bilərsinizmi?

Bir neçə dəqiqədən sonra general bütün Bakının yaxşı tanıdığı ağ binanın 5-ci mərtəbəsinə qalxdı. Kabinetə daxil olanda Heydər Əliyev görüşmək üçün ona yaxınlaşdı.

- Ad günün münasibətilə tədrik edirəm!

General-leytenant həmin günü xatırlayarkən həyəcanını gizlətmir:

- Heydər Əliyev hamının, qohumun da, yadın da qayğısına qalırdı. Heç kəsi yaddan çıxarmırdı.

Onlar ilk dəfə 1978-ci ildə, baş leytenant Axundov DİN-in Komsomol Komitəsinin katibi işləyərkən 9-cuya - partiya və sovet orqanlarının mühafizə idarəsinə, siyasi müavin vəzifəsində çalışmaq təklifi alanda görüşmüşdülər. MK-nın I katibi Heydər Əliyev işə cavan, perspektivli şəxslərin götürülməsini tapşırmışdı. Daxili işlər naziri Arif Heydərov Axundovun namizədliyini irəli sürmüşdü. Yəqin ki, başqa təkliflər, xüsusilə DTK-dan da təkliflər olmuşdu. Əliyev Heydərovun təklifinə müsbət cavab vermişdi.

- O, məndən harada, hansı vəzifədə işlədiyimi soruşdu. Özüm haqqında qısa danışdım. Neft institutunu fərqlənmə ilə bitirmişəm, sonra hərbi xidmətdə olmuşam. Engelsdə aviasiyada əsgərlik çəkmişəm, hərbi aviasiya hissələrinin yanacaq-sürtkü materialları ilə təmin edilməsi işini yerinə yetirmişəm.

28 yaşlı baş leytenantın bioqrafiyasında həmin gündən yeni səhifə açıldı. Əliyev Moskvada çalışdığı müddətdə də Axundov Bakıda xidmət edirdi. 1985-ci ildə idarəyə rəhbərlik etməyə başladı. İndi bu idarə Dövlət Xüsusi Mühafizəsinin xidməti adlanır.

- cənab general, bu doğrudur ki, siz Heydər Əliyevə qarşı hazırlanmış bir neçə sui-qəsd cəhdinin qarşısını almısınız? - deyə Axundovdan soruşduq.

- Bu cür cəhdlər, doğrudan da, olmuşdu. 1994-cü ilin oktyabrında, 1995-ci ilin martında və sonra Ukrayna Prezidenti Leonid Kuçmanın səfəri ərəfəsində. Onda terroristlər Bakı aeroportu yolunda yerləşən böyük körpünü partlatmağa cəhd etmişdilər. Körpünün altına 100 kiloqrama yaxın partlayıcı maddə qoymuşdular. Partlayış baş versəydi, yaxın ətrafda heç bir yaşayış evi qalmazdı. Həmin ərəfədə körpünü gözdən keçirən əməkdaşlarımız aşağıda tikintinin özündən əlavə beton lövhənin yerləşdiyini aşkar etmişdilər. cərəyanı ordan tapdıq, 500-600 metr aralıda isə naqillər yerləşdirilmişdi… Bu cür məqamlar olmuşdu. Prezidenti Allah saxlamışdı, - deyə həmsöhbətimiz gülümsünür.

(davamı gələn sayımızda)

Mərkəz.-2010.-21 dekabr.- S.10-11