«Quran və elm»

XXIX söhbət

Quran və gigiyena

Oruc. Oruc tutmaq müsəlmanın, Allahın buyurduğunu yerinə yetirərək, islam təqvimi ilə hər ilin bütün ramazan ayı boyu dan yeri söküləndən Günəş batana qədər yemək-içməkdən könüllü surətdə imtina etməsi deməkdir.

Orucluq insanın iradəsini möhkəmləndirir, oruc tutmaqla insan nəfsini özünə ram edir, yəni nəfsi onun üzərində deyil, o, nəfsinin üzərində hakim olur. Müsəlman hicri ili miladi ilindən on gün qısa olduğu üçün orucluq ilin müxtəlif fəsillərinə, o cümlədən yayın istisinə, qışın sazağına, şaxtasına düşür. Allah-təala bununla insanları ilin bütün fəsillərində sanki imtahana çəkir. Allah rizasını qazanmaq istəyən mömin bütün bu çətinliklərə sinə gərərək bir ay ərzində orucunu tutur, ramazanda bütün asudə vaxtını namaz qılmağa, Allahı zikr etməyə, günahlardan tövbə etməyə, dua-səna ilə məşğul olmağa sərf edir. Allah-təala və mələklər yemək-içməkdən uzaq olduqları üçün, insan, ramazan ayında ilahi əxlaq haləsinə bürünür, mələkxislət olaraq böyük savab qazanıb cənnətlik olur. Oruc tutan varlı insan Allahın buyuruğuna əməl edib günün müəyyən hissəsini yeyib-içməməklə, daha doğrusu, ac qalmaqla, kasıblıq üzündən ayın, ilin çox hissəsini aclıq içərisində keçirməyə məcbur olan yoxsulların, fəqirlərin, miskinlərin vəziyyətini anlamağa başlayır, onun qəlbində həmin insanlara qarşı tədriclə mərhəmət, şəfqət hissi oyanır. Ramazan ayında verilən iftar süfrələrində, xüsusilə yüksək vəzifə və məqam sahiblərinin açdıqları iftar süfrələrində varlılarla kasıbların eyni bir süfrə arxasında oturub çörək yemələri, orucluq bayramında fəqirlərə verilən fitrə, hardasa, kasıbların gözlərinin varlıların mal-dövlətindən çəkilməsinə, cəmiyyətdə ictimai ədalət və sosial bərabərlik prinsiplərinin müəyyən dərəcədə bərqərar edilməsinə səbəb olur. Allahın insanlara vacib buyurduğu əməllərin arxasında bizim bildiyimiz və bilmədiyimiz bir çox mənfəətlər mövcuddur. Allah-təala, öz adətinə uyğun olaraq, insanlara pis şeyi əmr etməz. Əgər bu və ya digər əməli yerinə yetirmək Allah tərəfindən bizə buyurulubsa, deməli, onun bizim üçün müəyyən bir faydası vardır. Lakin insan ona vacib buyurulan hər hansı bir dini mükəlləfiyyəti praqmatik məqsədlə deyil, hər şeydən əvvəl, Allahın əmrinə itaət etmək, Onun razılığını qazanmaq üçün yerinə yetirir. Həmin əməlin savabı, əcri isə Allaha aiddir.

Oruc tutmaq da belədir. Orucluğun fərdi, sosial, əxlaqi və sağlamlıq baxımından insan üçün çox böyük əhəmiyyəti və faydaları vardır. İndi biz, qısa da olsa, orucluğun insanın sağlamlığı üçün olan faydalarına toxunmaq istərdik.

Orucluq bir il müddətində gecə-gündüz çalışan bədən üzvlərinin istirahəti deməkdir. Orucluq sinir sisteminin dincəlməsi, mədə-bağırsaq, ürək-damar xəstəliklərinin, şəkər xəstəliyinin, yüksək qan təzyiqinin müalicəsi üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Orucluq köklüyün qarşısının alınması, bədəndə olan artıq piylərin təmizlənməsi, insanın fiziki cəhətdən yüngülləşib özünü qıvraq hiss etməsi baxımından misilsiz müalicə vasitəsidir. Müasir təbabətdə, xüsusilə qabaqcıl Avropa ölkələrinin klinika və xəstəxanalarında Həzrəti Davud orucundan (bir gün yeyib, bir gün oruc tutmaq) effektli bir müalicə vasitəsi kimi geniş istifadə olunur.

Məlumdur ki, köklükdən əziyyət çəkən insanlar arıqlamaq üçün dərmanlar və tibbi preparatlar qəbul edirlər. Müxtəlif kimyəvi maddələrdən düzəldilən bu dərmanlar kökəlmənin qarşısını müəyyən qədər alsa da, bədəndə başqa xəstəliklərin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Oruc tutmaq kökəlmənin, piylənmənin qarşısını almaq üçün ən gözəl, ən geniş müalicə üsuludur.

Orucluq müddətində ürəyin fəaliyyəti xüsusilə yaxşılaşır. Belə ki, bədənin hər bir hüceyrəsini qanla təmin etmək üçün durmadan fəaliyyət göstərən ürək orqanizmi qanla daha yaxşı təmin edə bilir. Orucluq nəticəsində bədənin hüceyrələri qüvvətlənir, onların müqavimət qabiliyyəti artır.

Orucluqda beyinin insan orqanizminə nəzarəti daha da yaxşılaşır, beyin bədənə daha tam şəkildə nəzarət edə bilir. İnsanın iradəsini qüvvətləndirən, psixoloji vəziyyətini yaxşılaşdıran, orqanizmin bütün üzvlərinin həmahəng şəkildə çalışmasına səbəb olan orucluq bütövlükdə ruh və bədənin sağlamlığını təmin edir.

Orucluq insan bədəninin xəstəliklərə qarşı müqavimətini artırır. İslam dini bu mühüm tibbi həqiqəti - oruc tutmağı müsəlmanlara vacib buyurmaqla meydana qoymuşdur. Müasir tibb elmi isə ondan bir çox xəstəliklərə qarşı mühüm mübarizə və müalicə vasitəsi kimi istifadə etməkdədir. (İbrahim əl-Rəcy. Böyük islam və modern tibbin həqiqətləri, İstanbul, s.4).

Peyğəmbərimizin (s.ə.s) "Mədə fəsad (xəstəlik) yuvasıdır" hədisi yeməklərin, pəhrizin insanın həyatı, normal fəaliyyəti üçün nə qədər böyük əhəmiyyətə malik olduğunu bildirirsə, "Oruc tutun, sağlam olarsınız" hədisi də orucun gigiyenik baxımdan böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini göstərir.

Göründüyü kimi, Allahın vacib buyurduğu orucun dünyadakı faydası bizi sağlam, güclü, iradəli, ruhən rahat etmək, axirətdəki faydası isə bizi Allah rizasına qovuşdurmaq, bununla da bizə hər iki dünya səadətini bəxş etməkdir.

İSLAMDA BİOETİKA MƏSƏLƏLƏRİ

İslam insanı ən uca tutan, onun şəx siyyətini, ləyaqətini, hüquqlarını şəriət qaydaları əsasında möhkəm qoruyan bir dindir. Allah-təala insanı dünyanın ən kamil məxluqu olaraq yaratmış, əqidəsi, imanı, əməli və təqvası olan şəxsi mələkdən belə yüksək tutmuşdur. Biz bu kiçik yazımızda islamın bioetikaya olan münasibətinə toxunmaq istəyirik.

Ölüm istəmək məkruhdur

İnsanın düçar olduğu hər hansı bir xəstəlik, yaxud çətinlik, sıxıntı üzündən özünə ölüm istəməsi məkruhdur. Səhihi-Buxari və Müslimdə bu mövzu ilə əlaqədar belə bir hədis rəvayət edilməkdədir. "Sizdən biri düçar olduğu xəstəlikdən dolayı ölümünü istəməsin. Əgər mütləq istəyəcəksə, belə desin: "Allahım, yaşamaq daha xeyirli isə, məni yaşat; ölüm daha xeyirli isə, məni öldür".

Lakin bir kimsənin dininə toxunacaq bir zərərdən ötrü, yaxud bir fitnədən qorxduğu üçün ölüm istəməsi məkruh deyildir. Çünki Peyğəmbərimiz (s.ə.s) buyurmuşdur: "Pərvərdigara, bəndələrinə bir fitnə murad etsən (istəsən), fitnəyə uğramadan öncə mənim canımı al!"

Allah yolunda şəhid olmağı istəmək isə qadağan edilmiş ölümü istəmək qəbilindən sayılmaz (12, III, 13).

İnsanın özünün öldürülməsinə, yaxud yaralanmasına izin verməsi. Müəyyən bir xəstəliyə, yaxud dərdə giriftar olmuş adamın (bir başqasına) özünü öldürməyə və ya yaralamağa izin verməsi günah hesab edildiyindən, bu əmələ cəza düşür. Bir kimsənin özü barədə öldürülməsini və ya yaralanmasını əmr etməsi (istəməsi) bunların heç birinin mübah olmasını vacib etməz. Çünki islama görə, təcavüzdən qorunmuş olan bir can halal səbəb olmadıqca halal olmaz. Halallıq səbəbləri arasında isə buna izin vermək kimi bir səbəb yoxdur. Çünki bir möminin öz canına zərər verməsi haramdır. Belə olduğu təqdirdə onun bu iş üçün başqasına izin verməsi öz canını halal hala gətirməz. Elə buna görə də intihar haramdır, bir insanın öz malına zərər verib tələf etməsi haramdır.

Mərkəz.- 2010.- 6 noyabr.- S. 16.