Quran və elm»

V söhbət

İbn Rüşdün görüşü

Allah-təala Nəml surəsinin 88-ci ayəsində buyurur: "Sən dağları görür, onları hərəkətsiz və sabit sanırsan, halbuki onlar buludların keçdiyi kimi keçib gedərlər".

Bəzi müfəssirlər bu ayənin Yer kürəsinin fırlanmasına işarə etdiyi fikrini söyləmişlər.

Qurani-Kərimdə Günəş, Ay və Yerin hərəkət etməsinə Yasin surəsinin 38-40-cı ayələrində də işarə olunmuşdur: "Günəş də (qüdrət əlamətlərimizdən biri kimi) özü üçün müəyyən olunmuş yerdə seyr edir. Bu, yenilməz qüdrət sahibi olan, (hər şeyi) bilən Allahın təqdiridir (əzəli hökmüdür)" (38). "Biz ay üçün də mənzillər müəyyən etdik. Nəhayət, o (həmin mənzilləri başa vurduqdan sonra) dönüb xurma ağacının quruyub əyilmiş köhnə budağı kimi (hilal şəklində) olar" (39). "Nə Günəş aya çatar (yetişər), nə də gecə gündüzü ötə bilər. (Günəş, ay və ulduzların) hər biri (özünə məxsus) bir göydə (öz hədəqəsində, öz dairəsində) üzər" (40).

Ayələr Günəşin müəyyən bir zamana qədər müəyyən bir yerdə (orbitdə) hərəkət etdiyini müasir elmə müvafiq olaraq bəyan edir. Hazırda, məlum olduğu kimi, Günəş öz sistemi ilə birlikdə saniyədə 19 km-lik bir sürətlə trayektoriya etməkdədir. Bundan əlavə, Yasin surəsinin 40-cı ayəsində "Onların hamısı bir fələkdə (orbitdə) üzər" deməklə, Allah-təala Günəş, Ay və Yerin hamısının özünəməxsus trayektoriyasında olduğunu bildirir. Yenə orada "Gecə də gündüzü ötüb keçə bilməz", - deməklə, Allah-təala Yerin də hərəkət etdiyini bildirir. Müasir təfsir alimlərindən Məraği (XIX əsrin sonu-XX əsrin ortaları) bu ayələrdə Günəş, Yer və Ayın hərəkətlərini qeyd etdikdən sonra belə deyir: "Günəşin iki cür hərəkəti vardır. Biri odur ki, Günəş öz mehvəri (oxu) ətrafında hər 26 gündə bir dolanır. İkincisi isə odur ki, Günəş öz sistemi ilə (ulduzlar, səyyarələr və onların peykləri ilə birlikdə) saniyədə təqribən iki mil sürətlə qalaktikanın, yəni ulduzlar toplusunun mərkəzi ətrafında hərəkət edir, fırlanır. Və bu Günəş ulduzlar topluluğunu əmələ gətirən milyardlarla ulduzlardan, sadəcə, biridir".

Bəzi Quran düşmənləri belə hesab edirlər ki, dahi bir insan olan Həzrəti Muhəmməd (s.ə.s) bu fikirləri miladdan öncə VI əsrdə yaşamış Pifaqordan əxz etmişdir. Lakin görkəmli fransız alim Moris Bucal onlara belə cavab vermişdir: "Belə bir fərziyyə irəli sürülərkən o dahi filosofların fəlsəfi mühakiməyə istinad edən düşüncələrinin digər yönləri, onların əsərlərində müşahidə olunan böyük xətalar unudulur. Unutmaq olmaz ki, pifaqorçular Günəşin fəzada sabit olduğu fikrini müdafiə edərək, Günəşi aləmin (kainatın) mərkəzi hesab etmiş və kainatın ancaq Günəş ətrafında fırlandığını, dövr etdiyini təsəvvür etmişlər".

Göründüyü kimi, bəşəri düşüncə məhsulu olan bu əsərlərdəki bu cür xətaları biz heç zaman unutmamalıyıq. Həmin əsərləri Qurandan ayıran yeganə nöqtə də onların bu xüsusiyyətləridir.

Beləliklə, Quranda elmlə bağlı, kainat, səma cismləri ilə əlaqədar çoxlu fikirlər mövcuddur. Və onların heç biri müasir elmi biliklərlə ziddiyyət təşkil etmir. Bunun özü Quranın Allah kəlamı olduğunu, bəşər düşüncəsinin məhsulu olmadığını bir daha təsdiq edir.

VII söhbət

Kainatdakı ahəng və cazibə qanunu

Bu ucsuz-bucaqsız kainata ibrət nəzəri ilə baxan hər bir insan Allahın bütün yaradılmışlar, bütün məxluqat üçün müəyyən bir nizam-intizam, müvazinət, ahəng yaratdığının şahidi olur. Qurani-Kərim bu ahəng və nizam-intizam barəsində hələ 14 əsr bundan əvvəl xəbər vermiş, lakin o, məşhur ingilis fiziki İsaak Nyutonun ümumi cazibə qanununu kəşf edənə qədər anlaşılmaz qalmışdır. Nyuton qeyd etdi ki, ümumi cazibə qanununa əsasən, göy cismlərinin qüvvətlisi zəifini özünə tərəf çəkib üstünə düşürmək istəyir. Zəif olanı isə özünü qüvvətlinin üzərinə düşməkdən hərəkət etməklə, fırlanmaqla qurtarır. Beləliklə, göy cismləri ilahi əmrə tabedir, onlar özlərinə əmr olunan işi davamlı surətdə yerinə yetirməyə məcburdurlar. Məsələn, Yer kürəsi Günəşin cazibəsindən qurtarmaq, yəni onun üzərinə düşməmək üçün günlük və illik hərəkət etmə, fırlanma əməliyyatına keçməyə məcburdur. Kainatda hakim olan nizam-intizama işarə edən bəzi ayələrə nəzər salaq:

Hicr surəsi, ayə 21. Ayədə belə buyurulur: "Elə bir şey yoxdur ki, onun xəzinələri Bizim yanımızda olmasın. Ancaq Biz onu müəyyən bir miqdarla endiririk".

Digər bir ayədə (Rəd surəsi, 8) Allah buyurur: "Onun (Allahın) dərgahında hər şey müəyyən ölçüyə tabedir".

Əhzab surəsində deyilir (ayə 62): "Allahın qanununu dəyişdirmək üçün bir imkan tapa bilməzsiniz".

Fəth surəsində deyilir (ayə 23): "Allahın qanununda heç bir dəyişiklik (sapma) tapa bilməzsən".

Göründüyü kimi, Allah-təala kainatda hər bir şeyi müəyyən bir ölçü ilə yaratmışdır. Məxluqata, yaradılmışlara aid olan bu ilahi qanun (sünnətillah) heç bir zaman dəyişməz.

Bu qanunlardan bəzilərinə nəzər salaq. Məlum olduğu kimi, tənəffüs etdiyimiz havanın 21 faizini oksigen, 78 faizini isə azot təşkil edir. Əgər havadakı oksigenin nisbəti yüzdə əlliyə dəyişsə, dünyada mövcud olan hər bir şey bir qığılcımla alışıb yanar.

Hər bir canlı tənəffüs edərkən oksigen qazını alıb karbon qazını buraxır, karbon qazı isə bitkinin varlığını qoruyub saxlayır. Əgər belə olmasaydı, yəni biz oksigeni alıb bitkilərin həyatı üçün zəruri olan karbonu buraxmasaydıq, bitkilər quruyub məhv olardı.

Günəşin şüaları ilə bitkilərin böyüməsi arasında müəyyən bir qanunauyğunluq vardır. Əgər bu qanunauyğunluq olmasaydı, bitkilər, eləcə də bütün canlılar məhv olub gedərdi.

Göründüyü kimi, kainatda mövcud olan bu nizam-intizam, bu həmahənglik təsadüfi deyil, sistem xarakteri daşıyan qanunauyğunluqdur.

Ümumi cazibə qanunu ilə bağlı olan ayələrə nəzər salaq:

Rəd surəsinin 2-ci ayəsində Allah-təala buyurur: "Allah göyləri görə biləcəyiniz dirəklər olmadan yaratdı".

Loğman surəsi, ayə 10:

"O, göyləri görünən dirəklər olmadan yaratdı".

Yuxarıdakı ayələrdə "görə biləcəyiniz dirəklər olmadan" ifadəsi cazibə qanununa açıq-aydın işarədir.

VIII söhbət

Kosmosun (fəzanın) fəthi

Quranda kosmosun fəthi ilə bağlı ayələr XX əsrə qədər anlaşılmamış, yalnız Yerin ilk süni peyki kosmosa buraxılandan (4 oktyabr 1957) və 1961-ci ildə ilk kosmonavt Yuri Qaqarin kosmosa qalxandan, kosmik tədqiqatlar başlayandan sonra anlaşılmağa başlanmışdır. Bu ayələrdən bəzilərini nəzərinizə çatdırırıq:

Rəhman surəsi, ayə 33:

"Ey insanlar və cinlər. Əgər göylərin və yerin ətrafından kənara çıxmağa gücünüz çatarsa, çıxın. (Lakin Allahın verəcəyi) bir qüvvə olmadıqca əsla çıxa bilməzsiniz".

Ənam surəsi, ayə 125:

"Allah hidayətə qovuşdurmaq istədiyi kimsənin köksünü islam üçün açar. Zəlalətə salmaq istədiyi kimsənin qəlbini isə elə daraldar (şərtləndirər) ki, iman ona göyə çıxmaq qədər zor gələr".

Bu və bu məzmunda olan ayələrə müraciət edən alimlər, təfsirçilər burada insanın kosmosa çıxa biləcəyinə, Aya, ulduzlara və digər planetlərə yetişə biləcəyinə işarə olunduğunu qeyd edirlər. Sənətinə ağıllıların heyran qaldığı Allah nə qədər ucadır! Qüdrəti qarşısında ən böyük alimlərin belə aciz qaldığı qadir Allah nə qədər uludur!

Mərkəz.- 2010.- 16 oktyabr.- S. 16.